Αποστολή: Κώστας Κωνσταντίνου και Ελένη Παπαδοπούλου
Και κάπως έτσι, ένα πολύ δύσκολο ταξίδι φτάνει στο τέλος του. Σχεδόν. Το κείμενο αυτό γράφτηκε αναγκαστικά την Παρασκευή το βράδυ για λόγους εκτύπωσης και μέχρι τότε δεν ξέραμε εάν οι αρχές της Υπερδνειστερίας, αυτού του μη αναγνωρισμένου κρατιδίου-δορυφόρου της Μόσχας, το οποίο βρίσκεται σε έδαφος της Μολδαβίας και ζει ακόμη σε σοβιετικούς κυριολεκτικά ρυθμούς, θα μας επέτρεπαν να μπούμε. Εάν μας άφησαν τελικά θα υπάρχει μια πλήρης καταγραφή γι' αυτό το πολύ σχετικό με το Ουκρανικό θέμα, στην αυριανή έκδοση, την έκδοση του «Πολίτη» της Δευτέρας.
Δεν θέλουμε επαφή
Εάν όχι, το ταξίδι στην Ουκρανία θα πρέπει να ολοκληρωθεί με το σημερινό άρθρο. Εκτός Ουκρανίας επίσης. Στη Μολδαβία. Τη φτωχότερη χώρα της Ευρώπης η οποία όμως κάνει ό,τι μπορεί για να βοηθήσει την Ουκρανία και ειδικά την περιοχή της Οδησσού με την οποία συνδέεται με δεσμούς αιώνων. Το πιο ενδιαφέρον σημείο είναι τα όσα Ουκρανοί πρόσφυγες τους οποίους συναντήσαμε και εδώ μας αφηγήθηκαν και το πόσο, αυτοί οι ρωσόφωνοι ας σημειωθεί πρόσφυγες, νιώθουν ότι η εισβολή της Ρωσίας έκλεισε οριστικά ένα ολόκληρο κεφάλαιο στις ζωές τους. Τόσο, που πλέον πολλοί δηλώνουν ότι δεν θέλουν να έχουν πια επαφή με τους συγγενείς τους οι οποίοι ζουν στη Ρωσία και στηρίζουν τον Πούτιν. Και υπάρχει λόγος γι' αυτό.
Η βοήθεια των φτωχών
Στη Μολδαβία είχαμε μερικές ώρες για το ρεπορτάζ αλλά η μεγάλη βοήθεια μιας φίλης ντόπιας, της Τζέμα, απέφερε πολλά περισσότερα από όσα θα μπορούσαμε να φανταστούμε. Πήγαμε σε δύο από τους πολλούς χώρους τους οποίους έστησαν οι Μολδαβοί προκειμένου να φιλοξενήσουν τους πρόσφυγες από την Ουκρανία, πολλοί από τους οποίους έχουν ήδη φύγει για άλλους ευρωπαϊκούς προορισμούς, φοβούμενοι τις εξελίξεις και εδώ. Οι επίσης πολλοί που έμειναν στεγάζονται σε συνθήκες πιο δύσκολες από εκείνες που είδαμε ξεκινώντας το ταξίδι στην Πολωνία, δεδομένων και των περιορισμένων δυνατοτήτων της Μολδαβίας οικονομικά. Ωστόσο, η προσπάθεια της χώρας εντυπωσιάζει. Από αθλητικές αίθουσες πανεπιστημίων μέχρι και τις εγκαταστάσεις της Κρατικής Έκθεσης του Κίσιναου, η Μολδαβία διέθεσε όποιο χώρο μπορούσε ενώ παράλληλα, επιστράτευσε φοιτητικές εστίες και διοχέτευσε κόσμο σε διαμερίσματα και σε οικογένειες πρόθυμες να τους φιλοξενήσουν. Οι Μολδαβοί, πρώην σοβιετικοί και αυτοί μιλούν όλοι ρωσικά παράλληλα με τη δική τους γλώσσα, τα μολδαβικά, τα οποία όμως σε τίποτα δεν διαφέρουν από τα ρουμανικά, απλώς ονομάστηκαν έτσι επί Στάλιν για πολιτικούς λόγους. Έτσι η δυνατότητα επικοινωνίας στην ίδια γλώσσα δημιουργούσε και δημιουργεί ακόμα καλύτερη κατανόηση ανάμεσα στους δύο αυτούς λαούς, μιας και οι Ουκρανοί της Οδησσού και όλης της παρακείμενης περιοχής είναι σχεδόν όλοι ρωσόφωνοι.
Αδελφός με αδελφή
Η Λίντια επίσης. Τη συναντήσαμε σε ένα κτήριο το οποίο παραχώρησε ένα από τα πανεπιστήμια το Κίσιναου και το οποίο ανακαινίζεται τώρα, προκειμένου να στεγάσει και άλλους πρόσφυγες. Η Λίντια, διέφυγε με την αδελφή του άντρα της και τα δύο παιδιά της στη Μολδαβία από την πρώτη μέρα. Ο άντρας της, αν και μπορούσε ακόμα, αρνήθηκε να φύγει και εκείνη, παρότι φοβάται, λέει ότι συμφωνεί με την απόφασή του. Η απίστευτη πτυχή αυτής της ιστορίας είναι πως η άλλη αδελφή του άντρα της, ζει με τον σύζυγό της στη Ρωσία. Όταν η Λίντια επικοινώνησε μαζί της, εκείνη της είπε να μην ανησυχεί και ότι σύντομα οι Ρώσοι θα τους απελευθερώσουν. Η Λίντια προσπάθησε, όπως μας εξήγησε και αυτή δεν ήταν η πρώτη μας επαφή με τέτοια περιστατικά, να της πει ότι δεν χρειάζονται κανέναν να τους απελευθερώσει, ούτε και είναι φυλακισμένοι ή κάτι, όμως η αδελφή του άντρα της και ο σύζυγός της τής είπαν ότι ο Πούτιν καλά κάνει και πρέπει οι Ουκρανοί να παραδοθούν. Για μια γυναίκα και για κάθε γυναίκα η οποία πήρε τα παιδιά της και έφυγε και η οποία γνωρίζει πως ο άντρας της μπορεί να μην ζει την επόμενη ημέρα, αυτό ήταν κάτι που δεν μπορούσε, μας εξήγησε, με τίποτα να το αντέξει. Δεν ξέρω, μας είπε, πώς θα τελειώσει όλο αυτό. Ξέρω όμως πως μετά από αυτό η σχέση μου με αυτούς τους ανθρώπους έχει τελειώσει οριστικά.
Δεν είναι δικαιολογία
Αυτά τα περιστατικά δεν είναι λίγα, δεδομένων και των σχέσεων -συγγενικών και φιλικών- των ρωσόφωνων της Ουκρανίας με άτομα στη Ρωσία. Μια άλλη κοπέλα η οποία μας ζήτησε να μην αποκαλύψουμε το όνομά της, είναι στον τελευταίο μήνα της εγκυμοσύνης της. Ταξίδεψε στο Κίσιναου με τη θεία του άντρα της και τα παιδιά της. Όταν είδαμε τι συνέβη στη Μαριούπολη, αφηγείται, ειδικά στο νοσοκομείο με τις εγκύους αποφάσισα ότι δεν μπορούσα να το ρισκάρω και φύγαμε. Ο σύζυγός της έμεινε πίσω, το ίδιο και ο πατέρας της και όλοι οι άντρες της οικογένειας. Η ένταση της φωνής της αυξάνεται όταν μιλά για τη Ρωσία. Μέχρι πριν από λίγο καιρό, λέει, πίστευα ότι είμαστε ένα έθνος με τους Ρώσους απλά ζούμε σε δύο διαφορετικά κράτη. Τώρα καταλαβαίνω ότι είμαστε δύο εντελώς διαφορετικά έθνη. Μήπως, ρωτώ, είναι και εκείνοι θύματα της προπαγάνδας της Μόσχας; Αυτό, μου απαντάει, δεν είναι δικαιολογία. Τα κανάλια τους μπορεί να μην τα δείχνουν αλλά έχουν πρόσβαση σε πηγές του εξωτερικού. Ξέρουν πολύ καλά τι συμβαίνει. Δεν θέλουν να κάνουν κάτι άλλο.
Τι κατάφερε ο Πούτιν
Οι φωνές αυτές είναι σήμερα πάμπολλες και πολύ έντονες στην Ουκρανία ειδικά ανάμεσα στους ρωσόφωνους. Πολλοί μας είπαν ότι εάν κάτι κατάφερε ο Πούτιν με την εισβολή και τις δολοφονίες αμάχων, αυτό είναι να ενώσει τους Ουκρανούς και να ξυπνήσει αυτή τη συνείδηση ακόμα και στους ρωσόφωνους. Ενδεικτικό, άλλωστε, είναι πως σε κανένα σημείο οι άνθρωποι, ούτε οι ρωσόφωνοι, δεν αντίκρισαν τους Ρώσους εισβολείς ως «απελευθερωτές», όπως τους παρουσιάζει η προπαγάνδα τους και τα φερέφωνά της και στον ελεύθερο κόσμο, δυστυχώς. Αντιθέτως, παντού ο κόσμος είναι έξαλλος με τις εικόνες των βομβαρδισμών, τις εν ψυχρώ δολοφονίες και το αιματοκύλισμα το οποίο αυτός ο δικαίως συγκρινόμενος σε επίπεδο αντίληψης με τον Χίτλερ δικτάτορας προκαλεί σε μια ξένη χώρα με διάφορες, κατά καιρούς, καταγέλαστες προφάσεις οι οποίες καταρρέουν η μία μετά την άλλη. Συμπαρασύροντας όμως μαζί του και έναν λαό ο οποίος εντυπωσιάζει με το θάρρος και την περηφάνια του, στον όλεθρο και την καταστροφή.
