Oι ηγεσίες των Κυπρίων επέστρεψαν από την άτυπη Πενταμερή στη Γενεύη (17-18/3) και όρισαν συνάντηση την ερχόμενη Τετάρτη (2/4) για να συζητήσουν τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, τα οποία συμφώνησαν ενώπιον του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες.
Τόσο ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης όσο και ο Τ/Κ ηγέτης Ερσίν Τατάρ αισθάνονται ανακουφισμένοι. Θεωρούν ότι, με τον τρόπο που εξελίχθηκε η Πενταμερής, μπορούν να απευθύνονται στο ακροατήριό τους λέγοντας ότι «κάτι προχωρά», το Κυπριακό δεν είναι στο τέλμα, όπως εδώ και 8 χρόνια. Αυτό εξυπηρετεί πολύ τις άμεσες εκλογικές ανάγκες του Τατάρ (Οκτώβριος 2025), αλλά και τις πιο μεσοπρόθεσμες του Χριστοδουλίδη (2028).
Ελάχιστη πρόοδος
Η αλήθεια βέβαια είναι εντελώς διαφορετική. Ο Γκουτέρες δημοσίως τους ζήτησε να κάνουν το ελάχιστο, να αναστρέψουν το κλίμα καχυποψίας και αποξένωσης στο νησί. Γι’ αυτό μίλησε για «συμφωνημένα ΜΟΕ», έτσι ώστε να τους δεσμεύσει. Ξεχωρίζουν τα 4 νέα σημεία διέλευσης και το φωτοβολταϊκό πάρκο στη νεκρά ζώνη, μέτρα με χειροπιαστό όφελος για τους Κυπρίους.
Ο Γκουτέρες σκοπεύει παράλληλα να αναθέσει σε προσωπικό απεσταλμένο τον «σκληρό πυρήνα» της διαπραγμάτευσης - εκκρεμεί ανακοίνωση επαναδιορισμού της Κολομβιανής Μαρία Άνχελα Ολγκίν. Η Ολγκίν είναι η προτίμησή του γιατί γνωρίζει πολύ καλά τον φάκελο, έχει καταθέσει συγκεκριμένες εισηγήσεις και ξέρει τη στάση που τηρούν οι Χριστοδουλίδης και Τατάρ. Συνεπώς γνωρίζει πού πρέπει να εστιάσει η διαπραγμάτευση ώστε να αποκτήσει ουσιαστικό περιεχόμενο η προσπάθεια όταν επιχειρηθεί ξανά σε νέα Πενταμερή τον Ιούλιο.
Κρίση εμπιστοσύνης
Ο Γκουτέρες δεν είναι καθόλου αισιόδοξος. Βλέπει να υπερισχύουν στο μυαλό Χριστοδουλίδη-Τατάρ οι σκοπιμότητες και κάθε λογής τεχνάσματα. Παρά το γεγονός ότι δεν τους εμπιστεύεται, προτίμησε στη Γενεύη να κρατήσει τη διαδικασία στον ανεπνευστήρα. Δεν είναι καθόλου βέβαιος, όμως, ότι οι δύο ενδιαφέρονται πράγματι να ανοίξουν οδοφράγματα. Με δημόσιες δηλώσεις και σκόπιμες διαρροές σε φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ, δείχνουν ότι τίποτα δεν συμφώνησαν, συμφώνησαν μόνο… να συζητήσουν και, άρα, όλα είναι στον αέρα!
Το ίδιο έπραξαν και τον περασμένο Οκτώβριο, όταν συναντήθηκαν στη Νέα Υόρκη. Πέρασαν έξι μήνες, οι συναντήσεις των διαπραγματευτών Μενέλαου Μενελάου και Γκουνές Ονάρ επαναλαμβάνονται κάθε τόσο, αλλά τίποτα δεν προχωρά και νέα προσκόμματα προκύπτουν.
Στη δημόσια ρητορική τους, κανένας από τους δύο ηγέτες δεν στηρίζει το άνοιγμα νέων σημείων διέλευσης. Ούτε προβάλλουν τα πραγματικά οφέλη για τους πολίτες, το εμπόριο, την επανασύνδεση. Το μόνο που κάνουν είναι να τα «χρωματίζουν» (μπλε και κόκκινα) για να εμφανίζονται ότι παζαρεύουν και έτσι να τα τορπιλίσουν.
Ο ΟΗΕ βλέπει στον χάρτη μια εκτενή γραμμή διαχωρισμού 180 χλμ. Σε 20 χρόνια, οι Ε/Κ και οι Τ/Κ κατάφεραν να συμφωνήσουν σε εννέα σημεία διέλευσης. Αντί οι ηγεσίες να συγκλίνουν, αντί να ωθούν την κοινωνία να αναπτύσσει περισσότερες συνεργασίες (βιομήχανους, εμπόρους, γιατρούς, γεωργούς, ακαδημαϊκούς, φοιτητές κ.ο.κ.), βάζουν περισσότερα εμπόδια. Διπλωμάτες από τις δύο πλευρές με ρητές οδηγίες δεν επιτρέπουν σε κανέναν άλλον να ενεργήσει πρωτοβουλιακά ή να μιλήσει «εκτός πλαισίου» σε τεχνικές συναντήσεις.
Ο ΟΗΕ στις τεχνικές επιτροπές και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις συζητήσεις για τον Κανονισμό της Πράσινης Γραμμής (ΚΠΓ) είναι μάρτυρες της πλήρους ακινησίας.
Ευρύτερη Λευκωσία
Η ευρύτερη Λευκωσία σήμερα εκτείνεται στην πεδιάδα της Μεσαορίας. Έχει τη μεγαλύτερη συγκέντρωση (50%) πληθυσμού στο νησί και είναι το μεγαλύτερο θύμα της ντε φάκτο διχοτόμησης. Οι ανάγκες των ανθρώπων πολλαπλασιάστηκαν. Η πόλη είναι συνεχώς μποτιλιαρισμένη και στις δύο πλευρές της διαχωριστικής γραμμής, ενώ οι αστικές ζώνες επεκτείνονται. Το ίδιο συμβαίνει και με τα σημεία διέλευσης που διέπονται από ΚΠΓ από το 2004, το μόνο εργαλείο που απέμεινε στους Κυπρίους για να αναπτύξουν την επικοινωνία και το εμπόριο μεταξύ τους εντός του νησιού.
Οι Χριστοδουλίδης και Τατάρ δεν έδειξαν ποτέ να ενδιαφέρονται για αυτά. Αδυνατούν, ίσως γιατί σκέφτονται και σχεδιάζουν με το μυαλό στη διαχείριση της διχοτόμησης. Το νησί ακολουθεί σταθερά τη γραμμή τους εδώ και 8 χρόνια. Την ενισχύουν με την καθημερινή ρητορική τους, την οποία αποδοκιμάζει συνεχώς ο Γκουτέρες σε εξαμηνιαίες εκθέσεις του στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Στοχεύουν να εμπεδώσουν πιο ψηλά (ψυχολογικά) τείχη στα μυαλά της κοινής γνώμης.
Οδοφράγματα
Μόνο πέριξ και εντός Λευκωσίας εκκρεμούν εδώ και χρόνια τρεις προτάσεις για σημεία διέλευσης που οι δύο πλευρές έχουν περίτεχνα εξαφανίσει από την επικαιρότητα:
- Η διεύρυνση του Αγίου Δομετίου με επιπρόσθετη τρίτη λωρίδα
- Το άνοιγμα της περιοχής Αγίου Κασσιανού
- Η επέκταση του γραμμικού πάρκου Πεδιαίου προς βορρά
Με την πάροδο του χρόνου, ο συνωστισμός στις διελεύσεις Αγίου Δομετίου και η πίεση για διεύρυνση του εμπορίου από την πλευρά της ΕΕ, που εποπτεύει την εφαρμογή του ΚΠΓ, έφεραν μπροστά ως προφανή λύση το άνοιγμα του οδοφράγματος της Μιας Μηλιάς, ανατολικά της Λευκωσίας. Υπάρχει ανοιχτός χώρος για να δημιουργηθούν κατάλληλες υποδομές για μεγάλα (λεωφορεία, φορτητά, βαν) και μικρά οχήματα. Βλέπει κατευθείαν προς την εκτενή πεδιάδα της Μεσαορίας με εύκολη πρόσβαση μέσω του παλαιού δρόμου προς την Αμμόχωστο.
Παράλληλα, πολύ χρήσιμο θα είναι ένα άνοιγμα στην κεντρική Μεσαορία που θα οφελήσει όχι μόνο την ε/κ κοινότητα Αθηένου και την τ/κ Λουρουτζίνα, αλλά και την εναλλακτική πρόσβαση στη Λευκωσία, ιδίως τους καλοκαιρινούς μήνες που υπάρχει συνωστισμός στα θέρετρα Αγίας Νάπας-Πρωταρά.
Η ε/κ ηγεσία πρόσθεσε τα Κόκκινα στη βόρεια ακτή με παραλιακό δρόμο εντός του απομονωμένου από το 1964 (!) τ/κ θύλακα. Υπάρχουν πληροφορίες ότι θα τοποθετηθούν κάμερες επιτήρησης των διελεύσεων.
Φωτοβολταϊκό
Το ζήτημα βέβαια στην Κύπρο αφορά την ειλικρίνεια των ηγετών: θέλουν ή δεν θέλουν διελεύσεις και συνεργασία;
Κλασικό παράδειγμα είναι τα φωτοβολταϊκά στη νεκρή ζώνη. Το πρότζεκτ αυτό αφορά την κατασκευή ενός φωτοβολταϊκού πάρκου ισχύος 36 MW - δηλαδή για τις ανάγκες 30 χιλιάδων κατοίκων. Προτάθηκε επισήμως από την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν το 2022, χρηματοδοτήθηκε η μελέτη βιωσιμότητας το 2023, παρουσιάστηκε στους Χριστοδουλίδη-Τατάρ το 2024, αλλά την πέταξαν στο συρτάρι. Διαφωνούν πού θα εγκατασταθεί, ποια πρόσβαση θα έχει η κάθε πλευρά, πώς θα τυγχάνει διαχείρισης το πάρκο, πώς θα κατανέμεται η παραγόμενη ενέργεια κ.ο.κ.
Δηλαδή οι δύο επιστράτευσαν όλα τα προσχήματα για να μην γίνει ποτέ!
Κι όμως, το πρότυπο αυτής της δικοινοτικής συνεργασίας υπάρχει ήδη από το 1978! Οι τότε δήμαρχοι Λευκωσίας Λέλλος Δημητριάδης και Μουσταφά Ακιντζί αποφάσισαν τη δημιουργία του δικοινοτικού εργοστασίου επεξεργασίας λυμάτων στη Μια Μηλιά που καλύπτει όλη την πρωτεύουσα.
*Το άρθρο δημοσιεύεται και στην Εφημερίδα των Συντακτών (Αθήνα).
