Αάτομα που είχαν γνώση των δεκάδων κοινοποιήσεων του ευρωπαϊκού συστήματος ταχείας ειδοποίησης RAPEX, αλλά και έλαβαν και αγνόησαν επιστολές από πολίτες το 2015 και το 2016, ενδέχεται να βρεθούν στο επίκεντρο ποινικών διώξεων, με βάση το πόρισμα της Ερευνητικής Επιτροπής για τους ελαττωματικούς αερόσακους Takata. Η τελική ωστόσο απόφαση γι' αυτό εναπόκειται στην κρίση του μόνου αρμάδιου από το Σύνταγμα για κάτι τέτοιο, του Γενικού Εισαγγελέα.
Σύμφωνα με όσα ειπώθηκαν στη χθεσινή διάσκεψη κατά την παράδοση του πορίσματος στον Γενικό Εισαγγελέα, αλλά και στις συνεδριάσεις της Επιτροπής, ανάμεσα στους υπόλογους ενδέχεται να είναι πρώην διευθυντικά στελέχη του Τμήματος Οδικών Μεταφορών (ΤΟΜ) από το 2013 και μετά. Μεταξύ αυτών φωτογραφίζονται οι Σωτήρης Κωλέττας, πρώην διευθυντής του ΤΟΜ (2006–2019), και ο Γιάννης Νικολαΐδης, πρώην αναπληρωτής διευθυντής του Υπουργείου Μεταφορών και του ΤΟΜ.
Πρόκειται για άτομα που είχαν άμεση γνώση των, τουλάχιστον, 73 προειδοποιήσεων από την Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή, αλλά και αγνόησαν επιστολές πολιτών, οι οποίοι ήδη από το 2015–2016 ζητούσαν την ανάκληση οχημάτων με προβληματικούς αερόσακους.
Τα αδικήματα που ενδεχομένως θα αντιμετωπίσουν όσοι εναντίον τους θα προκύψουν ποινικές ευθύνες, πράγμα για το οποίο θα αποφασίσει ο Γενικός Εισαγγελέας, αφορούν το Άρθρου 105 του ποινικού κώδικα για κατάχρηση εξουσίας, της ανθρωποκτονίας (Άρθρο 205), της πρόκλησης θανάτου λόγω αλόγιστης, απερίσκεπτης ή επικίνδυνης πράξης (Άρθρο 210) και για σοβαρό τραυματισμό (Άρθρο 231).
Ποινικές ευθύνες ενδέχεται να προκύψουν επίσης και για διανομείς και εισαγωγείς οχημάτων, με την Επιτροπή να υποδεικνύει υπόνοιες για την εταιρεία που εισάγει τα οχήματα BMW, η οποία, παρά τη γνώση των κινδύνων, δεν προέβη σε έγκαιρα και αποτελεσματικά μέτρα προστασίας.
Άλλες ευθύνες
Στο πολυσέλιδο, εκτενές πόρισμα που παραδόθηκε χθες στον Γενικό Εισαγγελέα, η Ερευνητική Επιτροπή αποτυπώνει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο την κρατική αμέλεια, την αδιαφορία και την έλλειψη πολιτικής βούλησης για την αντιμετώπιση ενός ζητήματος που συνδέεται άμεσα με την ασφάλεια των πολιτών.
Στο πόρισμα, σύμφωνα με τα όσα λέχθηκαν δημοσίως, αποδίδονται ευθύνες σε πρώην υπουργούς Μεταφορών, γενικούς διευθυντές και άλλους υψηλόβαθμους αξιωματούχους, οι οποίοι επέδειξαν παρατεταμένη αδράνεια την περίοδο 2013–2023. Όπως σημείωσε ο πρόεδρος της Επιτροπής, πρώην δικαστής Μιχαλάκης Χριστοδούλου, «η έκθεση εισηγείται διερεύνηση ποινικών ευθυνών για τρία άτομα και πειθαρχικών για ακόμη πέντε έως επτά, εξαιτίας της αμέλειας και του ελλιπούς επαγγελματισμού που οδήγησαν σε τρία σοβαρά δυστυχήματα».
Κατονομάζονται πρώην υπουργοί και γεν. διευθυντές
Το πόρισμα αποδίδει πολιτικές ευθύνες στους υπουργούς Μεταφορών που διετέλεσαν την περίοδο 2013–2023. Αυτοί ήταν οι:
• Μάριος Δημητριάδης (2014–2018)
• Βασιλική Αναστασιάδου (2018–2019)
• Γιάννης Καρούσος (2019–2023)
Για την περίπτωση μάλιστα ενός υπουργού, πιθανόν να προκύπτουν και ποινικές ευθύνες, κάτι για το οποίο επίσης θα αποφασίσει ο Γενικός Εισαγγελέας. Όλοι υπηρέτησαν όταν Πρόεδρος ήταν ο Νίκος Αναστασιάδης. Αντίθετα, ο νυν υπουργός Μεταφορών, Αλέξης Βαφειάδης, σύμφωνα με την Επιτροπή, μόλις ενημερώθηκε, αντέδρασε αμέσως με νομοθετικά μέτρα.
Κατάχρηση εξουσίας
Όπως προαναφέρθηκε, μεταξύ των σοβαρότερων ποινικών αδικημάτων που εξετάζονται, είναι η κατάχρηση εξουσίας, η ανθρωποκτονία και η πρόκληση θανάτου από επικίνδυνη ή απερίσκεπτη πράξη. Οι αναφορές σχετίζονται με τον θάνατο του Κυριάκου Όξινου και της Στυλιανής Γιωργαλλή το 2023 και 2024, καθώς και τον σοβαρό τραυματισμό του Αλέξανδρου Λούγκου, που οφείλονται σε έκρηξη ελαττωματικών αερόσακων Takata.
Η διαφορά «0-10»
Η Επιτροπή σύγκρινε την περίπτωση της Κύπρου με τη διεθνή αντίδραση, ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η ανάκληση άρχισε ήδη από το 2010, με πάνω από 100 εκατομμύρια οχήματα να αποσύρονται προληπτικά. Στον αντίποδα, η Κύπρος, με πληθυσμό περίπου ενός εκατομμυρίου, δεν έλαβε καμία ουσιαστική πρωτοβουλία.
«Η στάση της Κύπρου ήταν '0’, έναντι '10' της διεθνούς προσπάθειας», δήλωσε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος της Επιτροπής, τονίζοντας ότι η κινητοποίηση ξεκίνησε μόνο έπειτα από τραγωδίες και την επίμονη παρέμβαση πολιτών και οικογενειών θυμάτων, ειδικά της μητέρας του Κυριάκου Όξινου, Μαρίας Λούη.
Προειδοποιήσεις… στον κάλαθο
Το 2015 και 2016, η Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή απέστειλε 73 γραπτές προειδοποιήσεις και αρκετοί πολίτες απευθύνθηκαν στο ΤΟΜ ζητώντας δράση. Παρ' όλα αυτά, ουδέν έγινε. Το αποτέλεσμα ήταν να συνεχίσουν να κυκλοφορούν στους δρόμους επικίνδυνα οχήματα, οδηγώντας τελικά σε απώλεια ανθρώπινων ζωών.
Η εγκύκλιος του 2017
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην αμφιλεγόμενη εγκύκλιο του 2017, με την οποία το ΤΟΜ μετέφερε την ευθύνη για την ανάκληση των οχημάτων στους ιδιοκτήτες, απαλλάσσοντας τους Διανομείς των Κατασκευαστών αυτοκινήτων (ΔτΚ) από την ευθύνη για τα μεταχειρισμένα («γκρίζα οχήματα»).
Η Επιτροπή απορρίπτει την έκθεση του πειθαρχικού λειτουργού, Ανδρέα Κοτζιάμπαση, ο οποίος είχε κρίνει πως δεν εντοπίζονται πειθαρχικά παραπτώματα στην αλλαγή της εγκυκλίου του 2017 για τις ανακλήσεις, αλλά «δεν μερίμνησε» για το τι γίνεται σε περίπτωση που παρουσιαστεί πρόβλημα ανάκλησης.
Αντιθέτως, το πόρισμα της Επιτροπής καταγγέλλει πιθανή κατάχρηση εξουσίας και υπέρβαση αρμοδιοτήτων από το Τμήμα Οδικών Μεταφορών (ΤΟΜ), επισημαίνοντας ότι μόνο η Βουλή είχε εξουσία να μεταβάλει το καθεστώς ευθύνης των διανομέων αυτοκινήτων.
ΤΟΜ: Απλός διαβιβαστής
Η Επιτροπή καταλογίζει «ασύγγνωστη αδιαφορία» στο Τμήμα Οδικών Μεταφορών, το οποίο, όπως σημειώνεται, αντί να λειτουργήσει ως ρυθμιστική και εποπτική Αρχή, περιορίστηκε στον ρόλο διαβιβαστή πληροφοριών προς τρίτα, μη κρατικά όργανα. Ιδιαίτερα επισημάνθηκε η κουλτούρα μετάθεσης ευθυνών στο τμήμα και τις συναρμόδιες υπηρεσίες, με τον πρόεδρο της Επιτροπής να χρησιμοποιεί τον όρο 'blame game'. Ο κ. Χριστοδούλου είπε ότι χρειάζεται ριζική αλλαγή νοοτροπίας καθως «οι υψηλόβαθμες θέσεις δεν είναι μόνο προνόμια, αλλά συνοδεύονται από ευθύνες που πρέπει να αναλαμβάνονται με θάρρος και διαφάνεια».
Έκκληση προς τους πολίτες
Η Επιτροπή απηύθυνε έκκληση στους πολίτες να ανταποκριθούν άμεσα στις ειδοποιήσεις και να προχωρήσουν στην αντικατάσταση των ελαττωματικών αερόσακων. Χιλιάδες οχήματα, όπως αναφέρθηκε, εξακολουθούν να κυκλοφορούν με σοβαρούς κινδύνους για τους επιβάτες τους.
Στη δημοσιότητα το πόρισμα
Παραλαμβάνοντας από τον πρόεδρο της Ερευνητικής Επιτροπής το πόρισμα, ο Γενικός Εισαγγελέας είπε ότι αυτό θα μελετηθεί από ομάδα νομικών λειτουργών της Νομικής Υπηρεσία και ότι θα δοθεί στη δημοσιότητα με τις ελάχιστες δυνατές παρεμβάσεις σε ό,τι αφορά σε προσωπικά δεδομένα ή και σε περιπτώσεις που ενδεχομένως υπάρχει ανάγκη ποινικής διερεύνησης. Ερωτηθείς για το χρονοδιάγραμμα για μελέτη του πορίσματος και περαιτέρω ενέργειες, είπε ότι σε πρώτο στάδιο θα δουλέψουν για να μπορέσουν να το δώσουν στη δημοσιότητα όσο πιο σύντομα γίνεται. Πρόθεση είναι, είπε, εκεί και όπου αποφασιστούν περαιτέρω ενέργειες, «μόλις είμαστε έτοιμοι, και θα τις κάνουμε και θα τις ανακοινώσουμε».
