Πέραν του 25% είναι οι απώλειες εσόδων στην Κύπρο από τους μειωμένους συντελεστές στον φόρο προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ), με τη χώρα να καταγράφει τη δεύτερη μεγαλύτερη μείωση στην ΕΕ.
Σύμφωνα με την έκθεση της ΕΕ με τίτλο Annual Report on Taxation 2024, οι μειωμένοι συντελεστές στον φόρο προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) έχουν σημαντικές επιπτώσεις στα έσοδα.
Στο πλαίσιο του φόρου προστιθέμενης αξίας οι μειώσεις φόρων μπορούν να προκύψουν μέσω μειωμένων συντελεστών και απαλλαγών που βασίζονται σε πολιτικές, συμβάλλοντας σε ένα λεγόμενο «κενό πολιτικής ΦΠΑ».
Οι προσομοιώσεις που εστιάζουν μόνο σε μειωμένους συντελεστές υποδηλώνουν ότι αυτό το χάσμα συντελεστών μείωσε τα έσοδα ΦΠΑ από τα νοικοκυριά το 2019 κατά περίπου 16% στην ΕΕ κατά μέσο όρο, ίσο με 1,1% του ΑΕΠ.
Όπως φαίνεται στον πίνακα της ΕΕ, υπάρχει σημαντική διακύμανση μεταξύ των χωρών, με απώλειες εσόδων άνω του 25% στην Κύπρο, τη Γαλλία, την Ιταλία, το Λουξεμβούργο και την Πορτογαλία σε περίπου 5% ή χαμηλότερα στη Βουλγαρία, την Εσθονία, τη Μάλτα και τη Σλοβακία.
Σύμφωνα με την ΕΕ, «οι μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ έχουν ετερογενείς αναδιανεμητικές επιπτώσεις στα κράτη μέλη. Ο ΦΠΑ, όπως όλοι οι φόροι κατανάλωσης, θεωρείται οπισθοδρομικός ως προς το εισόδημα, καθώς τα φτωχότερα νοικοκυριά δαπανούν μεγαλύτερο μερίδιο του εισοδήματός τους στην κατανάλωση από ό,τι τα πλουσιότερα νοικοκυριά, γεγονός που υποδηλώνει ότι φορολογείται μεγαλύτερο μερίδιο του εισοδήματος».
Οι μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ εισάγονται συχνά με στόχο τον μετριασμό αυτής της οπισθοδρομικής τάσης. Συνεπώς, οι μειωμένοι συντελεστές εφαρμόζονται κυρίως σε είδη πρώτης ανάγκης (τρόφιμα), αλλά και σε αγαθά υψηλής αξίας που θεωρούνται επιθυμητά ή για την προώθηση ορισμένων δραστηριοτήτων (π.χ. πολιτιστικές εκδηλώσεις ή φιλοξενία).
Δεδομένου ότι τα νοικοκυριά έχουν διαφορετικές προτιμήσεις και καταναλώνουν διαφορετικές δέσμες αγαθών, οι μειωμένοι συντελεστές δεν αναδιανέμουν μόνο μεταξύ ατόμων με διαφορετικά επίπεδα εισοδήματος αλλά και εντός των επιπέδων εισοδήματος, δηλαδή μεταξύ νοικοκυριών με παρόμοιο εισόδημα αλλά διαφορετικές δέσμες κατανάλωσης (εντός αποτελέσματος).
Σημειώνεται ότι η επίδραση των μειωμένων συντελεστών ήταν προοδευτική (δηλαδή με θετικό συνολικό αναδιανεμητικό αποτέλεσμα) σε 16 κράτη μέλη, φθίνουσα σε οκτώ κράτη μέλη και σχεδόν μηδενική στα υπόλοιπα κράτη μέλη. Για την ΕΕ στο σύνολό της, οι μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ έχουν εκτιμηθεί ότι μειώνουν αυτήν την φθίνουσα πορεία σε μικρό βαθμό (1%).
Οι έλεγχοι φέρνουν πρόσθετα φορολογικά έσοδα
Στην έκθεση της ΕΕ, αναφέρεται ακόμη ότι οι έλεγχοι συμμόρφωσης από τις φορολογικές διοικήσεις συμβάλλουν στην είσπραξη πρόσθετων εσόδων από φορολογικές βάσεις που αρχικά είχαν διαφύγει (ή αποφύγει) τη φορολογία.
Τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι το 2022, τα έσοδα από τους ελέγχους αύξησαν τα συνολικά φορολογικά έσοδα για την ΕΕ-27 κατά μέσο όρο κατά 2,2%. Στην Κύπρο, οι έλεγχοι αύξησαν τα έσοδα κατά περισσότερο από 10% (2,3% του ΑΕΠ), στο Βέλγιο και την Ισπανία κατά περίπου 7% (δηλαδή 1,5% και 1,2% του ΑΕΠ αντίστοιχα).
«Ενώ τα πρόσθετα έσοδα είναι ευπρόσδεκτα από δημοσιονομική άποψη, δεν είναι εύκολο να ερμηνευτεί αυτός ο δείκτης σε όλα τα κράτη μέλη. Τα υψηλά πρόσθετα έσοδα από τους ελέγχους θα μπορούσαν κατ' αρχήν να προκύψουν από υψηλή ένταση ελέγχων, επιτυχή διαχείριση κινδύνου συμμόρφωσης ή χαμηλή γενική συμμόρφωση στον συγκεκριμένο πληθυσμό φορολογουμένων», τονίζεται.
Στο 37,7% ο δείκτης φορολογικών εσόδων επί ΑΕΠ
Ο δείκτης φορολογικών εσόδων στην Κύπρο ως ποσοστό του ΑΕΠ ανέρχεται στο 37,7% για το 2025 από 37,6% το 2024 ενώ για το 2026 αναμένεται να ανέλθει στο 37,9%.
Στην ΕΕ, φθάνει το 39,8% από 39,6% το 2024 ενώ για το 2026 εκτιμάται να παραμείνει στο 39,8%.
Σχεδόν τα μισά κράτη μέλη κατέγραψαν αύξηση του δείκτη φόρων προς ΑΕΠ. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την Κύπρο (όπου τα ονομαστικά φορολογικά έσοδα αυξήθηκαν κατά 15,6%, ενώ το ονομαστικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 6,5%, με αποτέλεσμα αύξηση του δείκτη φόρων προς ΑΕΠ κατά 2,9 ποσοστιαίες μονάδες), την Ιρλανδία (όπου τα ονομαστικά φορολογικά έσοδα αυξήθηκαν κατά 5,8% και το ονομαστικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 2,1%, με αποτέλεσμα αύξηση του δείκτη φόρων προς ΑΕΠ κατά 1,6 ποσοστιαίες μονάδες) και το Λουξεμβούργο (όπου η αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,3% ξεπεράστηκε από αύξηση των φορολογικών εσόδων κατά 8,8%, με αποτέλεσμα αύξηση του δείκτη φόρων προς ΑΕΠ κατά 2,5 ποσοστιαίες μονάδες).
Ξεχωρίζει Κύπρος στις εισφορές για συντάξεις
Στην έκθεση της ΕΕ, αναφέρεται ακόμη ότι οι αναμενόμενες αυξήσεις στα έσοδα του συνταξιοδοτικού συστήματος οφείλονται κυρίως σε αυξήσεις στις κοινωνικές εισφορές των εργαζομένων (σύστημα pay-as-you-go) και σε μικρότερο βαθμό σε υψηλότερους φόρους εισοδήματος φυσικών προσώπων. Συνολικά, η Ισπανία (2,0% του ΑΕΠ), η Κύπρος (1,8% του ΑΕΠ) και οι Κάτω Χώρες (1,5% του ΑΕΠ) αναμένεται να έχουν τις μεγαλύτερες αυξήσεις στα έσοδα του συνταξιοδοτικού συστήματος έως το 2050, ενώ η Ρουμανία (-0,8%), η Λετονία (-0,8%) και η Σλοβακία (-0,7%) τις μεγαλύτερες μειώσεις.
