Ως ένα από τα μεγαλύτερα κοινωνικά προβλήματα της Κύπρου χαρακτηρίζει την Οδική Ασφάλεια ο συγκοινωνιολόγος-μηχανικός Νεόφυτος Ζαβρίδης, ο οποίος συμμετείχε μεταξύ άλλων και στην ετοιμασία κυκλοφοριακών μελετών πολλών αναπτύξεων του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα και στη μελέτη και παρακολούθηση αρκετών οδικών, πολεοδομικών και έργων ανάπλασης σε ολόκληρη την Κύπρο.
Σε συνέντευξή του στον «Π», ο κ. Ζαβρίδης στέλνει το μήνυμα ότι πρέπει άμεσα και αυστηρά να αντιμετωπιστεί η οδική συμπεριφορά με νέους κανόνες και, ιδανικά, με τακτική και καθολική αστυνόμευση μηδενικής ανοχής για όλους.
Ποια είναι η υφιστάμενη κατάσταση Οδικής Ασφάλειας στην Κύπρο;
H Οδική Ασφάλεια στην Κύπρο είναι ένα από τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα, όπως και πολλών άλλων χωρών. Χαρακτηριστικά η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) παρακολουθεί και έχει θέσει συγκεκριμένους στόχους για μείωση των θανατηφόρων ατυχημάτων κατά 50% το 2030 με έτος βάσης το 2019. Η Κύπρος σήμερα βρίσκεται στη 13η θέση μεταξύ των 27 χωρών της ΕΕ με 41 οδικούς θανάτους το 2024. Για σκοπούς σύγκρισης να αναφέρουμε ότι, ανάμεσα στις 32 χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα RoadSafetyPIN του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ασφάλειας Μεταφορών (ETSC), η Νορβηγία παραμένει για ακόμα μια χρονιά η ασφαλέστερη χώρα για τους χρήστες των δρόμων, με μόνο 16 νεκρούς στο ένα εκατομμύριο πληθυσμού. Ο δείκτης αυτός ήταν το 2024 για την Κύπρο 42 νεκροί και για την ΕΕ-27 45 νεκροί!
Πώς θα σχολιάζατε το Στρατηγικό Σχέδιο Οδικής Ασφάλειας της Κυπριακής Δημοκρατίας για την περίοδο 2021-2030;
Το Στρατηγικό Σχέδιο Οδικής Ασφάλειας 2021-2030 είναι αποτέλεσμα της επικαιροποίησης του στρατηγικού σχεδίου που εκπονήθηκε για εφαρμογή κατά την περίοδο 2012-2020. Το νέο στρατηγικό σχέδιο βασίζεται στην προσέγγιση του «Ασφαλούς Συστήματος» («SafeSystem» approach), που αποτελεί τη φιλοσοφία της νέας πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) για τη δεκαετία 2021-2030 αλλά και την προσέγγιση που υιοθετείται διεθνώς. Το εν λόγω «Σύστημα» είναι ένα σύστημα οδικής κυκλοφορίας που αποτελείται από τις οδικές υποδομές, τα οχήματα και τους χρήστες των δρόμων που μπορεί να «συγχωρεί τα ανθρώπινα λάθη των χρηστών του, τα οποία αναπόφευκτα θα συμβαίνουν, και να αποτρέπει την κατάληξή τους σε οδικές συγκρούσεις ή να περιορίζει τις συνέπειες των συγκρούσεων, για να μην επιφέρουν θανάτους ή σοβαρούς τραυματισμούς». Το Στρατηγικό Σχέδιο της ΚΔ έχει στόχο τη μείωση των οδικών ατυχημάτων κατά 50%, ακολουθώντας τον αντίστοιχο στόχο της ΕΕ. Φαίνεται να είναι ένα αρκετά πλήρες Στρατηγικό Σχέδιο, που έλαβε υπόψη τις εμπειρίες της όποιας εφαρμογής του προηγουμένου Σχεδίου αλλά και νέες, σύγχρονές διεθνείς εμπειρίες από Στρατηγικά Σχέδια άλλων χωρών και της πρόσφατης έρευνας στον τομέα της Οδικής Ασφάλειας.
Δυστυχώς φαίνεται, όπως και τα προηγούμενα δύο Στρατηγικά Σχέδια 2002-2006 και 2012-20, ότι δεν είναι ψηλά στις προτεραιότητες της Πολιτείας. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι αναφέροντας Πολιτεία εννοούμε όλους (κράτος, Βουλή των Αντιπροσώπων, Δικαστική Εξουσία. Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ΜΜΕ, ιδιωτικός τομέας και η κοινωνία των πολιτών) αφού η Οδική Ασφάλεια είναι ευθύνη όλων μας. Μόνο τότε, ολοκληρωμένα και αποτελεσματικά, θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε το κοινωνικό πρόβλημα των οδικών θανάτων και τραυματισμών. Απαιτούνται πολύπλευρες και πολυδιάστατες πολιτικές και δράσεις. Και σίγουρα δεν απαιτούνται αντιδράσεις και διαμαρτυρίες μόνο μετά από κάποιο ή κάποια θανατηφόρα δυστυχήματα. Αυτές οι αντιδράσεις πρέπει να υπενθυμίζουν στην Πολιτεία ότι μόνο μέσα από έναν στρατηγικό και στοχευμένο σχεδιασμό, ο οποίος χρηματοδοτείται, παρακολουθείται, αξιολογείται και εξελίσσεται δυναμικά, μπορούμε να περιμένουμε καλύτερα αποτελέσματα και βελτίωση της Οδικής Ασφάλειας στον τόπο μας.
Oι 158 στοχευμένες δράσεις του «Ασφαλούς Συστήματος» παρακολουθούνται αν υλοποιούνται και από ποιους ή κάνουμε ένα σχέδιο για να κάνουμε;
Σήμερα δεν υπάρχει διαθέσιμη τεκμηριωμένη αξιολόγηση των πιο πάνω πολιτικών και δράσεων και ούτε γνωρίζουμε τις προθέσεις της Πολιτείας για ενδιάμεση αξιολόγηση και αναθεώρηση των δράσεων για τα επόμενο χρονικό διάστημα εφαρμογής του Στρατηγικού Σχεδίου.
Σε κάθε περίπτωση, η επιτυχής εφαρμογή ενός Στρατηγικού Σχεδίου απαιτεί τη διάθεση επαρκών πιστώσεων και πόρων για την υλοποίηση πολιτικών και δράσεων αλλά και επαρκές και κατάλληλο προσωπικό στους σχετικούς τομείς των αρμοδίων Υπηρεσιών. Απαιτεί αποτελεσματικό συντονισμό, στενή παρακολούθηση και συστηματική αξιολόγηση και αναπροσαρμογή.
Καταβλήθηκαν κάποιες προσπάθειες;
Σίγουρα έχουν καταβληθεί και καταβάλλονται αρκετές προσπάθειες αλλά, όπως αναφέρουμε και πιο πάνω, η προσπάθεια πρέπει να είναι συνεχής και συντονισμένη. Πρέπει να αποδεχτούμε ως Πολιτεία το μέγεθος του κοινωνικού αυτού προβλήματος, να του δώσουμε την ανάλογη προτεραιότητα και συντονισμένα να το αντιμετωπίσουμε. Υπάρχει σήμερα ένα πολύ καλό εργαλείο, το Στρατηγικό Σχέδιο, που είναι η πολιτική του κράτους για την αντιμετώπιση του προβλήματος, το οποίο δεν πρέπει να θυμόμαστε μετά από κάποια θανατηφόρα δυστυχήματα αλλά να είναι η καθημερινή πολιτική του κράτους για μείωση όλων των ατυχημάτων, θανατηφόρων, σοβαρών και ελαφρών.
Εδώ αξίζει να σημειώσουμε και το οικονομικό κόστος των οδικών θανάτων και τραυματισμών στην κυπριακή κοινωνία (ανθρώπινο, παραγωγής, ιατρικό και διοικητικό), εφόσον μας επιτρέπεται και είναι αποδεχτός σε μια σύγχρονη κοινωνία ο καθορισμός του. Σύμφωνα με τη μεθοδολογία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η χρηματική αξία των οδικών θανάτων και τραυματισμών στην Κύπρο το 2019 ήταν της τάξης των 250 εκατ. ευρώ. Δηλαδή τα τελευταία 5 χρόνια δεδηλωμένης αποδοχής και εφαρμογής του Στρατηγικού Σχεδίου 2021-2030 το συνολικό κόστος υπολογίζεται πέραν του 1 δισ. ευρώ. Με τεχνοοικονομικούς όρους, το κράτος πρέπει να παρουσιάσει τη χρηματοδότηση εφαρμογής δράσεων και πολιτικών και την αντίστοιχη απόδοσή της ώστε να συνεχίσουν οι πετυχημένες και να τροποποιηθούν πολιτικές και δράσεις.
Τι γίνεται με την εκπαίδευση στα σχολεία ή στα στρατόπεδα; Εκτιμάτε πως είναι αρκετή για την απόκτηση οδικής συνείδησης;
Η εκπαίδευση και η απόκτηση οδικής συνείδησης δεν αφορά και δεν πρέπει να περιορίζεται σε 1 ή 2 παρουσιάσεις ή διαλέξεις το έτος στα σχολεία και άλλες τόσες σε στρατόπεδα. Η εκπαίδευση αφορά όλες τις ηλικίες και αφορά όλους. Τα παιδιά και τους ενήλικες, τους εκπαιδευόμενους οδηγούς και τους εκπαιδευτές. Όλους τους χρήστες της οδού (ντόπιους, εργαζόμενους από τρίτες χώρες και τουρίστες) και όλους όσοι λαμβάνουν αποφάσεις σε θέματα οδικής ασφάλειας. Χρειάζεται δηλαδή η δημιουργία κουλτούρας οδικής συνείδησης, σεβασμός των κανόνων οδικής κυκλοφορίας από όλους και σεβασμός των άλλων χρηστών της οδού, ιδιαίτερα των ευάλωτων, παιδιών, ηλικιωμένων, ΑμεΑ, ποδηλατιστών και μοτοσυκλετιστών.
Τι γίνεται με τις οδικές υποδομές της Κύπρου;
Κρίνονται, σήμερα, ικανοποιητικές για το μέγεθος της χώρας. Σίγουρα πρέπει να γίνουν πολλά και το συντομότερο δυνατό γιατί όταν μιλάμε, π.χ., για βιώσιμη κινητικότητα και χρήση ποδηλάτου πρέπει να έχουμε επαρκές δίκτυο ποδηλατοδρόμων, και όταν μιλάμε για την αύξηση χρήσης των λεωφορείων, πρέπει να έχουμε καλά λεωφορεία, πυκνές και τακτικές διαδρομές και αντίστοιχες στάσεις και σκίαστρα λεωφορείων. Σε κάθε περίπτωση η κρίσιμη παράμετρος είναι ο έγκαιρος και συντονισμένος σχεδιασμός και οι επαρκείς πόροι (χρηματικοί και ανθρώπινοι) ώστε να ολοκληρωθεί το βασικό οδικό δίκτυο της Κύπρου όπως περιγράφεται στα Τοπικά Σχέδια και υλοποιείται σταδιακά αλλά με σχετικά αργούς ρυθμούς σήμερα.
Πώς θα σχολιάζατε τους χρήστες των δρόμων;
Όπως αναφέρουμε και πιο πάνω, η Κύπρος, όπως και κάθε χώρα, έχει τις ιδιαιτερότητές της. Σήμερα, π.χ., πέραν των Κύπριων οδηγών στους δρόμους μας, έχουμε έναν πολύ μεγάλο αριθμό τουριστών οι οποίοι επισκέπτονται την Κύπρο για μερικές μέρες χρησιμοποιώντας αυτοκίνητο ενοικιάσεως και οδηγώντας στην αντίθετη πλευρά του δρόμου σε σχέση με τις χώρες τους. Έχουμε επίσης πολλούς ξένους εργάτες ή/και αιτητές ασύλου που πολλές φορές οδηγούν αυτοκίνητα χωρίς οδική ασφάλεια και ελέγχους οχήματος. Έχουμε χρήστες ηλεκτρικών δίκυκλων αλλά και τετράτροχων μηχανών χωρίς σαφείς κανονισμούς για τη χρήση και την οδήγησή τους και έχουμε χρήστες ποδηλάτου εκτός ποδηλατοδρόμων και χωρίς τη χρήση προστατευτικού εξοπλισμού κ.ο.κ. Όλα αυτά δημιουργούν ένα ιδιαίτερο και επικίνδυνο καθημερινό φαινόμενο κυκλοφορίας στους κυπριακούς δρόμους όπου ο κάθε χρήστης εξαρτάται πέρα από τη δική του οδική συμπεριφορά και από τη συμπεριφορά των υπολοίπων στους δρόμους. Πρέπει άμεσα και αυστηρά να αντιμετωπιστεί η οδική συμπεριφορά με νέους κανόνες και ιδανικά με τακτική και καθολική αστυνόμευση μηδενικής ανοχής για όλους.
