Κάποιοι φίλοι, άνθρωποι που έχουν ζήσει, όπως εμένα, όλη την πορεία της Κυπριακής Δημοκρατίας, με τους οποίους συζητώ τις πρόσφατες αντιδράσεις μιας μεγάλης μερίδας της κοινωνίας, πιστεύουν ότι τα πράγματα έχουν αρχίσει να παίρνουν μια πορεία προς το καλύτερο. Ο κόσμος, υποστηρίζουν, άρχισε να αντιδρά στα στραβά και ανάποδα και στα φαινόμενα διαφθοράς. Λυπούμαι αλλά δεν συμμερίζομαι την άποψή τους.
Συμμερίζομαι την άποψη εκείνων που διαπιστώνουν ότι για την κακή κατάσταση της χώρας μας φταίει η νοοτροπία ή η κουλτούρα μας και ότι, αν αυτή δεν αλλάξει, δεν μπορούμε να προοδεύσουμε. Κατά συνέπεια, τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι, πρώτον, ποια είναι η κατάλληλη κουλτούρα και, δεύτερον, πώς η υπάρχουσα κουλτούρα μπορεί ν’ αλλάξει. Σε ό,τι αφορά την κατάλληλη κουλτούρα, έχω από τη στήλη αυτή αναφερθεί πολλάκις, σε βαθμό που για κάποιους ίσως έγινα κουραστικός, στις αξίες που απουσιάζουν από την κοινωνία μας. Όλοι μας στα λόγια ομνύουμε πίστη σε κοινές κοινωνικές αξίες όπως την ελευθερία, την ακεραιότητα, τη δικαιοσύνη, τον σεβασμό στον άνθρωπο και στη φύση και στην αλληλεγγύη.
Εδώ, αυτό που θεωρώ απαραίτητο να τονίσω είναι ότι οι αξίες αυτές είναι υιοθετημένες και συχνά αποτελούν μέρος των ιδεολογικών πλαισίων όλων των κομμάτων και των πολιτικών. Όμως, αυτό δεν σημαίνει κάτι ουσιαστικό, πρώτο, διότι ο καθένας τις ερμηνεύει με βάση τις δικές του ιδεοληψίες και τα δικά του συμφέροντα και, δεύτερο, διότι αυτές μένουν στα κηρύγματα και δεν γίνονται πράξη. Συνεπώς, ως πολίτες οφείλουμε, πρώτο, να συμφωνήσουμε στο συγκεκριμένο περιεχόμενο αυτών των αξιών, δεύτερο, να τις κάνουμε πράξη πρώτα εμείς και, τρίτο, να απαιτούμε να τις κάνουν πράξη και οι άλλοι, κυρίως οι πολιτικοί που επιλέγουμε και εκλέγουμε να μας εκπροσωπούν.
Οι οπαδοί των κομμάτων που βρίσκονται σήμερα στην αντιπολίτευση σίγουρα συμφωνούν ότι πολλοί διορισμοί του Προέδρου Χριστοδουλίδη είναι ευνοιοκρατικοί. Και τα γεγονότα καταδεικνύουν ότι έχουν δίκαιο. Πόσοι όμως από αυτούς θα πουν το ίδιο για τον διορισμό που θα κάμει ο διάδοχος του Χριστοδουλίδη αν αυτός προέρχεται από το κόμμα τους και κάμει παρόμοιου τύπου διορισμούς το 2028; Γίνεται τελευταία πολύ μεγάλος θόρυβος για τα θέματα διαφθοράς. Ο κόσμος κατηγορεί συλλήβδην τους πολιτικούς, δικαστές, εισαγγελείς ως διεφθαρμένους. Για τους δικαστές και εισαγγελείς έγραψα πολλά και δεν θα συνεχίσω σήμερα. Όμως θα πω λίγα για τη διαφθορά που αφορά τους πολιτικούς: Σε οποιαδήποτε πράξη διαφθοράς υπάρχουν πάντα δύο μέρη. Ο εξυπηρετών και αυτός που εξυπηρετείται. Αυτός που κάνει το ρουσφέτι και αυτός που απολαμβάνει τους καρπούς του ρουσφετιού.
Αν ως πολίτες δεν κάνουμε πράξη τις αξίες και μείνουμε στα λόγια και στις αναρτήσεις στα ΜΚΔ, καμία πρόοδος δεν πρόκειται να υπάρξει σε κανέναν τομέα και ασφαλώς ούτε στο καρκίνωμα της διαφθοράς. Έχω την πεποίθηση ότι η κουλτούρα μιας κοινωνίας αλλάζει κυρίως έμμεσα. Δεν αλλάζει ούτε με διατάγματα ούτε με κηρύγματα ή διαλέξεις. Για ν’ αλλάξει η κουλτούρα, πρέπει ν’ αλλάξει το πλαίσιο μέσα στο οποίο διαμορφώνονται, εκπαιδεύονται, εργάζονται και ζουν οι άνθρωποι. Με βάση αυτή τη λογική, ένας πρώτος βασικός μηχανισμός για ν’ αλλάξουμε την κουλτούρα μας είναι η Εκπαίδευση, όλων των βαθμίδων. Στην Εκπαίδευση χρειάζεται να επανασχεδιαστούν τα προγράμματα σπουδών σε όλες τις βαθμίδες, ώστε να δοθεί έμφαση στην παιδεία, στις αξίες, στην υπαρξιακή, λογική, συναισθηματική και κοινωνική νοημοσύνη. Αυτά σε μεγάλο βαθμό σήμερα απουσιάζουν. Τα παιδιά και οι γονείς τους μαστίζονται κυριολεκτικά και αφαιμάσσονται από τα ιδιαίτερα. Βλέπετε καμία αλλαγή στο καρκίνωμα αυτό; Εγώ, καμία. Μα καμία.
Η δεύτερη περιοχή ριζικών αλλαγών αφορά τον επαγγελματικό προσανατολισμό, όχι μόνον των μαθητών αλλά κυρίως των γονέων τους, ώστε να μπορούν να τους συμβουλεύουν σωστά. Τα παιδιά δεν αρκεί να μάθουν μόνο τα γνωστικά ή επιστημονικά αντικείμενα και τα επαγγέλματα αλλά ταυτόχρονα χρειάζεται να κατανοήσουν τη διαφορά μεταξύ της μόρφωσης και της επαγγελματικής κατάρτισης, τον σχεδιασμό της καριέρας, να κατανοήσουν το νόημα της εργασίας και της ζωής, ιδίως της ζωής, να ανακαλύψουν τις κλίσεις, τις δυνατότητες, τις αδυναμίες, τις προτιμήσεις και τα «θέλω» τους. Προφανώς, όλα αυτά δεν μπορούν να επιτευχθούν με ενημερωτικές «διαλέξεις από την έδρα».
Κι όμως, αυτό μόνο γίνεται στα σχολεία μας! Διαλέξεις και υποδείξεις. Ένας άλλος, επίσης σημαντικός, τρόπος ν’ αλλάξουμε την κουλτούρα είναι μέσω της συμπεριφοράς των πολιτικών και του κράτους. Όπως έχω πει δεκάδες φορές, οι πολιτικοί για τους πολίτες, όπως και οι γονείς για τα παιδιά, αποτελούν πρότυπα που με τις πράξεις και τις συμπεριφορές τους συμβολίζουν έννοιες, αξίες και «πιστεύω». Για παράδειγμα, αν οι πολιτικοί είναι συνεπείς ή ασυνεπείς, έντιμοι ή ανέντιμοι, αυτό παραδειγματικά διαχέεται και στους πολίτες, διαμορφώνοντας την ανάλογη κουλτούρα.
Αντί ως πολίτες να στρέψουμε την προσοχή μας στην ανάδειξη και προώθηση έντιμων και ικανών πολιτικών που υπάρχουν σε όλους τους κομματικούς χώρους, τους βάζουμε όλους στο ίδιο καλάθι, όλους τους κολλούμε τη ρετσινιά του διεφθαρμένου και αναζητούμε σωτηρία στον κάθε Φειδία, στον κάθε Οδυσσέα και στο κάθε ακροδεξιό φασιστοειδές υποκείμενο.
Αντί να ενθαρρύνουμε και να επιβραβεύουμε συμπεριφορές που είναι σύμφωνες με τα επιθυμητά στοιχεία της κατάλληλης κουλτούρας, όπως η υπευθυνότητα, η εντιμότητα, η διαφάνεια, η αποδοτικότητα, η αποτελεσματικότητα, η εμπιστοσύνη, ο σεβασμός στον άνθρωπο και στη φύση και στα δικαιώματα του άλλου, ο ορθολογισμός και η συνεχής βελτίωση, τρέχουμε ξοπίσω τον κάθε πολιτικάντη που μας υπόσχεται να μας πάρει περπατητούς στο φεγγάρι... Και χωρίς να είναι Ηρακλής... ότι θα καθαρίσει τον στάβλο του Αυγεία.
Όπως πάμε, πολύ φοβάμαι, θα συνεχίσουμε να κολυμπάμε μέσα στα λύματα και η μοναδική μας αντίδραση θα είναι αναρτήσεις αγανάκτησης για τη δυσωδία στα ΜΚΔ.
