Tο 2025 αναμένεται να σηματοδοτήσει μια ελαφρά αύξηση στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (ΜΕΔ) σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με πρόσφατες αναλύσεις, χωρίς ωστόσο να διαφαίνεται ουσιαστικός κίνδυνος για τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η εξέλιξη αυτή αντανακλά τις πιέσεις που δέχονται ορισμένες οικονομίες, τις διαφοροποιήσεις μεταξύ των τραπεζικών συστημάτων και τις προκλήσεις που προκύπτουν από τις μεταβαλλόμενες οικονομικές συνθήκες.
Η προβλεπόμενη μέτρια αύξηση του δείκτη ΜΕΔ στην ΕΕ αποδίδεται σε μια σειρά παραγόντων:
Τα επιτόκια: σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής για την καταπολέμηση του πληθωρισμού αύξησε το κόστος δανεισμού, επηρεάζοντας αρνητικά τη δυνατότητα αποπληρωμής δανείων από νοικοκυριά και επιχειρήσεις, ειδικά σε δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο. Τα επιτόκια κινούνται καθοδικά, αλλά παραμένουν υψηλότερα από τα επίπεδα που είχαν συνηθίσει νοικοκυριά και επιχειρήσεις για περισσότερο από μια δεκαετία.
Επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης: Παρά την ανάκαμψη μετά την πανδημία, η ανάπτυξη επιβραδύνεται λόγω εξωτερικών σοκ, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία και τους τελευταίους μήνες λόγω των εμπορικών εντάσεων και της αβεβαιότητας για τη δασμολογική πολιτική των ΗΠΑ.
Διαφοροποιήσεις μεταξύ χωρών: Οι επιπτώσεις διαφέρουν σημαντικά ανάλογα με τη δομή κάθε τραπεζικού συστήματος και την έκθεση σε ευάλωτους τομείς, όπως ο τουρισμός και οι κατασκευές.
Βέλτιστες πρακτικές διαχείρισης
Η συμπεριφορά των ΜΕΔ παρουσιάζει έντονες διαφοροποιήσεις μεταξύ των κρατών μελών. Γενικά σε χώρες που εφαρμόζονται πρακτικές όπως η πώληση ΜΕΔ, τιτλοποιήσεις και η διαχείρισή τους από εξειδικευμένες εταιρείες, τα αποτελέσματα είναι καλύτερα. Αυτό δείχνει και η κυπριακή περίπτωση.
Ειδικότερα, σε αγορές όπως το Λουξεμβούργο, η Αυστρία και η Γερμανία, όπου η τιτλοποίηση ΜΕΔ δεν είναι διαδεδομένη πρακτική, παρατηρείται αύξηση των δεικτών ΜΕΔ, υποδηλώνοντας την ανάγκη για νέες στρατηγικές διαχείρισης.
Αντίθετα, χώρες με εμπειρία στη διαχείριση ΜΕΔ, όπως η Πορτογαλία, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ιρλανδία και η Ισπανία, συνεχίζουν να μειώνουν τα ποσοστά τους μέσω αναδιαρθρώσεων και πωλήσεων χαρτοφυλακίων. Η επιτυχία τους αποδίδεται σε συνδυασμό πολιτικών, όπως ταμείων ανάκαμψης και αυστηρότερων εποπτικών πλαισίων.
Οι τράπεζες της ΕΕ καλούνται να διατηρήσουν ενεργή εποπτεία των χαρτοφυλακίων τους, να ενισχύσουν τις προβλέψεις και να προσαρμόσουν τις πιστωτικές πολιτικές τους ώστε να αντέξουν σε ενδεχόμενα σοκ. Οι ρυθμιστικές αρχές, με τη σειρά τους, ενισχύουν τα εποπτικά μέτρα, προωθώντας τη διαφάνεια, την αναδιάρθρωση δανείων και την καινοτομία στη διαχείριση ΜΕΔ, όπως η τιτλοποίηση.
Παρά την αναμενόμενη αύξηση των ΜΕΔ, οι ειδικοί εκτιμούν ότι ο όγκος των νέων συναλλαγών ΜΕΔ δεν θα επηρεαστεί σημαντικά. Οι χαμηλοί ρυθμοί δημιουργίας νέων ΜΕΔ και η έντονη δραστηριότητα αναδιαρθρώσεων περιορίζουν τις ευκαιρίες για νέες συναλλαγές, με το ενδιαφέρον να στρέφεται στη βελτίωση της απόδοσης των υφιστάμενων χαρτοφυλακίων.
Η Κύπρος
Η κυπριακή αγορά ΜΕΔ παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς τα τελευταία χρόνια σημειώθηκε θεαματική μείωση των δεικτών, από ιστορικά υψηλά επίπεδα άνω του 40% το 2016, σε μονοψήφια ποσοστά το 2024-2025.
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου, ο δείκτης ΜΕΔ αυξήθηκε οριακά στο 6,3% στο τέλος Ιανουαρίου 2025, από 6,2% τον Δεκέμβριο 2024, με το ποσοστό κάλυψης να παραμένει σταθερό στο 58,3%. Η αύξηση αποδίδεται κυρίως σε αρνητικές μετακινήσεις μεταξύ κατηγοριών ΜΕΔ και σε συναλλαγματικές διακυμάνσεις, παρά σε επιδείνωση της ποιότητας των νέων χορηγήσεων.
Επιπλέον, το συνολικό ύψος των αναδιαρθρωμένων δανείων ανέρχεται σε €1,3 δισ., εκ των οποίων τα €0,7 δισ. εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται ως ΜΕΔ, γεγονός που καταδεικνύει τη συνεχιζόμενη προσπάθεια εξυγίανσης.
Η κυπριακή οικονομία προβλέπεται να διατηρήσει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης το 2025, με το ΔΝΤ να εκτιμά αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,5% και τον πληθωρισμό να παραμένει σταθερός στο 2,3%. Η ανεργία αναμένεται να υποχωρήσει περαιτέρω στο 4,8%, ενώ το δημοσιονομικό πλεόνασμα και η μείωση του δημόσιου χρέους συντηρούν το θετικό κλίμα.
Ωστόσο, οι προκλήσεις παραμένουν, καθώς η Κύπρος είναι εκτεθειμένη σε εξωτερικούς κινδύνους, όπως η επιβράδυνση της ευρωζώνης και οι γεωπολιτικές εντάσεις. Η διατήρηση της ποιότητας του χαρτοφυλακίου των τραπεζών και η συνέχιση των μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας και το επιχειρηματικό περιβάλλον κρίνονται απαραίτητες για να αποφευχθεί νέα αύξηση των ΜΕΔ.
Συνολικά, η ελαφρά αύξηση των ΜΕΔ που προβλέπεται για το 2025 στην ΕΕ δεν αναμένεται να προκαλέσει συστημικούς κινδύνους, χάρη στην ενεργή διαχείριση από τράπεζες και ρυθμιστικές αρχές, αλλά και στη μεταφορά τεχνογνωσίας από χώρες με επιτυχημένη διαχείριση ΜΕΔ. Η κυπριακή αγορά, παρά τις μικρές διακυμάνσεις, παραμένει σε τροχιά σταθεροποίησης, με τις τράπεζες να διατηρούν υψηλά επίπεδα κάλυψης και να συνεχίζουν την αναδιάρθρωση των προβληματικών χαρτοφυλακίων. Η διατήρηση της εγρήγορσης και η προσαρμογή στις νέες οικονομικές συνθήκες θα είναι το κλειδί για τη διασφάλιση της ανθεκτικότητας του τραπεζικού τομέα και της ευρύτερης οικονομίας.
