Μελετώντας εδώ και πολλά χρόνια το Κυπριακό, κατέληξα σε ορισμένες θλιβερές διαπιστώσεις. Διαχρονικά, όταν υπήρχε μια προοπτική λύσης και επανένωσης, στη δική μας πλευρά είχαμε τον λάθος ηγέτη. Η τραγική πορεία προς την οριστική διχοτόμηση, που βιώνουμε σήμερα, είναι συνυφασμένη με τα πεπραγμένα των κατά καιρούς ηγετών της ε/κ πλευράς. Η χαμένη μισή πατρίδα δεν είναι ούτε φυσικό φαινόμενο ούτε δημιούργημα των ξένων, αποκλειστικό δικό μας εθνικό έκτρωμα είναι.
Εκτός από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, ο οποίος είναι αυτός που δημιούργησε το κυπριακό πρόβλημα, υπό την έννοια της κακής του πορείας, οι επόμενοι ΠτΔ άφησαν και αυτοί το στίγμα και αποτύπωμά τους. Εκτός του Γιώργου Βασιλείου και του Γλαύκου Κληρίδη, οι οποίοι προσπάθησαν με ειλικρίνεια, πολιτική σύνεση και ρεαλισμό να λύσουν το πρόβλημα γιατί είχαν συνειδητοποιήσει ότι αν αφεθεί στις μυλόπετρες του χρόνου το τραγικό τέλος θα ήταν αναπόφευκτο, οι υπόλοιποι κάθε άλλο παρά βοήθησαν στη λύση ή στη δημιουργία του υπόβαθρου για μια βιώσιμη διευθέτηση του προβλήματος. Άλλοι λόγω δειλίας, άλλοι γιατί ήσαν συνειδητοποιημένοι της διατήρησης του στάτους κβο και δυστυχώς ένας λόγω εξαρτήσεων και ιδιοτελών κινήτρων, έφεραν σήμερα το εθνικό θέμα στο παρά πέντε της διχοτόμησης.
Η τραγική συγκυρία είναι ότι αυτοί που είχαν συνειδητοποιήσει το αυτονόητο, ότι δηλαδή το κόστος της μη λύσης είναι τεράστιο σε σύγκριση με αυτό μιας «κακής» ή μιας όχι και τόσο καλής λύσης, είχαν να αντιμετωπίσουν τους πλέον αδιάλλακτους στην άλλη πλευρά. Γιώργος Βασιλείου και Γλαύκος Κληρίδης είχαν απέναντί τους ό,τι χειρότερο, από πλευράς αδιαλλαξίας στον βορρά, τον Ραούφ Ντενκτάς. Από την άλλη, φωτεινά παραδείγματα Τ/Κ ηγετών, όπως ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ και ο Μουσταφά Ακιντζί, είχαν να αντιμετωπίσουν την ε/κ αδιαλλαξία. Τέτοιοι σωστοί Κύπριοι ηγέτες όχι μόνο πέρασαν χωρίς να εκμεταλλευτούμε τις ελπιδοφόρες συγκυρίες που δημιουργούσε η παρουσία τους αλλά έτυχαν υπόσκαψης από τη δική μας πλευρά. Το παράδειγμα της υπόσκαψης του Μουσταφά Ακιντζί από τον τέως ΠτΔ Νίκο Αναστασιάδη είναι το πλέον τραγικό. Υπάρχει όμως και μια άλλη διάσταση. Λόγω κακών χειρισμών και έλλειψης πολιτικής διορατικότητας και βούλησης από τη δική μας πλευρά, αδιάλλακτοι Τ/Κ ηγέτες, όπως ο Ραούφ Ντενκτάς, έμεναν στο απυρόβλητο από τη διεθνή κοινότητα γιατί κρυβόντουσαν πίσω από τα δικά μας τραγικά λάθη.
Αν κάνουμε ταμείο και έναν αντικειμενικό απολογισμό της νεότερης πορείας του Κυπριακού, τρεις ήταν οι Ε/Κ ηγέτες που ζήμιωσαν περισσότερο το εθνικό θέμα και το έφεραν στη σημερινή τραγική κατάσταση: Σπύρος Κυπριανού, Τάσσος Παπαδόπουλος και Νίκος Αναστασιάδης, με τον τελευταίο να έχει επιφέρει το μεγαλύτερο πλήγμα στην προοπτική για λύση και επανένωση. Το αν οι τρεις θα γίνουν τέσσερις, δηλαδή αν ο νυν Πρόεδρος, Νίκος Χριστοδουλίδης, θα αποτελέσει τον τέταρτο τραγικό Ε/Κ ηγέτη, θα φανεί στην πορεία. Με τα μέχρι σήμερα δεδομένα, το πιθανότερο σενάριο είναι να είναι ο τέταρτος. Αν και μιλούσε για τολμηρά βήματα στο τέλος ακολουθεί συμπεριφορές Σπύρου Κυπριανού και στρατηγικές Τάσσου Παπαδόπουλου.
Σπύρος Κυπριανού: Ο Σπύρος Κυπριανού, ο οποίος διαχειρίστηκε το Κυπριακό όταν ήταν νωπή η τουρκική εισβολή, ήταν το κλασικό παράδειγμα ηγέτη χωρίς πολιτική διορατικότητα, με περισσή δειλία και αναποφασιστικότητα. Αν και συνήψε τη συμφωνία κορυφής του 1979 με τον Ραουφ Ντενκτάς και μιλούσε για ομοσπονδία, πρακτικά ήταν ο υπέρμαχος των προτάξεων και των μακροχρονίων. Ο εφευρέτης του σωστού περιεχομένου, κάτι που μετά από τόσες δεκαετίες ακόμα να καταλάβουμε τι σημαίνει. Κομβικό σημείο της Προεδρίας του η εγκληματική απόρριψη του δυτικού σχεδίου του 1978. Ίσως ήταν το μεγαλύτερο πισωγύρισμα στην επιστροφή της Αμμοχώστου.
Ο Ραουφ Ντενκτάς, πιο διορατικός πολιτικός, αν και ήταν η προσωποποίηση της αδιαλλαξίας, κατάφερνε πάντα να κρύβεται πίσω από τους ατυχέστατους και παιδαριώδεις χειρισμούς του Σπύρου Κυπριανού.
«Την περίοδο διακυβέρνησης Κυπριανού, τόσο η ελληνοκυπριακή πλευρά όσο και ο Ντενκτάς, αντιμετωπίζοντας τις διάφορες πρωτοβουλίες για επανέναρξη του διαλόγου ως παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος, δεν άφηναν καμιά ελπίδα εξεύρεσης λύσης του Κυπριακού. Ειδικότερα η ελληνοκυπριακή πλευρά, που είχε το δίκαιο με το μέρος της, παρασυρόταν πολύ πιο εύκολα προς αυτήν την κατεύθυνση και δεν αντιλαμβανόταν τη ζημιά που προκαλείτο. Ακόμα και στις ελάχιστες περιπτώσεις που ο Ντενκτάς «αναγκαζόταν» να είναι λιγότερο αδιάλλακτος, η ελληνοκυπριακή πλευρά απέρριπτε αυτόματα τις όποιες πρωτοβουλίες, μη επιτρέποντας να ξεγυμνωθεί ο Ντενκτάς στα ματια της διεθνούς κοινότητας. Ενδεικτικά είναι τα λόγια του Oliver Richmond, ο οποίος τονίζει ότι ο Ντενκτάς, γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι ο Κυπριανού επρόκειτο να απορρίψει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, δεν τοποθετείτο αμέσως στις διάφορες προτάσεις για να κινηθεί με ευελιξία και να τοποθετηθεί τελευταίος και μετά από την απόρριψή τους από τον Πρόεδρο Κυπριανού». Αυτά δεν τα λέω εγώ αλλά καταγράφονται στο διδακτορικό του νυν Προέδρου, Νίκου Χριστοδουλίδη. Δυστυχώς τους χειρισμούς του Σπύρου Κυπριανού, που ο ίδιος σωστά επέκρινε, τις εφαρμόζει σήμερα. Με το θέμα των σφετεριστών και την άρνησή του στα ΜΟΕ, ο αδιάλλακτος Τατάρ κρύβεται εκμεταλλευόμενος τους ατυχείς χειρισμούς της δικής μας πλευράς.
Τάσσος Παπαδόπουλος: Ο Τάσσος Παπαδόπουλος ήταν εντελώς διαφορετικός από τον Σπύρο Κυπριανού. Συνειδητοποιημένος της μη συμβίωσης με την άλλη κοινότητα με καταβολές εναντίον της λύσης. Ως συνιδρυτής της οργάνωσης Ακρίτας του 1961, διατήρησε μέχρι τέλους τις ίδιες θέσεις. Ως ΠτΔ προσπάθησε να αναπτύξει τη νομική πτυχή του Κυπριακού μόνο και μόνο για να καλλιεργήσει τον απορριπτισμό. Η καταστροφή της Κύπρου είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις πολιτικές του. Ορόσημο της πολιτικής του πορείας το Σχέδιο Ανάν. Όχι μόνο δεν το διαπραγματεύτηκε αλλά χρησιμοποίησε όλα τα θεμιτά και αθέμιτα μέσα για την καταψήφισή του. Ως ο αποκαλούμενος μικρός Εθνάρχης, σε αντίθεση με τον μεγάλο Εθνάρχη Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, και οι δύο άφησαν το τραγικό στίγμα τους. Αν θέλουμε να είμαστε σωστοί, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως ο μεγάλος και ο μικρός ολετήρας της μαρτυρικής αυτής γης.
Νίκος Αναστασιάδης: Για τον Νίκο Αναστασιάδη τι να πεις! Η πολιτική επιστήμη σηκώνει τα χέρια ψηλά. Όποιος προσπαθήσει να τον κατατάξει στις γνωστές κατηγορίες των απορριπτικών ή των «ενδοτικών» ηγετών την πάτησε. Ο τέως ΠτΔ αποτελεί κατηγορία από μόνος του. Απορριπτικό δεν μπορείς να τον πεις. Το 2004 ήταν ο ηγέτης της λύσης. Ενδοτικός και πάλι όχι. Στο Κραν Μοντανά τορπίλισε την λύση του Κυπριακού στο παρά πέντε. Πριν λίγο καιρό, σε ένα από τα πολλά podcast, δήλωσε ότι μετάνιωσε για τη στήριξή του στο Σχέδιο Ανάν και έδειξε κατανόηση στο διάγγελμα του Τάσσου Παπαδόπουλου. Συνεπώς είναι τραγικό το ότι δεν μπορείς να κατατάξεις έναν άνθρωπο, με σαραντάχρονη πολιτική πορεία, ο οποίος διετέλεσε επί μια δεκαετία Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, στις γνωστές κατηγορίες Ε/Κ ηγετών. Δεν είναι τελικά ούτε υπέρ ούτε εναντίον της λύσης. Ήταν και είναι υπέρ των προσωπικών ιδιοτελών του συμφερόντων. Το μόνο σίγουρο, δεν υπήρξε ηγέτης υπό την έννοια που γνωρίζουμε. Τα προσωπικά του συμφέροντα ήταν πάντα η πρώτη του προτεραιότητα. Η υποστήριξη των εθνικών συμφερόντων, υπό την έννοια που χαρακτηρίζει έναν ηγέτη, ήταν πάρεργο.
Νίκος Χριστοδουλίδης: Ο σημερινός Πρόεδρος δεν μπορεί ακόμα να καταταχθεί στο πού ανήκει. Αν και τα μέχρι στιγμής δείγματα γραφής, οι καταβολές του και το περιβάλλον του δεν είναι καθόλου θετικά, αναφορικά με το εθνικό θέμα, έχει ακόμα λίγο χρόνο για να δώσει το στίγμα του. Αν πάει στην επικείμενη διάσκεψη χωρίς κανένα εντυπωσιακό τολμηρό βήμα, τότε, θα επιβεβαιώσει τις ανησυχίες πολλών ότι στο εθνικό θέμα έχουμε έναν νέο Τάσσο Παπαδόπουλο από πλευράς φιλοσοφίας, με συμπεριφορές Σπύρου Κυπριανού, οι οποίες θα αποενοχοποιήσουν τον Ερσίν Τατάρ.
Σε λίγες μέρες θα τεθεί το υπόβαθρο της ιστορικής αξιολόγησης του νυν ΠτΔ. Από αυτόν εξαρτάται αν θα γυρίσει από τη Νέα Υόρκη με τα «Ζήτω» του απορριπτισμού ή με τα εύσημα της λογικής και του ρεαλισμού. Από αυτόν εξαρτάται αν θα γυρίσει ηγέτης ή ολετήρας. Ηγέτης ή ηγετίσκος.
