Τροχοπέδη για την προσέλκυση και υλοποίηση επενδύσεων αποτελεί ο αργός ρυθμός απονομής της δικαιοσύνης στην Κύπρο. Αν και υπάρχει αισθητή βελτίωση, ο χρόνος ολοκλήρωσης διαδικασιών που αφορά αστικές και εμπορικές υποθέσεις παραμένει μακρύς και πολύ υψηλότερος σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές αγορές. Αυτό αποτρέπει τόσο τους εγχώριους όσο και τους διεθνείς επενδυτές, που δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στη δυνατότητα γρήγορης και αξιόπιστης επίλυσης διαφορών, στην προστασία των συμβατικών τους δικαιωμάτων και στην αποτελεσματική εκτέλεση αποφάσεων.
Αυτή η κατάσταση επηρεάζει τη λειτουργία της αγοράς και όχι μόνο. Η περαιτέρω μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) στην Κύπρο και ειδικά η αναδιάρθρωση των παλαιών «κόκκινων» δανείων που βρίσκονται εκτός τραπεζών, συνδέεται και με την απόδοση του δικαστικού συστήματος. Στη μακρά συζήτηση για τη διαχείριση των ΜΕΔ, που κατέληξε στο υφιστάμενο πλαίσιο, όλα θα ήταν πιο απλά αν μπορούσε να κλείσει μια υπόθεση στα δικαστήρια σε μερικούς μήνες.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τη 13η έκδοση του «EU Justice Scoreboard» (πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης») της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2025, η Κύπρος βρίσκεται στη δεύτερη θέση μεταξύ 24 κρατών μελών της EE, στη διάρκεια εκδίκασης σε πρώτο βαθμό αστικών και εμπορικών διαφορών, με μέσο όρο τις 600 ημέρες μέχρι την έκδοση απόφασης. Το 2021 απαιτούνται περισσότερες από 900 ημέρες. H Ελλάδα καταλαμβάνει την πρωτιά και η Μάλτα βρίσκεται στην τρίτη θέση, αρκετά πίσω, με μέσο όρο 400 ημέρες. Αξίζει να σημειωθεί πως 11 κράτη μέλη, εκδικάζουν αντίστοιχες υποθέσεις σε λιγότερο από 100 ημέρες, με τη Δανία να πρωτοστατεί σε ταχύτητα. Παρόμοια εικόνα παρουσιάζουμε και στην τριτοβάθμια δικαστική βαθμίδα, όπου η Κύπρος κατατάσσεται τρίτη μεταξύ 23 κρατών μελών, με τον μέσο χρόνο εκδίκασης να ξεπερνά και πάλι τις 600 ημέρες, πίσω μόνο από την Ιταλία και το Βέλγιο.
Τέλος, η Κύπρος καταγράφει 6 εκκρεμείς υποθέσεις ανά 100 κατοίκους σε αστικές/εμπορικές διαφορές, έναντι 1-2 στον μέσο όρο της ΕΕ, γεγονός που υποδηλώνει συσσώρευση υποθέσεων και επιπλέον καθυστερήσεις.
Αυτές οι εκτεταμένες καθυστερήσεις στην Κύπρο δημιουργούν σημαντικό πρόβλημα σε κάθε είδους οικονομικές και εμπορικές συναλλαγές . Σε ό,τι αφορά τα ΜΕΔ, παρά τη θετική εξέλιξη της μείωσης των ΜΕΔ στο 6,2% τον Δεκέμβριο 2024, το ποσοστό αυτό είναι το υψηλότερο στην ευρωζώνη. Επιπλέον, η Κύπρος εξακολουθεί να αντιμετωπίζει περίπου €19,1 δισ. ΜΕΔ εκτός τραπεζικού συστήματος, κυρίως σε εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων τα οποία διαχειρίζονται εξειδικευμένες εταιρείες. Η αδυναμία ταχείας νομικής διευθέτησης αυτών των περιπτώσεων περιορίζει τη διαθεσιμότητα πίστωσης και μειώνει τη ρευστότητα στην οικονομία. Η ταχύτητα στην επίλυση διαφορών προστατεύει όλα τα μέρη, καθώς η παράταση των εκκρεμοτήτων προσθέτει κόστος και συντηρεί την αβεβαιότητα.
Επενδυτικό περιβάλλον και ανάπτυξη
Ο αργός ρυθμός απονομής της δικαιοσύνης, ειδικά στις εμπορικές και αστικές υποθέσεις, έχει άμεσες και έμμεσες αρνητικές συνέπειες στην οικονομική δραστηριότητα και στην προσέλκυση επενδύσεων, όπως τεκμηριώνεται από το EU Justice Scoreboard 2025 και διεθνείς οικονομικές μελέτες.
«Τα αποτελεσματικά συστήματα δικαιοσύνης είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση των (ευρωπαϊκών) αξιών. Διαδραματίζουν επίσης ουσιαστικό ρόλο στη στήριξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας και στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης των πολιτών στη δικαιοσύνη και την ακεραιότητα των δημόσιων θεσμών», σχολιάζει ο επίτροπος αρμόδιος για τη δημοκρατία, τη δικαιοσύνη, το κράτος δικαίου και την προστασία των καταναλωτών, Μάικλ ΜακΓκράθ. «Αποστολή μου», προσθέτει, «είναι να διασφαλίσω ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεχίσει να αποτελεί φάρο ασφάλειας δικαίου. Αυτή η ασφάλεια δικαίου δεν αποτελεί μόνο ακρογωνιαίο λίθο της δικαιοσύνης - είναι επίσης απαραίτητη για την οικονομική σταθερότητα και ευημερία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, για πρώτη φορά, η φετινή έκδοση της έκθεσης για το κράτος δικαίου θα λάβει υπόψη της την ενιαία αγορά».
Η αποτελεσματική και ταχεία απονομή της δικαιοσύνης αποτελεί θεμέλιο για ένα σταθερό και προβλέψιμο επιχειρηματικό περιβάλλον. Όταν οι δικαστικές διαδικασίες καθυστερούν υπερβολικά, ενισχύεται το αίσθημα ανασφάλειας δικαίου. Αυτό αποτρέπει τόσο τους εγχώριους όσο και τους διεθνείς επενδυτές, που δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στη δυνατότητα γρήγορης και αξιόπιστης επίλυσης διαφορών, στην προστασία των συμβατικών τους δικαιωμάτων και στην αποτελεσματική εκτέλεση αποφάσεων.
Σύμφωνα με έρευνες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Economist Intelligence Unit, το 93% των μεγάλων επιχειρήσεων εξετάζουν συστηματικά τις συνθήκες κράτους δικαίου και την αποτελεσματικότητα της δικαιοσύνης πριν επενδύσουν σε μια χώρα. Οι αργές διαδικασίες αποτρέπουν επενδύσεις, ειδικά σε τομείς που απαιτούν ταχεία επίλυση διαφορών (π.χ. real estate, χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, τεχνολογία).
Μελέτες της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΟΟΣΑ δείχνουν ότι μείωση του χρόνου εκδίκασης κατά 10% συνδέεται με αύξηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας και της παραγωγικότητας, καθώς και με αύξηση των άμεσων ξένων επενδύσεων.
Χώρες που βελτίωσαν σημαντικά την αποδοτικότητα της δικαιοσύνης (π.χ. Πορτογαλία, Ισπανία) είδαν άμεση αύξηση των επενδύσεων, μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Αντίθετα, χώρες με δομικές καθυστερήσεις στη δικαιοσύνη παραμένουν λιγότερο ελκυστικές για επενδυτές και επιχειρήσεις.
