Όλοι αναμένουν κινητικότητα στο Κυπριακό το 2025, επισημαίνοντας ότι κάποια από τα θεμέλια θα πρέπει να τεθούν τις επόμενες εβδομάδες. Το Κυπριακό επιμένουν κάποιοι και δεν έχουν άδικο, θα πρέπει να ιδωθεί κυρίως μέσα από τη μεγάλη εικόνα της περιοχής και του κόσμου χωρίς βεβαίως να αγνοείται η μικρή εικόνα που αφορά αυτό που κατονομάζεται εσωτερική πτυχή του προβλήματος.
Ήδη το Κυπριακό έχει ενταχθεί σε έναν ευρύτερο κύκλο αυτόν του ελληνοτουρκικού διαλόγου, η συζήτησή του διευρύνεται στο πλαίσιο του ευρωτουρκικού διαλόγου, τέλος μπαίνει στην ατζέντα των αμερικανοτουρκικών σχέσεων, ως ένα από τα μικρά έστω θέματα που προβληματίζουν.
Το μεγάλο ζητούμενο μέσα από τους 3 αυτούς κύκλους είναι η Τουρκία να επαναπροσδιορίσει την εξωτερική της πολιτική σε βαθμό που θα χαρακτηρίζεται ως προβλεπτή και κατ' επέκταση αξιόπιστη χώρα απέναντι στους γείτονες και εν γένει τους δυτικούς συμμάχους της. Τυχόν λύση του Κυπριακού μέσα από αυτή τη διαδικασία σίγουρα θα χαρακτηρισθεί ως παράπλευρο όφελος για τον λαό της Κύπρου αλλά και τις γειτονικές χώρες. Το Κυπριακό σε σχέση με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης είναι ένα ασήμαντο πρόβλημα, δεν είναι λίγοι ωστόσο αυτοί που υποστηρίζουν ότι η επίλυσή του θα δημιουργούσε μεγάλες προοπτικές στην ταραγμένη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.
Οι ενδείξεις
Τα κλειδιά, κατά πόσον θα ανοίξει η πόρτα για ουσιαστική συζήτηση στο Κυπριακό, κρατά αυτή τη στιγμή η Τουρκία, η οποία σταδιακά μετά το ναυάγιο στο Κραν Μοντανά έχει, είτε για λόγους τακτικής ή και ουσίας απομακρυνθεί από τη λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας. Τους τελευταίους μήνες η τουρκική στάση άρχισε να μετατοπίζεται προς ηπιότερες προσεγγίσεις. Οι νύξεις και οι ενδείξεις πληθαίνουν, αφού δεν έλειψαν ακόμα και οι τετ-α-τετ επαφές. Είχαμε τις συναντήσεις του Προέδρου της Δημοκρατίας και του Κυριάκου Μητσοτάκη στη Βουδαπέστη και ακόμα τη συνάντηση Χακάν Φιντάν - Χριστοδουλίδη στο Μπακού.
Σύμφωνα με τουρκική διπλωματική πηγή «ο Νίκος Χριστοδουλίδης είχε και άλλες συναντήσεις με την τουρκική πλευρά, η οποία έχει δώσει διαβεβαιώσεις προς διάφορες κατευθύνσεις ότι θα κινηθεί προς την κατεύθυνση της εξεύρεσης λύσης, χωρίς να εγκαταλείπει δημόσια τη ρητορική των δύο κρατών». Κάποιοι Τούρκοι επιτελείς κάνουν λόγο για λύση δύο κρατών εντός της ΕΕ αλλά υπάρχουν και οι περισσότερο ρεαλιστές οι οποίοι θέτουν «ως προϋπόθεση για τη λύση το ότι η τουρκική πλευρά θα μπορεί στο πλαίσιο μιας εποικοδομητικής ασάφειας να την 'πωλήσει' στην κοινή της γνώμη τουλάχιστον ως λύση συνομοσπονδίας».
Ο πρώην αναπληρωτής βοηθός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ για Ευρωπαϊκές και Ευρασιατικές Υποθέσεις, πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στο Αζερμπαϊτζάν και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Overgas, Matthew Bryza, προέβη πριν μερικές μέρες σε κάποιες παρατηρήσεις και επισημάνσεις με ιδιαίτερη σημασία.
«Διαισθάνομαι τώρα» δήλωσε «μια αλλαγή στον τρόπο σκέψης (στην Τουρκία) όχι μόνο επειδή επιστρέφει ο Πρόεδρος Τραμπ. Τις τελευταίες δύο εβδομάδες έχουν υπάρξει μηνύματα από την Άγκυρα σχετικά με ενδεχόμενη νέα προσπάθεια για κάποιου είδους διαπραγμάτευση. Η επίσημη τουρκική πολιτική ήταν αυτή των Τουρκοκυπρίων, που είναι η λύση δύο κρατών, αλλά ίσως αυτή η στάση να 'μαλακώσει' λίγο τώρα, θα πρέπει να το δούμε», σημείωσε σχετικά. Σύμφωνα πάντα με τον Μπράιζα φαίνεται να υπάρχει ένα άνοιγμα για την Κύπρο ως πιθανή πηγή παράδοσης φυσικού αερίου και ιδανικά ως διέξοδος προς την ΕΕ, ενώ έθεσε και ένα εναλλακτικό σενάριο διερωτώμενος αν θα μπορούσε να υπάρξει τρόπος εξαγωγής φυσικού αερίου προς την Τουρκία όταν αλλάξει η πολιτική στη χώρα αυτή. Ίσως και να μην είναι άσχετες οι συνεχείς επαφές αξιωματούχων της Κυπριακής Δημοκρατίας με επιτελικά στελέχη της EXXON, της Κατάρ Energy στη Λευκωσία τις τελευταίες μέρες αλλά και η συνάντηση τέλος Σεπτεμβρίου με την Chervron στη Νέα Υόρκη.
Ελλάδα - Τουρκία
Σημαντικό ρόλο προς την ύπαρξη κινητικότητας έχει η Ελλάδα τους τελευταίους μήνες με πρωτοβουλίες και επαφές που ανέπτυξε στα Ηνωμένα Έθνη ο Έλληνας ΥΠΕΞ Γεραπετρίτης αλλά και ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Στο πλαίσιο του ελληνοτουρκικού διαλόγου εξάλλου το Κυπριακό μπορεί να μην βρίσκεται στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης, αλλά η παρουσία του είναι ορατή και φαίνεται ότι επηρεάζει την εξέλιξη των πραγμάτων.
Το κομμάτι των συζητήσεων που έμμεσα πλην σαφώς αφορά την Κύπρο έχει να κάνει με τον καθορισμό ΑΟΖ Ελλάδας - Τουρκίας με την Αθήνα προς το παρόν να τηρεί στάση αναμονής υπό τον φόβο εσωτερικών αντιδράσεων. Δεν είναι καθόλου τυχαίες οι αντιδράσεις Σαμαρά που οδήγησαν στην αποβολή του, επισημαίνουν πολιτικοί παρατηρητές, ενώ ένα κομμάτι της συντηρητικής Δεξιάς στο Κόμμα βρίσκεται σε αναβρασμό. Ο Γιώργος Γεραπετρίτης σε κάθε περίπτωση στις δημόσιες δηλώσεις του παρουσιάζει ως μόνη διαφορά στη θάλασσα την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο, ο δε Χακάν Φιντάν μιλά για καθορισμό ΑΟΖ σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.
Ο καθορισμός ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο έχει δύο προβλήματα. Την επίλυση του θέματος του Καστελόριζου, ένα θέμα που για να λυθεί πρέπει να αχθεί, μεταξύ άλλων, ενώπιον του διαιτητικού δικαστηρίου της Χάγης το οποίο θα αποφασίσει αν έχει και πόση ΑΟΖ διαθέτει. Σε περίπτωση που η Ελλάδα χάσει τότε η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να στραφεί προς την Κύπρο και την Αίγυπτο για καθορισμό μεταξύ τους ΑΟΖ.
Τι επιδιώκουν οι δύο κοινότητες στην Κύπρο;
Το 2021 διά του εκπροσώπου της Ερσίν Τατάρ η τ/κ πλευρά κατάθεσε στη Γενεύη ένα έγγραφο με βάση το οποίο καλούσε τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ να αναλάβει πρωτοβουλία ώστε το Συμβούλιο Ασφαλείας να υιοθετήσει ψήφισμα το οποίο να διασφαλίζει την ίση διεθνή προσωπικότητα και την κυριαρχική ισότητα των δύο πλευρών. Με βάση αυτή τη διευθέτηση, υποστήριξε ο Τατάρ, οι δύο πλευρές θα προσέλθουν σε συνομιλίες προσανατολισμένες σε αποτελέσματα, με καθορισμένο χρονοδιάγραμμα και υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για την υιοθέτηση μιας αμοιβαίας συμφωνίας συνεργασίας που θα είναι προϊόν της ελεύθερης βούλησης όλων των πλευρών. Οι διαπραγματεύσεις, όπως ανέφερε θα επικεντρωθούν στη μελλοντική σχέση των δύο ανεξάρτητων κρατών, το περιουσιακό, την ασφάλεια και τις εδαφικές αναπροσαρμογές, και επίσης τις σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Προχθές ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ερσίν Τατάρ εμφανίστηκε ηπιότερος αφού στις δηλώσεις του από τις Βρυξέλλες πρόταξε την πραγματοποίηση πενταμερούς, ενώ προέβλεψε και το άνοιγμα δύο οδοφραγμάτων.
Εκ των πραγμάτων, όπως και ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης, είναι και αυτός υποχρεωμένος να κινηθεί στη λογική των 3 βημάτων όπως αυτά καθορίστηκαν τον περασμένο Αύγουστο. Μέσα από αυτά τα βήματα θα κριθεί η αξιοπιστία του ηγέτη των Ε/Κ αν πραγματικά θέλει να κινηθεί προς τη λύση και βεβαίως η θέση του Ερσίν Τατάρ ως ηγέτη των Τ/Κ.
Μέχρι στιγμής υλοποιήθηκε η τριμερής στη Νέα Υόρκη, αναμένεται η ολοκλήρωση της συζήτησης για άνοιγμα ακόμα κάποιων οδοφραγμάτων στην πράσινη γραμμή και τέλος αναμένεται να οριστεί μια διμερής Χριστοδουλίδη - Τατάρ ως προπομπός μιας πολυμερούς διάσκεψης στην παρουσία και των 3 εγγυητριών δυνάμεων. Σύμφωνα με διπλωματική πηγή η διάσκεψη αυτή είναι δύσκολο να πραγματοποιηθεί αν δεν κλείσει το θέμα των οδοφραγμάτων.
Ο Νίκος Χριστοδουλίδης σε διάφορες ενημερώσεις που προβαίνει τον τελευταίο καιρό στέλνει το μήνυμα ότι τα πράγματα προχωρούν στο Κυπριακό, ότι έχει συμφωνήσει σε όλα με τον Γενικό Γραμματέα σε ό,τι αφορά το πλαίσιό του. Όπως λέει αποδέχεται το πλαίσιο Γκουτέρες χωρίς ουρές και προϋποθέσεις, ενώ επισημαίνει ότι το καυτό θέμα των εγγυήσεων «θα επιλυθεί με την πλήρη ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ». Κάποιο προβληματισμό βέβαια προκαλούν οι ιδιαίτερες και εμπιστευτικές ενημερώσεις σε συνεργάτες και υποστηρικτές του στους οποίους λέει εντελώς διαφορετικά πράγματα, δημιουργώντας πολλά ερωτηματικά.
Ο Τατάρ ο οποίος θα ήθελε να επαναδιεκδικήσει την ηγεσία των Τ/Κ το ερχόμενο Φθινόπωρο ήδη έχει αρχίσει να αισθάνεται στο σβέρκο του την καυτή ανάσα του Τουρκικού Ρεπουπλικανικού Κόμματος στον βορρά. Το οποίο διά του ηγέτη Ερχουμάν επιμένει σε λύση ΔΔΟ αλλά με σαφείς διασφαλίσεις σε σχέση με άλλους γύρους συνομιλιών.
Το ΤΡΚ παράλληλα με τη στήριξή του στη λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, επιμένει να προτείνει ότι ένα νέο ναυάγιο δεν μπορεί να το επωμιστεί η τουρκοκυπριακή κοινότητα, υπονοώντας ουσιαστικά ότι, μια νέα πρωτοβουλία στο Κυπριακό θα πρέπει να έχει χρονοδιάγραμμα και αποτέλεσμα, ειδάλλως θα πρέπει να υπάρξει αναγνώριση ή άλλο πολιτικό όφελος για την τουρκοκυπριακή κοινότητα.
Η στάση του Ερχιουμάν ο οποίος φαίνεται να υποστηρίζεται από την Άγκυρα, προφανώς διαγράφει και μια πρόθεση αλλαγής πλεύσης του τουρκικού κατεστημένου στο Κυπριακό. Το μήνυμα είναι σαφές: «Θα δοκιμάσουμε ακόμα μια φορά, ωστόσο θα πρέπει να υπάρχει και εναλλακτικό σενάριο σε περίπτωση ενός νέου ναυαγίου». Με δεδομένη την αρνητική στάση των Ε/Κ το 2004 την αποτυχία του 2017 και κυρίως 50 χρόνια μετά την εισβολή, η θέση αυτή ηχεί ως ρεαλιστική στα αφτιά της διεθνούς κοινότητας, η οποία μέχρι στιγμής αποδοκιμάζει τη λύση δύο κρατών ψηφίζοντας υπέρ μιας λειτουργικής ένταξης ολόκληρης της Κύπρου στην ΕΕ. Το σενάριο αυτό εξυπηρετεί προφανώς καλύτερα ο ηγέτης του Τουρκικού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος Τουφάν Ερχιουμάν. Πρόκειται για ένα σενάριο τύπου 2004. Όταν δηλαδή ο αδιάλακτος Ντενκτάς εν μία νυκτί παραγκωνίστηκε για να αναλάβει διαπραγματευτής ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ. Από τότε και με τη θετική της ψήφο στο δημοψήφισμα το 2004 η τ/κ πλευρά αναβαθμίστηκε πολιτικά και απέκτησε φωνή και διεθνή παρουσία. Σε περίπτωση νέας αποτυχίας με εμφανή ευθύνη των Ε/Κ εκ των πραγμάτων ίσως οδηγηθούμε ακόμα και σε αναγνώριση τ/κ κράτους. Το 2004 ο Τάσσος Παπαδόπουλος με τη στάση του άνοιξε στους Τ/Κ τον δρόμο. Όλοι εύχονται το 2025 επί Νίκου Χριστοδουλίδη ο δρόμος να μην γίνει λεωφόρος.
