Κάποιοι πολιτικοί ηγέτες διαθέτουν το ένστικτο της αναγνώρισης των αναγκών της κοινωνίας. Ψυχανεμίζονται κάθε φορά τι θα μπορούσε να καθησυχάσει ή να ενθουσιάσει τους πολίτες - ή τουλάχιστον τους περισσότερους από αυτούς. Το χάρισμα αυτό, στη νεότερη Ιστορία, το είχε σε εξαιρετικό βαθμό ο Γεώργιος Παπανδρέου (ο «Γέρος της Δημοκρατίας»), και σε κάπως μικρότερο ο γιος του Ανδρέας Παπανδρέου. Ο Γ. Παπανδρέου, με τρομερή ευελιξία, έκανε πάντα κινήσεις ακόμη και αντίθετες από τα πιστεύω του, προκειμένου να πετύχει τον σκοπό του.
Στα δικά μας
Ο Ν. Χριστοδουλίδης φαίνεται να έχει το χάρισμα της διαισθητικής ταύτισης με την ψυχοσύνθεση πολλών πολιτών, γι’ αυτό και έγινε Πρόεδρος χωρίς τη στήριξη κάποιου από τα δύο μεγάλα κόμματα. Εξάλλου, και στη σημερινή του πολιτική συμπεριφορά φαίνεται αυτό:
(α) Ξέρει ότι εκτός όλων των άλλων η εισβολή και η κατοχή δημιούργησαν στην ψυχοσύνθεσή μας ένα σύμπλεγμα μικρομεγαλισμού απέναντι στην Τουρκία. Αυτό με τη σειρά του προκαλεί τη μόνιμη δίψα για νίκες (κυριολεκτικές ή συμβολικές) απέναντί της.
Είναι όπως μια ομάδα που βρίσκεται μονίμως στα κάτω διαζώματα. Με την έναρξη κάθε σεζόν, οι οπαδοί της έχουν την ανάγκη να πιστεύουν ότι φέτος θα νικήσει τα μεγαθήρια και -γιατί όχι- μπορεί να πάρει και το πρωτάθλημα. Γι’ αυτό και ο Πρόεδρος στην επικοινωνιακή του πολιτική κάνει τα πάντα για να προτάσσονται οι διπλωματικές επιτυχίες, η εικόνα μιας Κύπρου με σημαντικό ρόλο κ.λπ. Άρα, από τα περί τριμερών και «Αμάλθειας», μέχρι τα περί ΝΑΤΟ και «ειδικής σχέσης με ΗΠΑ» πολύ λίγη σημασία έχει η ουσία. Το σημαντικότερο είναι να εκτραφεί επαρκώς το τέρας του μικρομεγαλισμού μας, αυτό το κατά την κυπριακή «έshκιν» κατά της Τουρκίας.
(β) Επίσης γνωρίζει ο Πρόεδρος ότι η οικονομική κατάρρευση του 2013 άφησε ένα πλέγμα οικονομικής ανασφάλειας στον ψυχισμό μας. Όπως γνωρίζει ότι από το 2016 ήταν ορατή χρόνο με τον χρόνο η ανάκαμψη και οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης. Άρα, πόνταρε σε σίγουρο άλογο, γι’ αυτό και επικοινωνιακά, ως δεύτερο κυβερνητικό έπος, υπερπροβάλλεται η οικονομική ανάπτυξη και η ευημερία των δεικτών. Δεν έχει γι’ αυτόν ιδιαίτερη σημασία η αδυναμία να μετακυλήσει σήμερα αυτήν την ευημερία στους πολίτες. Θεωρεί ότι παρηγορείται τώρα η ανασφάλειά μας, και έναν χρόνο πριν τις εκλογές θα δούμε διαφορά και στα προσωπικά οικονομικά· με τη δαπάνη του μαξιλαριού, που τώρα δημιουργείται, σε αυξήσεις και επιδόματα.
Τι λείπει
Παρ' όλα αυτά, η επιτυχία αυτών των προτάξεων του Προέδρου είναι μόνο θεωρητική. Δεν μεταφράζεται -τουλάχιστον προς το παρόν- ούτε σε δημοτικότητα, αλλά ούτε και σε κάτι πιο σημαντικό: Το πηγαίο αίσθημα εμπιστοσύνης που μπορεί να εμπνεύσει ένας ηγέτης (ανεξάρτητα αν είναι πραγματικό ή φαντασιακό μέσα στην κοινωνία). Αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους. Τους οποίους πρέπει να ξέρουμε και να προσμετρούμε, για πολύ σημαντικότερους λόγους από την πολιτική τύχη του Ν. Χριστοδουλίδη.
Γιατί το θέμα δεν είναι η κριτική προς τον Πρόεδρο ή η εξύμνησή του - εξάλλου για πολλά δεν ευθύνεται προσωπικά ο ίδιος. Πρέπει να τα συνειδητοποιούμε γιατί αφορούν το μέλλον των παιδιών μας:
1. Η αντίληψη του Ν. Χριστοδουλίδη για την επικοινωνιακή επιτυχία αποδεικνύεται λίγο παλιομοδίτικη. Η διάχυση των πληροφοριών τη δεκαετία του 2020 που διανύουμε δεν έχει πολλή σχέση με εκείνην της προηγούμενης δεκαετίας. Για να επιτύχεις επικοινωνιακά σήμερα δεν αρκεί ένα πλέγμα έμμεσης συνοδοιπορίας ΜΜΕ και δημοσιογράφων, όπως αυτό που είχε οικοδομήσει μαζί με τον Ν. Αναστασιάδη. Ούτε οι ψεύτικοι λογαριασμοί στα ΜΚΔ είναι αρκετοί πια. Σήμερα, αν δεν έχεις μια σημαντική μάζα πολιτών που πραγματικά να πιστεύουν σ’ εσένα και στην πολιτική σου, με πάθος, ώστε να διαχέουν κάθε μέρα στην κοινωνία μια θετική εικόνα για σένα, δεν πας μακριά. Σήμερα, ιδιαίτερα στην ελληνοκυπριακή κοινωνία, η οποία δεν έχει παράδοση ορθολογισμού αλλά έχει πάθος με τα ΜΚΔ, αυτό είναι πραγματικά απαραίτητο. Διαφορετικά, οι κρατικοί λειτουργοί των ΜΜΕ και οι ανταποκριτές μόνο τους άνω των 75 πείθουν - αν τους πείθουν, γιατί έχουν και μια πλούσια πείρα.
2. Από επικοινωνιακής άποψης, πολύ σωστά ο Ν. Χριστοδουλίδης είχε ποντάρει στο ύφος της συναίνεσης και της διαλλακτικής γλυκύτητας για να εκλεγεί. Τώρα όμως πληρώνει το αντίτιμο. Γιατί ζούμε σε μια άγρια εποχή, με έντονες, ακραίες πολλές φορές εξελίξεις. Όχι μόνο στην περιοχή μας αλλά και παγκόσμια. Όλο αυτό προκαλεί μια ανασφάλεια, βαθιά και διάχυτη στους πολίτες. Κατά μια ειρωνεία της Ιστορίας, το επικοινωνιακό σύνθημα του Ν. Αναστασιάδη «η κρίση θέλει ηγέτη» και το πρότυπο του statesman τώρα κι αν είναι απαραίτητα. Και μάλιστα στην αυθεντική τους μορφή, όχι στην εικονική.
3. Ο Ν. Χριστοδουλίδης αδικείται και από ένα άλλο γεγονός: Είτε μας αρέσει είτε όχι, το πολιτικό προσωπικό των κομμάτων πέρα από τον ΔΗΣΥ και το ΑΚΕΛ, δηλαδή των κομμάτων που δυνάμει ή εν ενεργεία τον στηρίζουν, αποδεικνύεται υποδεέστερο των περιστάσεων. Αντλώντας υπουργούς και συνεργάτες κυρίως από αυτό το πολιτικό πεδίο, εξ ορισμού δεν έχει και την καλύτερη δεξαμενή.
4. Σαν να μην έφτανε αυτό, ο ίδιος ο Πρόεδρος περιόρισε ακόμη περισσότερο τη δεξαμενή, επιλέγοντας συνεργάτες μόνο από το κομμάτι της δεξαμενής με ανθρώπους που στάθηκαν απόλυτα πιστοί στον ίδιο και στην οικογένειά του, και που ήταν πρόθυμοι να συναρτήσουν την προσωπική τους προκοπή με τη δική του. Πόσοι αξιόλογοι, σοβαροί και αξιοπρεπείς άνθρωποι χωράνε σε αυτό το κομματάκι της δεξαμενής;
Να είμαστε δίκαιοι
Να το επαναλάβουμε: Το θέμα δεν είναι να «αποδείξουμε» ότι ο Ν. Χριστοδουλίδης είναι «κακός» Πρόεδρος. Το θέμα είναι να δούμε τι μας περιμένει και τι κάνουμε ως πολίτες. Τα πράγματα είναι πιο δύσκολα απ’ όσο νομίζουμε, γιατί:
• Ο Ν. Χριστοδουλίδης ανέλαβε την ηγεσία ακριβώς τη στιγμή που όλα τα διεθνή ζητήματα (από την άνοδο της ακροδεξιάς, μέχρι τις φυγόκεντρες τάσεις στην ΕΕ και την επανεμφάνιση του παραδοσιακού ιμπεριαλισμού) βρίσκονται σε φάση έκρηξης.
• Το πρόβλημα αυτό μεγεθύνεται από το γεγονός ότι όλα τα εσωτερικά προβλήματα, τα οποία έμειναν άλυτα για πολλές δεκαετίες (από τον εξορθολογισμό της δομής και λειτουργίας του κράτους, μέχρι την παγίωση της διαπλοκής και διαφθοράς), και τα οποία σπρώχνονταν από προκατόχους του κάτω από το χαλί, έφτασαν και αυτά στα απόλυτα όριά τους. Οι παθογένειες, από την αδυναμία σύναψης συμβάσεων του κράτους με ιδιώτες χωρίς να κερδίζουν πάντα 100% μόνο οι ιδιώτες και όχι οι πολίτες, μέχρι τα προβλήματα στην Αστυνομία, δεν είναι δικά του δημιουργήματα. Ακόμη και στο Κυπριακό, για το οποίο φέρει βαρύτατη ευθύνη ως συνδημιουργός του αδιεξόδου 2017-2023, δεν μπορούμε να του χρεώσουμε αποκλειστικά τη στασιμότητα και τις δυσκολίες.
• Βρισκόμαστε στο κατώφλι ενός εντελώς διαφορετικού κόσμου. Η ιδιωτικότητα, η αυτονομία, αυτό που ξέραμε ως δημοκρατία, καταργούνται μέσω νέων οντοτήτων (αλγόριθμοι και αυτόνομα δίκτυα υπολογιστών που «διοικούν» τον κόσμο και αποφασίζουν σε πολλούς τομείς, από τα χρηματιστήρια μέχρι γενοκτονίες, από το πώς ζούμε μέχρι το πώς σκεφτόμαστε). Μεσολαβεί ακόμη ένα μόνο σκαλοπάτι: Ο έλεγχος της πραγματικότητας από ανθρώπους όπως ο Έλον Μασκ, ο Τζεφ Μπέζος, ο Μαρκ Ζούκεμπεργκ. Μετά, πολύ σύντομα, ακολουθεί ένα βάραθρο που δεν ξέρουμε τι ακριβώς περιέχει και τι μας περιμένει μέσα σ’ αυτό. Μόνο ότι θα είναι αρκετά χαώδες, άναρχο, εντελώς διαφορετικό από ό,τι συνηθίσαμε.
Πέραν του αν είναι καλός ή κακός Πρόεδρος ο Ν. Χριστοδουλίδης, λοιπόν, αυτό που πρέπει να μας απασχολεί είναι αν και πώς θα επιβιώσουμε. Το πρώτο που πρέπει να γίνει είναι να συνειδητοποιήσουμε πόσο κρίσιμα είναι τα πράγματα. Το δεύτερο, να συνέλθει ο Πρόεδρος και να βοηθηθεί να μην κάνει άλλες σοβαρές γκάφες μέχρι τη λήξη της θητείας του, αλλά και να κάνει δυο-τρεις δομικές αλλαγές στη λειτουργία του κράτους και στη διαχείριση του Κυπριακού, προκειμένου αυτά να επιβιώσουν μέχρι το 2028. Το τρίτο, να αφήσουμε στην άκρη τα παραδοσιακά κολλήματα και να αναζητήσουμε τον διάδοχο του νυν Προέδρου σε όλη τη δεξαμενή του πολιτικού προσωπικού. Με κριτήρια τη σοβαρότητα, τις δεξιότητες, την εμπειρία, και την εντιμότητα. Ο διάδοχος του Νίκου Χριστοδουλίδη θα έχει να αντιμετωπίσει ένα χάος· εσωτερικό, διεθνές, και διεθνοψηφιακό. Δεν πρέπει επομένως να είναι οτιδήποτε λιγότερο από άριστος στα βασικά κριτήρια επιλογής και αξιοσύνης.
