Η ετήσια έκθεση της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου για το 2024 σκιαγραφεί μια οικονομία που, παρά τις γεωπολιτικές και εσωτερικές προκλήσεις, διατήρησε αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα και θετική πορεία. Ωστόσο, ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας, Χριστόδουλος Πατσαλίδης, στην εισαγωγή της έκθεσης δεν παραλείπει να επισημάνει το διαχρονικό και υπαρκτό πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ), το οποίο εξακολουθεί να απειλεί τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα της οικονομίας.
Τα ΜΕΔ βαραίνουν λιγότερο τους ισολογισμούς των τραπεζών, καθώς βρίσκονται εκτός τραπεζών και τελούν υπό τη διαχείριση εξειδικευμένων εταιρειών, αλλά το επίπεδο των ΜΕΔ στις τράπεζες παραμένει από τα υψηλότερα στην ΕΕ. Παράλληλα το υπόλοιπο των ΜΕΔ εκτός τραπεζών κρατά σε υψηλό επίπεδο το ιδιωτικό χρέος. Με συνολικές υποχρεώσεις άνω των 20 δισ. ευρώ να παραμένουν μη εξυπηρετούμενες υπάρχει ένα διαρκές βάρος που βάζει φρένο στη δυναμική της οικονομίας.
Οικονομία και τράπεζες
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Κεντρικής Τράπεζας, το 2024 χαρακτηρίστηκε από ισχυρή οικονομική ανάπτυξη, με ρυθμό που εκτιμάται στο 3,7%, ενώ η ανεργία διατηρήθηκε κοντά στο 5%, υποδηλώνοντας συνθήκες σχεδόν πλήρους απασχόλησης. Η σταθεροποίηση του πληθωρισμού στο 2,2% αποτέλεσε σημαντικό επίτευγμα, προσφέροντας ένα ευνοϊκότερο περιβάλλον για τις τράπεζες και τους δανειολήπτες. Η αύξηση του ΑΕΠ στηρίχθηκε κυρίως στην εγχώρια ζήτηση, την ιδιωτική κατανάλωση και την ανθεκτικότητα της αγοράς εργασίας, ενώ οι τομείς του τουρισμού, των κατασκευών και του εμπορίου συνέβαλαν καθοριστικά στην οικονομική δραστηριότητα.
Παρά το θετικό αυτό περιβάλλον, το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις, με κυριότερη, όπως αναφέρεται, το ζήτημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Η Κεντρική Τράπεζα, αν και αναγνωρίζει τη βελτίωση στους τραπεζικούς δείκτες, προειδοποιεί ότι το πρόβλημα των ΜΕΔ παραμένει.
Κομβικός είναι ο ρόλος των Εταιρειών Εξαγοράς Πιστώσεων, οι οποίες κατέχουν ήδη το μεγαλύτερο ποσοστό των παλαιών ΜΕΔ (προ του 2016) και ενδεχομένως να χρειαστεί να συμβάλουν εκ νέου στην περαιτέρω απομόχλευση των ισολογισμών των τραπεζών, όπως είναι και η σύσταση της Κεντρικής Τράπεζας.
Στοιχεία και πραγματικότητα
Ο διοικητής στο εισαγωγικό του σημείωμα τονίζει ότι τα ΜΕΔ παρουσίασαν περαιτέρω μείωση, ως ποσοστό του συνολικού αποθέματος δανείων, και ανήλθαν στο 6,2% το 2024 σε σύγκριση με 7,9% το 2023.
Εντούτοις, προσθέτει, είναι σημαντικό να σημειωθούν τρεις βασικοί παράμετροι που δικαιολογούν τη διατήρηση τού εν λόγω θέματος ανάμεσα στις εποπτικές προτεραιότητες της ΚΤΚ.
Πρώτον, ο δείκτης ΜΕΔ σε επίπεδο συστήματος συνεχίζει να είναι μεταξύ των υψηλότερων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη περαιτέρω μείωσής του.
Δεύτερον, ο κίνδυνος δημιουργίας νέων αθετήσεων είναι υπαρκτός. Στο τέλος Ιανουαρίου 2025, o δείκτης Μη-Εξυπηρετούμενων Χορηγήσεων (ΜΕΧ) του τραπεζικού τομέα αυξήθηκε οριακά στο 6,3% από 6,2% στο τέλος Δεκεμβρίου 2024. H αύξηση αποδίδεται κυρίως σε αρνητικές μετακινήσεις στις κατηγορίες ΜΕΧ και σε συναλλαγματικές διακυμάνσεις. Οι συνολικές χορηγήσεις των Αδειοδοτημένων Πιστωτικών Ιδρυμάτων οι οποίες έτυχαν αναδιάρθρωσης μέχρι το τέλος Ιανουαρίου 2025 ανέρχονταν στα €1,3 δισ., από τις οποίες χορηγήσεις €0,7 δισ. εξακολουθούν να περιλαμβάνονται στις ΜΕΔ.
Τρίτον, η πρόοδος που έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα σε επίπεδο συστήματος είναι ανομοιόμορφη μεταξύ των εποπτευόμενων ιδρυμάτων.
«Συνεπώς, ενώ σαφώς αναγνωρίζεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί στη μείωση των ΜΕΔ σε επίπεδο συστήματος, διατηρείται παράλληλα η ανάγκη στενής παρακολούθησης και λήψης περαιτέρω ενεργειών απομόχλευσης των ισολογισμών των τραπεζών, με ιδιαίτερη έμφαση στα λιγότερο σημαντικά ιδρύματα τα οποία χρειάζεται να εντείνουν τις προσπάθειές τους επί του προκειμένου», τονίζει.
Να σημειώσουμε ότι η παρατεταμένη ύπαρξη υψηλών αποθεμάτων ΜΕΔ λειτουργεί ως τροχοπέδη για την ανάπτυξη, περιορίζοντας τη δυνατότητα των τραπεζών να χρηματοδοτήσουν νέες επενδύσεις και να στηρίξουν την πραγματική οικονομία. Παράλληλα, διατηρεί υψηλό το ρίσκο για το τραπεζικό σύστημα, επηρεάζοντας την εμπιστοσύνη των επενδυτών και των καταθετών.
«Στο πλαίσιο αυτό, οι τράπεζες πρέπει να συνεχίσουν τη στενή παρακολούθηση των χαρτοφυλακίων τους και την εφαρμογή συνετών πρακτικών, με έμφαση στη δυνατότητα αποπληρωμής κατά τη χορήγηση νέων δανείων αλλά και στην παροχή βιώσιμων αναδιαρθρώσεων σε υφιστάμενους πελάτες», αναφέρει ο κ. Πατσαλίδης.
Δεδομένων των πιο πάνω, από την έναρξη του 2024, στο εποπτικό πλάνο της ΚΤΚ συμπεριλήφθηκε η ανάγκη διεξαγωγής θεματικού ελέγχου για την ποιότητα των στοιχείων ενεργητικού.
Συγκεκριμένα, αναφέρεται στην έκθεση, στη βάση των διαθέσιμων εποπτικών στοιχείων που υποβάλλουν οι τράπεζες, διενεργήθηκε οριζόντια ενδελεχής ανάλυση των δεδομένων που θεμελιώνουν την ποιότητα των στοιχείων ενεργητικού, με απώτερο σκοπό τον έγκαιρο εντοπισμό οποιωνδήποτε παραμέτρων θα μπορούσαν να επιβαρύνουν σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα τη θέση τους.
«Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι, σε επίπεδο συστήματος, αναγνωρίστηκε η συνετή πρακτική χορήγησης δανείων, η οποία φαίνεται ότι υποβοήθησε στη θωράκιση των τραπεζών έναντι νέων αθετήσεων. Συναφώς, δεδομένου ότι δεν έχει παρέλθει ο εν λόγω κίνδυνος, οι τράπεζες οφείλουν να συνεχίσουν τη στενή παρακολούθηση των χαρτοφυλακίων τους και την εφαρμογή συνετών πρακτικών με έμφαση στη δυνατότητα αποπληρωμής κατά τη χορήγηση νέων δανείων αλλά και στην παροχή βιώσιμων αναδιαρθρώσεων σε υφιστάμενους πελάτες».
