Είναι πραγματικά εκπληκτικός ο τρόπος που δίνονται στη χώρα κίνητρα για την ανάπτυξη γης. Είναι περίεργο πώς αλλάζουν εν μιά νυκτί οι συντελεστές δόμησης. Μετρ του είδους υπήρξαν οι υπουργοί επί Προεδρίας Σπύρου Κυπριανού και οι τότε πρώτες ξενοδοχειακές επενδύσεις. Επί του ιδίου αντικειμένου διέπρεψαν υπουργοί και δημόσιοι υπάλληλοι επί Προεδρίας Κληρίδη, που ήξεραν μήνες πριν από πού θα περάσουν δρόμοι για να αγοράσουν τα διπλανά χωράφια. Επί του θέματος ενδιέτριψαν υπουργοί επί των Προεδριών Τάσσου και Χριστόφια με όχημα κυρίως τις αναπτύξεις γκολφ. Η έκρηξη στις αναπτύξεις με αλλεπάλληλες χαλαρώσεις και αλλαγές συντελεστών ήρθε επί Προεδρίας Αναστασιάδη προς εξυπηρέτηση του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος και της έκδοσης διαβατηρίων. Επί της Προεδρίας Χριστοδουλίδη έχουν εξευρεθεί νέες πρακτικές.
Τα γκολφ
Παλιότερα, κάποιοι επιχειρηματίες έπαιρναν άδειες για γκολφ για να φέρουν τουρίστες με υψηλά εισοδήματα. Το γκολφ θα αναβάθμιζε έτσι το τουριστικό προϊόν της Κύπρου και θα βελτίωνε την εποχικότητα, καθότι οι γκόλφερς των βορείων παγωμένων χωρών θα έρχονταν στην Κύπρο να παίζουν κατά τη διάρκεια του ήπιου χειμώνα της. Η μέθοδος για την υλοποίηση του στόχου βασίστηκε στη γνωστή παραδοσιακή κυπριακή συνταγή. Κυκλοφορούσε από την κυβέρνηση μεταξύ πολύ λίγων ότι θα δοθούν άδειες σε κατόχους 1.000 σκαλών. Ο επιχειρηματίας αγόραζε πάμφθηνα αγροτική γη για 500 και 1.000 ευρώ τη σκάλα και όταν εξαγγελλόταν το σχέδιο, σαν έτοιμος από καιρό, υπέβαλλε αίτηση για γκολφ. Την επομένη που έπαιρνε την άδεια, άλλαζε ο συντελεστής δόμησης από μηδενικός σε 100% και η επένδυση των 100.000 ευρώ γινόταν 100 εκατομμύρια ευρώ. Κάποιοι τηρούσαν και τα προσχήματα. Κατασκεύαζαν το γήπεδο γκολφ και μετά ξεκινούσαν να κτίζουν επαύλεις και ξενοδοχεία γύρω από αυτό. Σε τρία χρόνια το γκολφ έκλεινε ή υπολειτουργούσε ως χώρος πρασίνου και έμεναν οι επαύλεις. Μιλούμε για μια αδιαφανή πολιτική ανάπτυξης γης προς όφελος λίγων με τεράστια οφέλη για κάποιους επιχειρηματίες, πολιτικούς και υψηλόβαθμους κρατικούς δημοσίους υπαλλήλους.
Η βιομηχανία των γκολφ μάλλον δεν μας έφερε τον υψηλό τουρισμό, δεν διεύρυνε την εποχικότητα, δεν προσέλκυσε τα μεγάλα τουρνουά και κυρίως τα τεράστια έσοδα που περιμέναμε, όπως έλεγαν οι ειδικοί. Σήμερα όλα τα γκολφ λειτουργούν βασικά ως τουριστικά θέρετρα με ακριβές επαύλεις και μόνιμους κυρίως κατοίκους. Ένα από τα πιο γνωστά μας γκολφ φιλοξενεί 80 Βρετανούς υπερήλικες οι οποίοι κινούνται με 2 μπαστούνια (ένα του γκολφ και ένα κανονικό) και απολαμβάνουν τις ωραίες λιμνούλες που διαθέτουν οι εγκαταστάσεις του. Ένα μέσο γκολφ χρειάζεται γύρω στις 800.000 τόνους νερό ετησίως, σε μια περίοδο που η λειψυδρία ίσως οδηγήσει το καλοκαίρι σε περικοπές ακόμα και στα σπίτια μας.
Δεν είναι βεβαίως το νερό το κυρίως πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι οι τρόποι που σκαρφίζονται κάποιοι με όχημα την ανάπτυξη της γης να βγάζουν λεφτά με αδιαφανείς τρόπους. Εις βάρος ιδιοκτητών αγροτικής γης που αισθάνονται συνεχώς ότι εξαπατώνται από το ίδιό τους το κράτος. Οι εκάστοτε κυβερνήσεις έχουν χωρίσει αυτή τη χώρα σε ζώνες, αγροτικές, βιομηχανικές, οικιστικές, τουριστικές, με τον αντίστοιχο συντελεστή δόμηση ο οποίος κατά περίπτωση καθορίζει και τις αξίες της γης. Ο μέσος πολίτης, ο απλός ιδιοκτήτης με αγροτική γη, που έχει χαμηλή αξία και μηδενικό οικιστικό συντελεστή, δεν μπορεί να αξιοποιήσει την περιουσία του. Οταν η γη αυτή βρεθεί στα χέρια κάποιου με διασυνδέσεις και χρήμα ξαφνικά από αγροτική μετατρέπεται σε τουριστική πολλαπλασιάζοντας την αξία της. Δεν θα ήταν άραγε σωστό να θέσει κάποιες ασφαλιστικές δικλίδες η Βουλή; Αν μπορούν να το κάνουν οι ομάδες για τους ποδοσφαιριστές γιατί όχι η Βουλή για τους Πολίτες; Αν κάποιος αγοράσει αγροτική γη και εντός μιας πενταετίας αλλάξει ο συντελεστής δόμησης, γιατί να μην δικαιούται και ο αρχικός ιδιοκτήτης ένα ποσοστό της υπεραξίας;
Τα διαβατήρια
Η ανάπτυξη γης συνεχίστηκε με αμείωτους ρυθμούς, και πάντα χωρίς διαφάνεια, και την περίοδο του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος. Δίναμε διαβατήρια, υποτίθεται ως κίνητρο, για να προσελκύσουμε κάποιους επιχειρηματίες να επενδύσουν στη χώρα μας. Στην πορεία διαφάνηκε ότι πολύ λίγες επενδύσεις έγιναν, αλλά πωλήθηκαν χιλιάδες επαύλεις σε διάφορους δήθεν επιχειρηματίες, εκ των οποίων κάποιοι δεν πάτησαν το πόδι τους στην Κύπρο. Μέσω δικηγόρων και εργολάβων αγόραζαν επαύλεις και γη σε εξωφρενικές τιμές για να πάρουν το διαβατήριο της Κυπριακής Δημοκρατίας και να γίνουν Ευρωπαίοι Πολίτες. Προσελκύσαμε, μεταξύ άλλων, διεθνείς απατεώνες, φυγόδικους, Ρώσους και Κινέζους ολιγάρχες, μέλη της ιαπωνικής Γιακούζα, ακόμα και υπουργούς δικτατορικών κρατών. Ποιες ήταν οι δύο σοβαρότερες επιπτώσεις αυτού του φαινομένου οι οποίες διαφάνηκαν κυρίως επί Προεδρίας Νίκου Αναστασιάδη: Πρώτον, η Κύπρος άρχισε να παρουσιάζεται ως καταφύγιο διεθνών απατεώνων και ως κέντρο ξεπλύματος βρόμικου χρήματος. Δεύτερον, ανέβηκαν στα ύψη οι τιμές της γης και των ακινήτων, σε σημείο που είναι πια αδύνατο για τους περισσότερους Κυπρίους να αποκτήσουν τη δική τους στέγη. Την ίδια στιγμή ο Νίκος Αναστασιάδης, η οικογένειά του και άλλες 100 οικογένειες, πολιτικών, εργολάβων, δικηγόρων και μεσιτών, έγιναν πολυεκατομμυριούχοι.
Το νέο κόλπο
Τα τελευταία χρόνια και τα γκολφ και τα διαβατήρια μάλλον εξάντλησαν όσα οφέλη είχαν να δώσουν σε μια μικρή τάξη εκμεταλλευτών της Κύπρου. Μπήκαμε στη νέα εποχή, αλλά πάντα με κύριο άξονα ανάπτυξης την εκμετάλλευση γης.
Εκατοντάδες Ε/Κ, Ρώσοι και Κινέζοι, όλοι σχεδόν Κύπριοι πολίτες, εξαγγέλλουν τα τελευταία χρόνια τεράστιες αναπτύξεις. Ονομάζονται σύνθετες και ενιαίες αναπτύξεις ολόκληρων περιοχών που περιλαμβάνουν, σύμφωνα με τον καταιγισμό ανακοινώσεων που αποστέλλονται, ένα ευρύ φάσμα στρατηγικών και συμπληρωματικών χρήσεων. Ανάμεσα σε αυτές συγκαταλέγονται εκπαιδευτήρια, πανεπιστήμια, πολυκλινικές, κέντρα αποθεραπείας και αποκατάστασης, φοιτητικές εστίες, ερευνητικά κέντρα και πολιτιστικά έργα, καθώς και τουριστικά καταλύματα, κέντρο ευεξίας και βεβαίως οικιστική ανάπτυξη. Στα πιο πάνω οι λέξεις-κλειδιά είναι «τουριστική ανάπτυξη» και «οικιστική ανάπτυξη». Με βάση τα οράματα αυτά, δηλαδή τα πανεπιστήμια, τα νοσοκομεία και τα πολιτιστικά κέντρα, οι επιχειρηματίες θα πάρουν τις άδειες, βεβαίως, τις χαλαρώσεις και κυρίως τις αλλαγές στον συνελεστή της γης με αποτέλεσμα να αυξηθεί κατά 50 ή 100 φορές η αξία της γης. Στην πορεία, όπως έγινε και σε άλλες περιπτώσεις κυρίως στην Πάφο και τη Λεμεσό, το πανεπιστήμιο θα κριθεί μη βιώσιμο και το νοσοκομείο προβληματική επένδυση. Με την άδεια ανά χείρας θα κτιστούν επαύλεις και ξενοδοχεία στα οποία θα κατοικούν και πάλιν ξένοι με υψηλά εισοδήματα, οι οποίοι ήρθαν στην Κύπρο, πήραν άδεια εργασίας και σε λίγα χρόνια θα πάρουν και υπηκοότητα.
Κατά της ανάπτυξης;
Κανένας σοβαρός άνθρωπος στην Κύπρο, η οποία θέλει να καταστεί κέντρο υπηρεσιών, δεν τάσσεται εναντίον των επενδύσεων. Δεν γίνεται, όμως, κάποιοι να παίρνουν άδειες και χαλαρώσεις από την πίσω πόρτα και να τσιμεντώνουν τα πάντα χωρίς καν να δίνουν αντισταθμιστικά οφέλη. Αυτό που ενοχλεί περισσότερο είναι ότι όλες οι αναπτύξεις δεν λαμβάνουν υπόψη το δημόσιο συμφέρον και δεν έχουν ως βάση την απόδοση κοινωνικής δικαιοσύνης. Η φιλελεύθερη μας οικονομία πρέπει και οφείλει να έχει κοινωνικό πρόσωπο. Σε διαφορετική περίπτωση το χάσμα μεταξύ των λίγων πλουσίων θα μεγεθύνεται σε βάρος της μεσαίας τάξης που σταδιακά γίνεται μικρομεσαία με ορατό πλέον το ενδεχόμενο της φτωχοποίησης της πλειονότητας του πληθυσμού. Σε μια χώρα ημικατεχόμενη, η κοινωνική και ιδεολογική κρίση θα οδηγήσει την κυπριακή κοινωνία στα άκρα προσφέροντας την εξουσία σε λαοπλάνους και επικίνδυνους πολιτικούς.
