Υποχρεωτικούς ιατρικούς ελέγχους για την έκδοση και ανανέωση διπλώματος οδήγησης προβλέπει το νέο πλαίσιο ευρωπαϊκών κανόνων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που εγκρίθηκε στο πλαίσιο της αναβάθμισης της οδικής ασφάλειας και της μείωσης των θανάτων και σοβαρών τραυματισμών στο ευρωπαϊκό οδικό δίκτυο.
Στο πλαίσιο της νέας ευρωπαϊκής ρύθμισης εξετάζεται και η υποχρεωτική εξέταση όρασης, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι η ικανότητα οδήγησης δεν τίθεται σε κίνδυνο λόγω μειωμένης οπτικής αντίληψης. Ο έλεγχος περιλαμβάνει επίσης εξετάσεις καρδιαγγειακής λειτουργίας.
Οι θάνατοι από τροχαία στην ΕΕ έφθασαν σχεδόν τους 20.000 το 2024 και η μεταρρύθμιση εντάσσεται στο Πακέτο Οδικής Ασφάλειας με το οποίο η ΕΕ επιδιώκει να επιτύχει τον στόχο «Vision Zero» για μηδενικούς θανάτους και σοβαρούς τραυματισμούς από τροχαία μέχρι το 2050.
Οι νέες διατάξεις
Οι κανόνες τίθενται σε ισχύ εντός των ημερών με τα κράτη μέλη να έχουν στη διάθεσή τους τρία χρόνια για να μεταφέρουν τις νέες διατάξεις στο εθνικό τους δίκαιο και έναν επιπλέον χρόνο για να προετοιμάσουν την εφαρμογή τους. Μεταξύ άλλων προβλέπουν:
Οι άδειες οδήγησης για μοτοσυκλέτες και αυτοκίνητα θα έχουν 15ετή ισχύ. Στις χώρες όπου η άδεια χρησιμοποιείται και ως δελτίο ταυτότητας, η ισχύς της θα μπορεί να μειωθεί στα 10 έτη.
Οι άδειες οδήγησης για φορτηγά και λεωφορεία θα ισχύουν για πέντε έτη.
Πριν από την έκδοση της πρώτης άδειας οδήγησης ή κατά την υποβολή αίτησης για ανανέωση, οι οδηγοί θα πρέπει να υποβάλλονται σε ιατρικό έλεγχο που θα περιλαμβάνει εξετάσεις για την όραση και την καρδιαγγειακή τους υγεία.
Θα υπάρχει δοκιμαστική περίοδος τουλάχιστον δύο ετών για τους αρχάριους οδηγούς. Θα ισχύουν αυστηρότεροι κανόνες και κυρώσεις όταν οδηγούν υπό την επήρεια αλκοόλ, δεν φορούν ζώνη ασφαλείας ή δεν χρησιμοποιούν παιδικά καθίσματα, όταν στο όχημά τους επιβαίνουν παιδιά.
Οι νεαροί οδηγοί θα μπορούν να αποκτήσουν άδεια οδήγησης αυτοκινήτου στα 17, αλλά θα μπορούν να οδηγούν μόνο υπό την επίβλεψη έμπειρου οδηγού μέχρι να συμπληρώσουν τα 18.
Στα θέματα για τα οποία θα εξετάζονται οι υποψήφιοι οδηγοί θα συμπεριλαμβάνονται οι κίνδυνοι που εγκυμονούν τα τυφλά σημεία, το πώς λειτουργούν τα συστήματα υποβοήθησης οδηγού, πώς ανοίγει κανείς με ασφάλεια τις πόρτες του οχήματος και πόσο επικίνδυνη είναι η χρήση κινητού κατά την οδήγηση.
Η ψηφιακή άδεια οδήγησης, διαθέσιμη σε κινητά τηλέφωνα, θα γίνει σταδιακά η κύρια μορφή άδειας οδήγησης.
Ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των χωρών μελών για οδηγούς που έχουν διαπράξει σοβαρά τροχαία αδικήματα.
Άνω των 65
Σύμφωνα με το νέο πλαίσιο, οι χώρες της ΕΕ θα μπορούν επίσης να μειώσουν τη διάρκεια ισχύος της άδειας για οδηγούς ηλικίας άνω των 65 και να τους υποχρεώσουν να υποβάλλονται σε συχνότερους ιατρικούς ελέγχους ή να παρακολουθούν επαναληπτικά μαθήματα. Το νέο πλαίσιο αφήνει, ωστόσο, περιθώριο επιλογής στα κράτη μέλη, τα οποία μπορούν να αντικαταστήσουν τον έλεγχο με έντυπα αυτοαξιολόγησης ή εθνικά συστήματα αξιολόγησης.
Πάντως, χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν ήδη θεσπίσει αυστηρό καθεστώς, με τους οδηγούς άνω των 70 ετών να υποβάλλονται σε τεστ αξιολόγησης πνευματικής και νοητικής ετοιμότητας, ώστε να αποδεικνύουν ότι μπορούν να οδηγούν με ασφάλεια.
Ο «Π» συνομίλησε με Κύπριους ευρωβουλευτές ειδικά σε σχέση με την αυστηροποίηση του πλαισίου για άτομα τρίτης ηλικίας και παραθέτει τις απόψεις τους.
Σεβασμός και αξιοπρέπεια
Όπως επισημαίνει ο Λουκάς Φουρλάς, «όταν μιλάμε για την πρόθεση υποχρεωτικής εξέτασης της ικανότητας οδήγησης για όσους συμπληρώνουν το 70ό έτος της ηλικίας τους, οφείλουμε να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί. Η ασφάλεια στους δρόμους δεν μπορεί και δεν πρέπει να μετατραπεί σε πεδίο ηλικιακής διάκρισης ή ρατσισμού».
Η ηλικία, από μόνη της, τονίζει, δεν είναι δείκτης ανικανότητας. «Υπάρχουν πολίτες 75 και 80 ετών με πλήρη διαύγεια, υπευθυνότητα και εμπειρία πίσω από το τιμόνι. Συνεπώς, η λογική τού όλοι μετά τα 70 θεωρούνται επικίνδυνοι, είναι άδικη και επιστημονικά αβάσιμη».
Από την άλλη πλευρά, συμπληρώνει, «δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την πραγματικότητα ότι, με την πάροδο της ηλικίας ενδέχεται να επηρεάζονται οι αντιδράσεις, η όραση ή η ακοή, παράγοντες οι οποίοι είναι κρίσιμοι για την οδική ασφάλεια. Επομένως, η επανεξέταση της ικανότητας οδήγησης, εφόσον γίνεται με σεβασμό και αξιοπρέπεια, είναι λογική και απαραίτητη. Όχι ως τιμωρία, αλλά ως πράξη φροντίδας».
Η Πολιτεία, σημειώνει ο κ. Φουρλάς, «οφείλει να διασφαλίσει ότι η διαδικασία αυτή θα είναι δίκαιη, αντικειμενική και ιατρικά τεκμηριωμένη», ενώ προτείνει να γίνεται δωρεάν ή με χαμηλό κόστος.
Όχι στην κοινωνική απομόνωση
«Η ανανέωση της άδειας οδήγησης πρέπει να γίνεται με ισχύον πιστοποιητικό υγείας και με ουσιαστική αξιολόγηση. Η κοινή λογική όμως», τονίζει ο Γιώργος Γεωργίου, «προτάσσει ότι αν μιλάμε για δημόσια υγεία, τέτοια κριτήρια πρέπει να μας αφορούν όλους. Όχι μόνο συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες. Ιδιαίτερα όταν ζούμε στην Κύπρο της ελλιπούς δημόσιας συγκοινωνίας όπου η στέρηση άδειας συνεπάγεται εγκλεισμό, κοινωνική απομόνωση, επιβάρυνση ψυχικής υγείας και αυξημένο κίνδυνο παραμέλησης. Επιπρόσθετα, στην Κύπρο πολλοί ηλικιωμένοι εργάζονται ή φροντίζουν άλλους (π.χ. εγγόνια) και χρειάζονται όχημα για να εξυπηρετούν τις ανάγκες τους».
Το Παρατηρητήριο Τρίτης Ηλικίας Κύπρου, υπενθυμίζει, προτείνει δράσεις οι οποίες θα πρέπει να αξιολογηθούν έτσι ώστε να επιτευχθεί μια ισορροπημένη προσέγγιση ανάμεσα στην οδική ασφάλεια και το δικαίωμα των ηλικιωμένων στην αυτονομία. Μεταξύ άλλων προτείνει τη δημιουργία τυποποιημένων πρωτοκόλλων ελέγχου (όραση, ακοή, γνωστική και λειτουργική ικανότητα κ.λπ.) μέσω της ίδρυσης ειδικών τμημάτων στα δημόσια νοσοκομεία, την προτεραιοποίηση ραντεβού και κινητές μονάδες σε αγροτικές περιοχές, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η ταλαιπωρία των ηλικιωμένων.
Αναλογικός ο περιορισμός
Δεδομένου ότι η οδική ασφάλεια αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα, τα μέτρα τα οποία λαμβάνονται πρέπει να στηρίζονται σε αποδεικτικά στοιχεία και να αποκλείουν κάθε μορφή διάκρισης λόγω ηλικίας, επισημαίνει ο Μιχάλης Χατζηπαντέλα. «Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο», σημειώνει, «έχει ήδη απορρίψει την πρόταση της Επιτροπής για μείωση της ισχύος των αδειών οδήγησης στους ηλικιωμένους, προκειμένου να αποφευχθούν τέτοιου είδους διακρίσεις. «Μελέτες από τη Σουηδία, χώρα με υψηλά επίπεδα οδικής ασφάλειας, δείχνουν ότι δεν υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις που να υποστηρίζουν υποχρεωτικούς ιατρικούς ελέγχους βασισμένους στην ηλικία», σημειώνει. «Τα κράτη μέλη πρέπει να έχουν την ελευθερία να αποφασίζουν τα κατάλληλα μέτρα για τη διασφάλιση της οδικής ασφάλειας στη χώρα τους. Πιστεύω στη στοχευμένη προσέγγιση που εξετάζει συγκεκριμένες ιατρικές καταστάσεις σε όλες τις ηλικίες, όπως επιληψία και καρδιαγγειακά προβλήματα. Η κινητικότητα είναι θεμελιώδες δικαίωμα που συνδέεται με την ελευθερία μετακίνησης και τη συμμετοχή στην οικονομική και κοινωνική ζωή. Οποιοσδήποτε περιορισμός πρέπει να είναι αναλογικός, αποδεδειγμένα απαραίτητος και να μην βασίζεται σε στερεότυπα για την ηλικία», καταλήγει.
Ναι στο υποχρεωτικό τεστ
«Τα άτομα της τρίτης ηλικίας», αναφέρει ο Γεάδης Γεάδη, αποτελούν πέραν πάσης αμφιβολίας μία εκ των πλέον ευάλωτων ομάδων χρηστών του οδικού δικτύου, για διαφορετικούς λόγους σε σχέση με άλλες εξίσου και ίσως πιο ευάλωτες ομάδες που είναι επιρρεπείς στις οδικές συγκρούσεις, όπως οι νέοι». Όπως εξηγεί, τα μειωμένα σε πολλές περιπτώσεις αντανακλαστικά των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας, θέτουν σε κίνδυνο τους υπόλοιπους χρήστες του οδικού δικτύου, με θύματα τους περισσότερο εκτεθειμένους, όπως είναι για παράδειγμα οι μοτοσυκλετιστές. «Στη χώρα μας τίθεται ως δικλίδα διασφάλισης της ικανότητας των ατόμων αυτών να παίρνουν στα χέρια το τιμόνι η υποχρέωση από τα 70 και άνω να προσκομίζουν πιστοποιητικό υγείας, ενώ η άδεια οδήγησής τους ανανεώνεται για τρία χρόνια. Πρόκειται, ωστόσο, για μια διαδικασία που μπάζει νερά, καθώς είναι κοινό μυστικό πως σε αρκετές περιπτώσεις τα πιστοποιητικά αυτά παραχωρούνται από τους γιατρούς με συνοπτικές διαδικασίες και χωρίς οι λήπτες τους να είναι από άποψης υγείας πραγματικά σε θέση να οδηγούν με ασφάλεια. Συνεπώς», καταλήγει, «με γνώμονα την ασφάλεια και χωρίς κανένα ίχνος ηλικιακού ρατσισμού, το υποχρεωτικό τεστ οδήγησης για όσους συμπληρώνουν το 70ό έτος της ηλικίας τους είναι μια καλή λύση».
