Το πρώτο κείμενο που διάβασα χθες το πρωί ήταν του συνάδελφου Σταύρου Αντωνίου. Με τράβηξε ο τίτλος και το υποψιασμένο περιεχόμενό του. «Η τραγωδία του ανθρώπου». Από μόνος του ο τίτλος προκαλεί μια δυσφορία και απέχθεια. Γιατί τραγωδία; Και πού πάει η τόση ευτυχία που διαφημίζεται γύρω μας; Ακατάσχετη ροή διαφημίσεων που υπόσχονται φαρδιά-πλατιά χαμόγελα ευτυχίας και ικανοποίησης. Και στα μκδ διάχυτη η… πανσπερμία ευτυχισμένων ανθρώπων που όμως διαμαρτύρονται! Είναι έτσι τα πράγματα ή;..
Το κείμενο του συνάδελφου το βρήκα πολύ τολμηρό. Ο Νίτσε, στον οποίο αναφέρεται, είναι μια από τις σπουδαιότερες μορφές της φιλοσοφίας. Αξίζει να το διαβάσουμε ανάποδα. «Η αδιανόητη ευτυχία του ανθρώπου». Δικός μου αυτός ο τίτλος…
«Η μεγαλύτερη τραγωδία του ανθρώπου είναι ότι οι αξίες και ιδέες τον απομακρύνουν από την πραγματικότητα. Υπάρχει αυτό που ο άνθρωπος θα ήθελε να αποτελεί την πραγματικότητα και αυτό που συμβαίνει ανεξαρτήτως του τι πιστεύει ο ένας και ο άλλος. Η πραγματικότητα είναι εκεί και δεν αλλάζει ακόμα και αν τεθεί στο τραπέζι της δημόσιας σφαίρας η πιο σπουδαία και ανθρωπινότερη ιδέα.
Καμία μεγάλη αξία δεν κατάφερε να αλλάξει την πραγματικότητα. Το μόνο που πετυχαίνουν οι μεγάλες ιδέες είναι να θολώνουν τα μυαλά αυτών που τις κουβαλούν και τις υπηρετούν με αφοσίωση. Ούτε η μεγάλη πίστη σε ένα ιδεώδες ούτε η αυτοθυσία μπορούν να αλλάξουν την πραγματικότητα διότι αυτή είναι το πιο σκληρό υλικό που υπάρχει. Δεν είναι τυχαία η φράση «σκληρή πραγματικότητα». Ούτε είναι τυχαίο που όλες οι ψυχικές και ψυχολογικές παθήσεις έχουν να κάνουν με την κακή σχέση που έχει κάποιος με την πραγματικότητα.
Η πραγματικότητα είναι τόσο σκληρή που καμία πίεση δεν μπορεί να την αλλάξει. Αυτήν ακριβώς την αλήθεια εκφράζει και ο στίχος του Νίκου Γκάτσου «Καληνύχτα Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ». Η φυσική πραγματικότητα. Όχι η κοινωνική πραγματικότητα που κατασκευάζεται συνεχώς και αλλάζει ιστορικά. Η φυσική πραγματικότητα είναι αναλλοίωτη και αδυσώπητη. Δεν είναι κάποιος ιστορικός νόμος. Είναι φυσικός νόμος. Η φύση. Η φύση του ανθρώπου. Μια φύση που ο άνθρωπος μπορεί να καταπιέσει και να απωθήσει εκτός της συνείδησής του, μα πάντα θα επιστρέφει ως μια άχρονη και αιώνια δύναμη. Επιστρέφει ως μια πανίσχυρη ορμή και μας υπενθυμίζει πόσο σκληρή είναι η ζωή.
Ο πολιτισμός, η τέχνη, η μουσική, η επιστήμη είναι μηχανισμοί άμυνας μπροστά σε μια σκληρή πραγματικότητα που κανένας δεν θέλει να συμφιλιωθεί μαζί της. Ο άνθρωπος δεν θέλει να αποδεχτεί και να αναγνωρίσει τη σκληρότητα μέσα του και έξω του. Τρέχει να φύγει. Να απεγκλωβιστεί. Στρέφεται προς τον εξευγενισμό και τον εκπολιτισμό. Επιμένει να θέτει όλο και μεγαλύτερες αξίες και ιδέες. Το πετυχαίνει σε μεγάλο βαθμό. Όμως η πραγματικότητα είναι ένας τρόμος που συνεχώς τον κατατρύχει. Δεν μπορεί να την αποφύγει. Είναι μέσα του. Λίγοι φιλόσοφοι είχαν το θάρρος να συμφιλιωθούν μαζί της. Ο Νίτσε για παράδειγμα. Εδώ έγκειται και το μεγαλείο της σκέψης του. Η οξυδέρκεια και η ωμότητά του. Ο απάνθρωπος τρόπος σκέψης διανοητών όπως ο Νίτσε ήταν και η πιο έντιμη και ειλικρινής πράξη της φιλοσοφίας».
Αυτά ενόψει νέου τριημέρου…
