«Για την τιμή των όπλων ρίξε πέντε πυροβολισμούς και παραδώσου, ο Παπάς πρέπει να πεθάνει», είπαν από την Αμερικανική Πρεσβεία, αυτά διηγείται ανάμεσα σε άλλα συγκλονιστικά ο λοχαγός Τάκης Τσαγκάρης για τη μαύρη εκείνη μέρα, αλλά και για ό,τι προηγήθηκε και ακολούθησε:
Τι θυμάστε από τις τελευταίες μέρες πριν το πραξικόπημα;
Η ΕΟΚΑ Β΄ ήταν διαλυμένη. Είχαμε συλλάβει όλους τους αρχηγούς, Σύρο, Λευτέρη Παπαδόπουλο, τους συλλάβαμε όλους. Ήταν διαλυμένοι και ήταν απελπισμένοι, γι' αυτό επίσπευσαν και το πραξικόπημα. Υπολόγιζαν να γίνει κάποια άλλη ημερομηνία. Το πραξικόπημα ήταν προγραμματισμένο από χρόνια εναντίον του Μακαρίου. Ίσως κάποιοι Έλληνες να μην το δεχόντουσαν. Τελικά έριξαν και τον Παπαδόπουλο, ο οποίος η αλήθεια ήταν εναντίον του πραξικοπήματος, ειδικά της προδοσίας. Όλα ήταν οργανωμένα, από τον Κίσινγκερ, τον Σίσκο, τον Νίξον - ο οποίος ήταν υποτίθεται και φιλέλληνας. Έτρεχε να σωθεί με το Watergate, και άφησε στο έλεος του Θεού τα πάντα. Έτσι ανέλαβε ο Κίσινγκερ με τον Σίσκο. Και μίλησαν με τον Κωνσταντίνο Παναγιωτάκο, ήταν πρέσβης της Ελλάδος στην Κύπρο τότε, εκείνος πρόδωσε τα όπλα που φέρναμε για την Εθνική Φρουρά στον Ξερό και μας μπλόκαραν τα Ηνωμένα Έθνη.
Αυτός ο άνθρωπος ήταν ένας από τους δημιουργούς του πραξικοπήματος, ως επίσης και ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας. Αυτοί όλοι ήταν συνεννοημένοι για να γίνει μια αποβίβαση, όχι απόβαση. Αποβίβαση είναι χωρίς μάχη, απόβαση είναι με μάχη. Κατέβηκαν ελεύθερα και προέλασαν ελεύθερα. Εκ πρώτης όψεως, ο τουρκικός στρατός δέχτηκε ήττες, όπως ένα παράδειγμα: η 33η Μοίρα Καταδρομών στον Πενταδάχτυλο σάρωσε τα πάντα, αλλά τους τελείωσαν τα πυρομαχικά. Και αρνείτο να τους στείλουν πυρομαχικά και αναγκάστηκαν να κάνουν σύμπτυξη -υποχώρηση δηλαδή- όταν σκοτώθηκε και ο διοικητής τους, ο Σκατσιάνης. Τότε ο Τούρκος διοικητής βλέποντας και την αναρχία που υπήρχε, άνοιξε φουλ επίθεση, και υποχώρησε η μοίρα. Και βγήκε νικήτρια η Τουρκία.
Αυτό έγινε και στο Πυρόι. Κέρδιζε η Εθνική Φρουρά, ο στρατός μας, δεν είχαν πυρομαχικά. Αυτό έγινε, δεν μπόρεσαν να το κάνουν στο 212, όπου διοικητής του τάγματος ήταν ο Κώστας Αχιλλίδης και εκεί οι Τούρκοι υπέστησαν τρομερή πανωλεθρία. Μια από τις αιτίες βεβαίως ήταν και τα αεροπλάνα που έφεραν τους κομάντος της Κρήτης. Κατέβηκαν κι έτρεξαν στο ύψωμα εκεί και χτύπησαν 4 άρματα μάχης ΕΠΙ47. Για πολλά χρόνια ήταν εκεί τα άρματα κατεστραμμένα. Τους έδωσαν άδεια τα Ηνωμένα Έθνη και τα μετέφεραν πίσω.
Υπέστησαν οδυνηρή ήττα εκεί οι Τούρκοι. Και θα ηττούνταν παντού αν ήταν -όχι οργανωμένο το σύνολο- αν είχαν οπλισμό.
Γιατί δεν είχαν οπλισμό;
Διότι έπρεπε να χάσουμε. Έτσι ήταν τότε οι εντολές.
Πώς ήταν το κλίμα μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου, το 1960;
Ο πρώτος στρατός της Δημοκρατίας ήταν μαζί με τους Τουρκοκυπρίους. Μετά την αντίδραση του Ντενκτάς έφυγαν οι Τουρκοκύπριοι και χωρίσαμε, το 1963. Βεβαίως μαζί μας ήταν εντάξει. Εγώ είχα συναντήσει στην πράσινη γραμμή Τουρκοκύπριο συνάδελφο και προσπαθούσα να βοηθήσω έναν ηλικιωμένο που παγιδεύτηκε σε ένα κατάστημα. Μου φωνάζει ένας: «Μα είσαι ο Τσαγκάρης;», προχώρησε, αφήσαμε τα όπλα μας και βγάλαμε τον κύριο έξω. Από την άλλη οι δικοί μας σκότωναν αβέρτα Τουρκοκύπριους. Και στο τέλος και οι Τουρκοκύπριοι σκότωναν αβέρτα Έλληνες. Ήταν λάθη μεγάλα αυτά. Όλα αυτά έγιναν και το '63 και το '74.
Υπήρχαν ιδιωτικοί λόχοι τότε, ο κάθε ένας έκανε δικό του λόχο με τη βοήθεια της κυβέρνησης, γιατί δεν υπήρχε στρατός ακόμα, αφού ο προηγούμενος διαλύθηκε το 1963. Δεν υπήρξε ποτέ στρατός, το 1963-64 έγινε Εθνική Φρουρά.
Μέχρι το 1974 και το πραξικόπημα ήταν ησυχία. Και τότε έπρεπε να είχε σκοτωθεί ο Μακάριος λογικά. Το σχέδιο ήταν το εξής: να σκοτωθεί ο Μακάριος, να αναλάβει ο Τουρκοκύπριος αντιπρόεδρος Φαζίλ Κιουτσιούκ, και να αποδοθεί η Κύπρος διά παντός στην Τουρκία. Ο Μακάριος όμως έζησε.
Ποιου ήταν αυτό το σχέδιο;
Το σχέδιο ήταν του Κίσινγκερ, του Σίσκο, του Παναγιωτάκου της Ελλάδος, και του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας. Απέτυχαν διότι σώθηκε ο Μακάριος. Αλλά το Σύνταγμα της Κύπρου προβλέπει εάν σκοτωθεί ή πεθάνει ο Πρόεδρος για οποιονδήποτε λόγο, αναλαμβάνει ο πρόεδρος της Βουλής για 40 ημέρες και μετά προκηρύσσει εκλογές, αλλά ποιο Σύνταγμα;
Καταπατήθηκε το σύνταγμα. Σκοτώσαμε τον Πρόεδρο, κάψαμε το Προεδρικό, εκατοντάδες νεκροί… Δεν υπήρχε Σύνταγμα.
Πώς το ξέρατε αυτό το σχέδιο;
Από διάφορες πληροφορίες τότε και μετέπειτα.
Ήξεραν ότι ήσασταν μακαριακός;
Βεβαίως γι' αυτό και βασανίστηκα, επειδή έσωσα τον Μακάριο. Εγώ τον έβγαλα έξω, κατόπιν μάχης βεβαίως. Με μεγάλες απώλειες οι επιτιθέμενοι. Η Εθνική Φρουρά, η 32η μοίρα καταδρομών με άρματα μάχης, τανκς, Τ34, επιτέθηκαν και μπροστά και πίσω. Τους χτύπησα και μπροστά και πίσω.
Γιατί ήσασταν στο Προεδρικό εκείνη τη μέρα;
Δεν ήμουν στο Προεδρικό, ήμουν δύο χιλιόμετρα μακριά. Και υπήρχε λόχος του Εφεδρικού 100 μέτρα από το Προεδρικό, ο οποίος διαλύθηκε διότι δεν είχε διοικητή. Έφυγε ο διοικητής. Είχαν φύγει όλοι, μυημένοι στην προδοσία.
Ακόμα και του Εφεδρικού;
Βεβαίως. Επισκέφθηκε και εμένα τότε στο Μετόχι του Κύκκου όπου ήμουν στρατοπεδευμένος, δύο χιλιόμετρα μακριά από το Προεδρικό, ο Ντέιβιντ Μπάο της Αμερικανικής Πρεσβείας. Άπταιστα τα ελληνικά του. Μου είπε «για την τιμή των όπλων ρίξε πέντε πυροβολισμούς και παραδώσου, ο Παπάς πρέπει να πεθάνει». «Άρα σημαίνει θα κάνετε πραξικόπημα», του είπα. «Όχι δεν είπα τέτοιο πράγμα», απάντησε. «Είσαι απαράδεκτος», του λέω. Και μου λέει «για να γίνει ένωση της Ελλάδας με την Κύπρο». Του λέω «κάνετε την ένωση και παραμερίστε τον Μακάριο, αλλά όπως τα λες πιστεύω θα κάνετε πραξικόπημα και μάλιστα σύντομα, για να έρχεσαι εδώ». Μου είπε «οι συνάδελφοί σου θα κάνουν αυτό που είπα», και του είπα «εγώ δεν θα κάνω». Θύμωσε και πήγε προς την πόρτα, και μου είπε στα αγγλικά «time is too short, think about it». «Fuck you», του είπα. Ήταν προδοσία 100%. Αυτό έγινε 13 Ιουλίου, 2 ημέρες πριν το πραξικόπημα.
Την ημέρα του πραξικοπήματος πού ήσασταν;
Έφερνα τον Μακαριότατο από το Τρόοδος. Ακολουθούσα τελευταίος, ο λόχος μου τον προστάτευε. Όταν πλησιάσαμε, πήρε τον ασύρματο ο αδελφός μου - ήταν ο διοικητής της διμοιρίας που παρέμεινε στο Μετόχιο Κύκκου και χτύπησε τα άρματα. Μου λέει «να ξεκουραστώ;» και του λέω «όχι, μετά τις 9». Είχα υποψίες ότι θα γινόταν το πραξικόπημα. Δεν ξεκουράστηκε. Έγινε το πραξικόπημα και ξεκινήσαμε για το Προεδρικό και κάλεσα τον πρώτο λόχο. Ο Αντρέας Μουστάκας, αξιωματικός της Σχολής Εκπαίδευσης της Αστυνομίας, μου είπε ότι ο λόχος διαλύθηκε γιατί έλειπε ο διοικητής. Αναγκάστηκα να κάνω εγώ την αντεπίθεση.
