Tο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη της ΕΕ κατέληξαν σε μια πολιτική συμφωνία σχετικά με την καθυστερημένη μεταρρύθμιση του πλαισίου διαχείρισης κρίσεων και ασφάλισης καταθέσεων (CDMI το ακρωνύμιο στα ελληνικά - Crisis Management and Deposit Insurance (CMDI) framework).
Αυτή η σημαντική εξέλιξη, που αποτελεί πυλώνα για τη συνεχιζόμενη ενίσχυση του χρηματοπιστωτικού συστήματος της ΕΕ, έρχεται σε μια συγκυρία που η Ευρώπη επιδιώκει να ενισχύσει τις άμυνές της έναντι μελλοντικών τραπεζικών κρίσεων, ιδίως για τα μικρά και μεσαία ιδρύματα, και να ξεπεράσει τα διαρκή εμπόδια για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Τα αποτελέσματά της συμφωνίας θα έχουν διαφορετική απήχηση από το Παρίσι έως τη Λευκωσία, όπου στην Κύπρο παραμένει η διαρκής πρόκληση του υψηλού επιπέδου των μη εξυπηρετούμενα δανείων.
Τι είναι
Η μεταρρύθμιση CMDI αποτελεί την πιο σημαντική αλλαγή στους ευρωπαϊκούς κανόνες διαχείρισης τραπεζικών κρίσεων από την περίοδο που ακολούθησε την κρίση του χρέους του 2012 η οποία χτύπησε με σφοδρότητα την Κύπρο το 2013. Αναβαθμίζει τρεις θεμελιώδεις νόμους: την οδηγία για την ανάκαμψη και την εξυγίανση των τραπεζών (BRRD), τον κανονισμό για τον ενιαίο μηχανισμό εξυγίανσης (SRMR) και την οδηγία για τα συστήματα εγγύησης καταθέσεων (DGSD). Ο γενικός στόχος είναι να καταστεί το εργαλείο διαχείρισης τραπεζικών κρίσεων της ΕΕ πιο συνεπές, πρακτικό και ολοκληρωμένο, ιδίως όσον αφορά την αντιμετώπιση της χρεοκοπίας μικρών και μεσαίων τραπεζών – ένα κενό που αποκαλύφθηκε από προηγούμενες περιπτώσεις αφερεγγυότητας και την άνιση εφαρμογή των πρωτοκόλλων κρίσης στα κράτη μέλη.
Τα βασικά στοιχεία της μεταρρύθμισης περιλαμβάνουν:
-Επέκταση του πεδίου εφαρμογής: Οι Αρχές εξυγίανσης θα έχουν πλέον περισσότερες επιλογές για την εξυγίανση όχι μόνο συστημικών, αλλά και μικρότερων και μεσαίου μεγέθους τραπεζών, υπό την προϋπόθεση ότι η εξυγίανση εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον. Αντί για απλή εκκαθάριση, περισσότερες τράπεζες που αντιμετωπίζουν δυσχέρειες θα μπορούν να πωλούνται ή να εκκαθαρίζονται με ομαλό τρόπο, περιορίζοντας τις οικονομικές διαταραχές και προστατεύοντας τους καταθέτες.
-Ενισχυμένη προστασία των καταθετών: Αρκετές τεχνικές βελτιώσεις αποσκοπούν στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης των καταθετών, συμπεριλαμβανομένης της εναρμόνισης του τρόπου λειτουργίας των συστημάτων εγγύησης καταθέσεων (ΣΕΚ) και της διεύρυνσης του πεδίου παρέμβασής τους σε περίπτωση πτώχευσης τραπεζών. Αυτό σημαίνει ότι τα κεφάλαια των ΣΕΚ μπορούν να χρησιμοποιηθούν εν μέρει για την εξυγίανση τραπεζών υπό αυστηρές διασφαλίσεις, συμβάλλοντας στην κάλυψη του κενού όταν οι ελάχιστες απαιτήσεις για ίδια κεφάλαια και επιλέξιμες υποχρεώσεις (MREL) δεν επαρκούν.
-Ίσοι όροι ανταγωνισμού σε όλη την Ευρώπη: Το πλαίσιο λαμβάνει υπόψη τις εθνικές συνθήκες, αλλά προχωρά αποφασιστικά στην εναρμόνιση της διαχείρισης κρίσεων, μειώνοντας τον κίνδυνο «τραπεζικών πανικών» και άνισων αποτελεσμάτων ανάλογα με τη χώρα εγγραφής της τράπεζας.
Μια δεκαετία διδαγμάτων
Η μεταρρύθμιση αυτή έρχεται μετά από δέκα χρόνια Τραπεζικής Ένωσης και Ενιαίου Μηχανισμού Εξυγίανσης (SRM). Αν και οι ευρωπαϊκές τράπεζες είναι σήμερα καλύτερα κεφαλαιοποιημένες και πιο ανθεκτικές, η πρώτη δεκαετία αποκάλυψε κενά. Οι μικρότερες τράπεζες, που δεν διαθέτουν υποχρεώσεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για διάσωση (MREL), κατέληξαν συχνά σε δαπανηρές εκκαθαρίσεις ή αναποτελεσματικές εθνικές διαδικασίες αφερεγγυότητας — απαιτώντας μερικές φορές τη διάσωση από τους φορολογούμενους, παρά τους στόχους της ΕΕ να σπάσει τον φαύλο κύκλο μεταξύ τραπεζών και κρατών. Το πακέτο CMDI επιδιώκει να διορθώσει αυτά τα κενά, καθιστώντας το πλαίσιο εξυγίανσης πιο προσβάσιμο και αποτελεσματικό για όλα τα ιδρύματα, μεγάλα ή μικρά.
Κρίσιμης σημασίας είναι επίσης το γεγονός ότι η μεταρρύθμιση φέρνει την ΕΕ πιο κοντά στην επίτευξη της τραπεζικής ένωσης, ενός έργου που για πολύ καιρό παρεμποδιζόταν από την εθνική διστακτικότητα, τις αποκλίνουσες προτεραιότητες και το πολιτικά ευαίσθητο ζήτημα της αμοιβαίας κάλυψης του κινδύνου της ασφάλισης καταθέσεων. Με αυτή την πολιτική συμφωνία, η Ευρώπη σηματοδοτεί μια ανανεωμένη βούληση να άρει τα εναπομείναντα εμπόδια, ιδίως ενόψει των αναδυόμενων οικονομικών και γεωπολιτικών προκλήσεων που δοκιμάζουν την ανθεκτικότητα και τη συνοχή του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Η Κύπρος και η πρόκληση των ΜΕΔ
Λίγες ευρωπαϊκές χώρες έχουν βιώσει την οδύνη των τραπεζικών κρίσεων όπως η Κύπρος. Από την τραυματική κατάρρευση του 2013, όταν οι τραπεζικές καταθέσεις κουρεύτηκαν και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (ΜΕΔ) εκτοξεύτηκαν, η Κύπρος αγωνίζεται με την επίμονη κληρονομιά των κακών δανείων και ένα αργό δικαστικό σύστημα και σύστημα εκποιήσεων. Παρά τη σημαντική βελτίωση, η Κύπρος παραμένει μία από τις πιο εκτεθειμένες οικονομίες της ΕΕ στο πρόβλημα των ΜΕΔ. Η πιστή εφαρμογή του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου διαχείρισης παραμένει προτεραιότητα.
Για την Κύπρο, η μεταρρύθμιση του CMDI έχει ιδιαίτερη σημασία:
-Ταχύτερη, ομαλή εξυγίανση: Οι κυπριακές τράπεζες, που είναι συνήθως μικρού μεγέθους, θα επωφεληθούν από τις νέες επιλογές για ομαλή εξυγίανση αντί για απλή εκκαθάριση. Αυτό υπόσχεται μεγαλύτερη προστασία για τους καταθέτες και μπορεί να προσφέρει μια οδό για πιο υγιείς εξόδους από την αγορά ή αναδιαρθρώσεις — αντί για απότομα κλεισίματα που κλονίζουν την εμπιστοσύνη.
-Ευελιξία του ΣΕΔ για την αντιμετώπιση των πτωχεύσεων που προκαλούνται από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια: Καθώς οι κυπριακές τράπεζες αγωνίζονται με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και την ανάκτηση των εξασφαλίσεων, η δυνατότητα αξιοποίησης των πόρων του ΣΕΔ σε περιόδους κρίσης επιτρέπει πρακτικές παρεμβάσεις, προσφέροντας ομαλότερες λύσεις αν υπάρξει πρόβλημα.
- Πλαίσιο για τον καθαρισμό των μη εξυπηρετούμενων δανείων: Οι μεταρρυθμίσεις ενθαρρύνουν τη συνεπή και προβλέψιμη διαχείριση κρίσεων, η οποία μπορεί να συμβάλει στη διατήρηση της πίεσης για πειθαρχημένη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και να δώσει κίνητρα για συνετή δανειοδότηση. Με τη μείωση του στίγματος και της αβεβαιότητας της εξυγίανσης, οι τράπεζες ενδέχεται να δράσου προληπτική στον καθαρισμό των ισολογισών τους.
Ωστόσο, δεν αποτελεί και πανάκεια. Το υψηλό επίπεδο των ΜΕΔ στην Κύπρο έχει ρίζες στις ανεπάρκειες του νομικού, δικαστικού και κτηματομεσιτικού συστήματος, παράγοντες στους οποίους οι μεταρρυθμίσεις σε επίπεδο ΕΕ μπορούν να επηρεάσουν μόνο έμμεσα. Η αποτελεσματική διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων εξακολουθεί να εξαρτάται από την εθνική πολιτική: συνέπεια στο πλαίσιο των εκποιήσεων, δικαστικές μεταρρυθμίσεις, βελτίωση της νομοθεσίας περί αφερεγγυότητας. Το εναρμονισμένο πλαίσιο του CMDI και τα ευρύτερα δίχτυα ασφαλείας ρευστότητας μπορούν να αμβλύνουν τους κραδασμούς, αλλά η πλήρης επίλυση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων της Κύπρου θα απαιτήσει ακόμη αποφασιστική εθνική δράση.
Τι θα ακολουθήσει;
Η πολιτική συμφωνία είναι μόνο το πρώτο βήμα. Πρέπει ακόμη να οριστικοποιηθούν οι τεχνικές λεπτομέρειες και το Κοινοβούλιο κάθε κράτους μέλους πρέπει να επιβεβαιώσει τους κανόνες πριν τεθούν σε ισχύ. Ωστόσο, η διάθεση στις Βρυξέλλες είναι αισιόδοξη: η συμφωνία αποτελεί ένα ισχυρό μήνυμα ότι η Ευρώπη μπορεί να προχωρήσει πέρα από την αντιμετώπιση της κρίσης και να οικοδομήσει μια πραγματικά ενοποιημένη τραπεζική αγορά, ικανή να αντεπεξέλθει στους κλυδωνισμούς του 21ου αιώνα.
Για την Κύπρο και τις ομοειδείς χώρες, αυτό σημαίνει ισχυρότερη στήριξη όταν τα πράγματα πηγαίνουν στραβά — και πιο έντονη απαίτηση για μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό, ώστε να διασφαλιστεί ότι τα νέα δίχτυα ασφαλείας της Ευρώπης είναι ισχυρά, δίκαια και, πάνω απ' όλα, δεν θα χρειαστεί να εφαρμοστούν!
