Η ακρίβεια των προϊόντων καλπάζει, κάνοντας την ίδια ώρα δύσκολη την καθημερινότητα μεγάλης μερίδας των πολιτών. Έρευνες που βγήκαν στη δημοσιότητα τις τελευταίες μέρες καταδεικνύουν το μέγεθος του προβλήματος και το πόσο οι καταναλωτές δυσκολεύονται ειδικά τις τελευταίες μέρες του μήνα. Μέσα σε αυτό το κλίμα, απορίας άξιο είναι εάν τα θεσμοθετημένα «εργαλεία» προστασίας του καταναλωτή, που είναι κατά πρώτον λόγο η Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, και κατά δεύτερον λόγο η Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού, ανταποκρίνονται υπό τις περιστάσεις σε ικανοποιητικό βαθμό στον ρόλο που θα έπρεπε να επιτελούν απέναντι σε φαινόμενα αισχροκέρδειας, αθέμιτου ανταγωνισμού και δημιουργίας καρτέλ. Είναι δύο φορείς, οι οποίοι συχνά πυκνά δέχονται έντονη κριτική για τον ρόλο τους, με τους ίδιους να προβάλλουν την ίδια ώρα τα δικά τους επιχειρήματα.
«Δεν υπηρετούν τον σκοπό τους»
Κενά στους μηχανισμούς της Πολιτείας για τη διόρθωση στρεβλώσεων στην αγορά εντοπίζουν οι οργανωμένοι καταναλωτές, με τον πρόεδρο του Κυπριακού Συνδέσμου Καταναλωτών, Μάριο Δρουσιώτη, να αναφέρει στον «Π» ότι τα δύο προαναφερθέντα «εργαλεία» ξεκάθαρα δεν υπηρετούν τον σκοπό για τον οποίο υπάρχουν. Στο πρόβλημα της ακρίβειας κύρια «ομπρέλα» για τον καταναλωτή θα πρεπει να είναι η Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή, σημείωσε, και σε δεύτερη θέση, η Επιτροπή Προστασίας Ανταγωνισμού.
Σε σχέση με την Υπηρεσία του Υπουργείου Ενέργειας, ανέφερε ότι παρατηρείται αναποφασιστικότητα στην εφαρμογή των νομοθεσιών, ενώ η παρεμβάσεις της περιορίζονται στις προειδοποιητικές επιστολές. «Η Υπηρεσία αυτή καλείται να κάνει ελέγχους και όπου κάνει και διαπιστώνει παραβάσεις, να επιβάλλει τις ανάλογες ποινές. Ωστόσο, για παράδειγμα, το 2023 -είναι η μόνη περίπτωση για την οποία προέβη σε ανακοίνωση- έστειλε, λέει, 900 προειδοποιητικές επιστολές. Όμως αυτό σημαίνει ότι σε έναν χρόνο 900 επιχειρήσεις παρέβηκαν τον Νόμο εις βάρος των καταναλωτών και καμία δεν είχε καμία επίπτωση, μόνο το ‘‘πρόσεξε, μην το ξανακάνεις’’. Αν και 900 επιχειρήσεις παρέβηκαν τον Νόμο και κάθε επιχείρηση δεν είναι μόνο έναν καταναλωτή που ζήμιωσε με την παράβασή της, αλλά πολλές χιλιάδες, η Υπηρεσία έστειλε μόνο μία προειδοποιητική επιστολή», ανέφερε ο κ. Δρουσιώτης. Η θέση του Συνδέσμου είναι ότι θα έπρεπε η Υπηρεσία να επιβάλλει το ανάλογο πρόστιμο ή τουλάχιστον να δημοσιοποιεί τα ονόματα αυτών που εντοπίζει ότι παραβαίνουν τη νομοθεσία, ώστε η δημοσιοποίηση να είναι μέρος της ποινής, είπε, για να προσθέσει ότι η Υπηρεσία του Υπουργείου ούτε το ένα κάνει ούτε το άλλο. «Για το 2024 δεν ανακοίνωσαν ακόμα τα αποτελέσματα των ελέγχων και τις ποινές, αλλά εμείς ως Σύνδεσμος υποβάλαμε αρκετές καταγγελίες στην Υπηρεσία, η οποία με διάφορες προφάσεις, αδικαιολόγητες, είτε δεν βρίσκει παράβαση είτε στέλνει προειδοποιητική επιστολή είτε αναφέρει ότι δεν είναι αρμόδια», σημείωσε.
€407,000 στο σύνολο τα πρόστιμα
Από την πλευρά του, ο διευθυντής της Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή, Κωνσταντίνος Καραγιώργης δήλωσε στον «Π» ότι ο στόχος τους δεν είναι να τιμωρούν τις επιχειρήσεις, αλλά η εύρυθμη λειτουργία της αγοράς. Γι’ αυτό εκπαιδεύουν τις επιχειρήσεις στο να εφαρμόζουν σωστά τις νομοθεσίες, ώστε αυτό να έχει αντίκτυπο στους καταναλωτές. Η Υπηρεσία έχει τη δικαιοδοσία να εξετάζει παράπονα, εκδίδοντας προειδοποιητικές επιστολές, ώστε να γίνονται διορθώσεις, πρόσθεσε. «Κάνουμε πάρα πολλά και όταν κρίνουμε ότι υπάρχουν περιπτώσεις, οι οποίες χρήζουν τιμωρίας, εμείς τιμωρούμε. Παίρνουμε πάρα πολλές αποφάσεις, οι οποιες είναι δημοσιοποιημένες στην ιστοσελίδα μας», είπε ο κ. Καραγιώργης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Υπηρεσίας, το 2024 ο αριθμός ελέγχων υποστατικών ήταν 19,968, ο αριθμός γραπτών συστάσεων 937 και ο αριθμός διοικητικών αποφάσεων 18. Όσον αφορά το συνολικό ύψος των διοικητικών προστίμων ήταν €407,000.
«Η Υπηρεσία κινείται εντός ενός νομοθετικού πλαισίου, σε μία ελεύθερη αγορά, χωρίς παρεμβατισμούς. Δεν έχουμε δυνατότητα παρέμβασης στην αγορά, πέρα κάποιων νομοθεσιών, που αφορούν τη δυνατότητα που έχει ο υπουργός να επιβάλει πλαφόν στα καύσιμα ή σε κάποια βασικά προϊόντα, κάτι το οποίο είναι κάτω από προϋποθέσεις, κάτω από συνθήκες οι οποίες επηρεάζουν την Οικονομία, σε πολύ εξαιρετικές περιπτώσεις, όπως συνθήκες από το εξωτερικό που επηρεάζουν την Οικονομία της Κύπρου, και όχι σε αυτή τη φάση που βρισκόμαστε», σημείωσε.
Σε σχέση με τις δράσεις και τις πρωτοβουλίες της Υπηρεσίας, αναφέρθηκε στα μηνιαία παρατηρητήρια τιμών που δημοσιοποιεί, για να γνωρίζει ο κόσμος πού κινούνται οι τιμές της αγοράς, στο e-kalathi που θα παρουσιάσουν τις επόμενες μέρες, ως εργαλείο για να βλέπει ο καταναλωτής πού κινούνται οι τιμές στις υπεραγορές και να επιλέγει τα φθηνότερα προϊόντα, και στην εφαρμογή πρόσφατα του πλαφόν στο νερό σε κλειστές αγορές για να μην τυγχάνει εκμετάλλευσης ο καταναλωτής σε συγκεκριμένους χώρους.
Κριτική στην Επιτροπή Προστασίας Ανταγωνισμού
Σε καιρούς ακρίβειας και δυσπαγίας των καταναλωτών, η προσοχή δεν θα μπορούσε να μην στραφεί και στην Επιτροπή Προστασίας Ανταγωνισμού, την οποία ο κ. Δρουσιώτης χαρακτήρισε ως το δεύτερο σημαντικό εργαλείο προστασίας των καταναλωτών, διότι οι έρευνές και τα συμπεράσματα που οφείλει να εξάγει, βοηθούν στη διόρθωση τυχόν στρεβλώσεων. «Εμάς η εκτίμησή μας είναι ότι δυστυχώς δεν στάθηκε και δεν στέκεται στο ύψος της. Η Επιτροπή μπορεί να προχωρήσει σε έρευνες αυταπάγγελτα ή κατόπιν καταγγελίας. Ακόμα και εκεί που τους υποβάλλουν καταγγελίες, με διάφορες προφάσεις αδυνατούν να προχωρήσουν στη διερεύνησή τους», τόνισε.
Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι τον περασμένο Ιανουάριο τα μέλη της Επιτροπής βίωσαν τη μέγγενη αυστηρού κοινοβουλευτικού ελέγχου για το επίπεδο του εποπτικού τους ρόλου απέναντι στην ακρίβεια, το ολιγοπώλιο και τα εμπόδια του υγιούς ανταγωνισμού. Οι βουλευτές της Επιροπής Θεσμών εξέφρασαν απογοήτευση για τις επιδόσεις των μελών της Επιτροπής απέναντι σε χρεώσεις και επιτόκια των τραπεζών, στις τιμές των καυσίμων, σε εξαγορές νοσοκομείων και σε τιμές τροφίμων πρώτης ανάγκης, όπως το γάλα. «Βρείτε τον τρόπο να γίνετε πιο ενεργητικοί και πιο παθιασμένοι, όχι να περιμένετε πότε θα γίνει μία καταγγελία. Εξάλλου για να γίνει, θα πρέπει και κάποιος να έχει χρήματα να τη στηρίξει για έξοδα δικηγόρων, τα οποία δεν έχει ο καθένας. Αυτός είναι ο ρόλος σας, θα πρέπει να είσαστε έξω συνεχώς και να φοβούνται το ολιγοπώλιο», είπε ο πρόεδρος της Επιτροπής και βουλευτής του ΔΗΣΥ, Δημήτρης Δημητρίου.
«Δεν έχει το μαγικό ραβδί»
Σχολιάζοντας τα πιο πάνω, η πρόεδρος της ΕΠΑ, Εύα Παντζιαρή, δήλωσε στον «Π» ότι για να ξεκινήσουν κάποια έρευνα πρέπει να έχουν κάποιο νομικό έρεισμα. Σε δύο μήνες, είπε, θα ανακοινώσουν τα αποτελέσματα κλαδικής έρευνας για τις τιμές στο γάλα. Η έρευνα άρχισε τον Νοέμβριο του 2023, όπως ανέφερε. Επίσης έχουν ξεκινήσει και κλαδική έρευνα σε σχέση με τις τιμές των καυσίμων. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, είπε ότι μία κλαδική έρευνα, όπως αυτή για τα καύσιμα, διαρκεί έναν περίπου χρόνο. Προς το παρόν έχουν λάβει μεγάλο όγκο πληροφοριών από τις εταιρείες καυσίμων, οι οποίες θα πρέπει να αξιολογηθούν και να αναλυθούν. Σημείωσε ότι βεβαίως η ΕΠΑ έχει εποπτικό ρόλο και οι επιχειρήσεις θα πρέπει να νιώθουν την πίεσή της, αλλά δεν έχει το μαγικό ραβδί για μείωση των τιμών. Διαβεβαίωσε ότι αν υπάρχουν στοιχεία που αφήνουν εκτεθειμένες τις επιχειρήσεις που εξετάζουν και επηρεάζουν τον καταναλωτή, θα τα βγάλουν προς τα έξω. Την προσεχή Δευτέρα, είπε, θα εκδώσουν ανακοινώσεις για συγκεκριμένη εταιρεία, εναντίον της οποίας η ΕΠΑ καταχώρησε υπόθεση για καρτέλ. Η κα Παντζιαρή περιορίστηκε στο να πει ότι η εταιρεία αυτή αφορά σημαντικό τομέα της οικονομίας.
