Αν και υπάρχουν πολλά πιθανά οφέλη από τη μείωση της πρόσληψης καφεΐνης – από πιο λευκά δόντια μέχρι λιγότερες επισκέψεις στην τουαλέτα – συχνά ακούμε ότι ένα μειονέκτημά της είναι η εμφάνιση ιδιαίτερα «ζωντανών» (και μερικές φορές τρομακτικών) ονείρων.
Πρόκειται για ένα περίεργο φαινόμενο που πολλοί παρατηρούν μέσα σε λίγες ημέρες από τη μείωση της κατανάλωσης καφέ. Υπάρχει, όμως, επιστημονική βάση; Την απάντηση επιχειρεί να δώσει το The Conversation.
Καφεΐνη και ύπνος
Η καφεΐνη είναι ένα διεγερτικό που μας κρατά σε εγρήγορση, μπλοκάροντας τη δράση της αδενοσίνης – μιας χημικής ουσίας που συσσωρεύεται όσο είμαστε ξύπνιοι και μας κάνει να νυστάζουμε στο τέλος της ημέρας. Όταν πίνουμε καφέ, η αδενοσίνη συνεχίζει να υπάρχει, αλλά δεν «ακούμε» το μήνυμά της. Όταν η δράση της καφεΐνης φθίνει, επέρχεται η λεγόμενη «κατάρρευση», με έντονη υπνηλία.
Η καφεΐνη έχει χρόνο ημιζωής τρεις έως έξι ώρες, πράγμα που σημαίνει ότι η μισή καφεΐνη που καταναλώνουμε εξακολουθεί να βρίσκεται στον οργανισμό μας μετά από αυτό το διάστημα και, το σημαντικότερο, εξακολουθεί να επηρεάζει την αδενοσίνη. Γι' αυτό, για πολλούς ανθρώπους, η κατανάλωση καφεΐνης το απόγευμα ή το βράδυ μπορεί να δυσκολέψει τον νυχτερινό ύπνο.
Έρευνες δείχνουν ότι όσο αργότερα και όσο περισσότερη καφεΐνη καταναλώνουμε, τόσο χειρότερη είναι η ποιότητα του ύπνου. Ιδίως επηρεάζεται ο βαθύς, αναζωογονητικός ύπνος NREM.
Καφεΐνη και όνειρα
Δεν υπάρχουν μελέτες που να συνδέουν ευθέως τη μείωση καφεΐνης με την ένταση των ονείρων, ωστόσο γνωρίζουμε ότι η ποιότητα του ύπνου επηρεάζει άμεσα τα όνειρα. Όσοι κόβουν τον καφέ συχνά αναφέρουν ότι σε λίγες νύχτες τα όνειρά τους γίνονται πιο ζωντανά ή παράξενα.
Καθώς η καφεΐνη μειώνει συνολικά τον ύπνο και αυξάνει τις νυχτερινές αφυπνίσεις, ειδικά όταν καταναλώνεται αργά το απόγευμα, η διακοπή της επιτρέπει στον οργανισμό να «ανακάμψει». Περισσότερος ύπνος σημαίνει και περισσότερη φάση REM – το στάδιο κατά το οποίο ο εγκέφαλος είναι ιδιαίτερα δραστήριος και παράγονται τα πιο ζωντανά όνειρα. Επιπλέον, επειδή συχνά ξυπνάμε μέσα από τον REM ύπνο, έχουμε περισσότερες πιθανότητες να θυμόμαστε αυτά τα όνειρα.
Έτσι, η μείωση καφεΐνης δεν προκαλεί άμεσα τα έντονα όνειρα, αλλά δημιουργεί τις συνθήκες για περισσότερη και πιο έντονη REM δραστηριότητα. Το φαινόμενο, πάντως, δεν είναι καθολικό: κάποιοι δεν θα το παρατηρήσουν ποτέ, ενώ σε άλλους διαρκεί λίγες εβδομάδες.
Το σωστό timing
Η καφεΐνη δεν βρίσκεται μόνο στον καφέ ή τα ενεργειακά ποτά, αλλά και σε τσάι, αναψυκτικά, σοκολάτα, συμπληρώματα γυμναστικής ή φάρμακα. Παρά τις επιδράσεις στον ύπνο, έχει και αρκετά οφέλη: μελέτες δείχνουν ότι όσοι πίνουν καφέ εμφανίζουν χαμηλότερο κίνδυνο κατάθλιψης και νευροεκφυλιστικών ασθενειών όπως το Πάρκινσον, ενώ ο καφές περιέχει βιταμίνες Β και αντιοξειδωτικά.
Για όσους εργάζονται τη νύχτα, η καφεΐνη αποτελεί σύμμαχο στη διαχείριση της κόπωσης. Και για τους περισσότερους από τους υπόλοιπους, το πρωινό ξεκίνημα των υποχρεώσεων χωρίς καφέ μοιάζει αδιανόητο.
Για όσους δεν θέλουν να κόψουν τελείως την καφεΐνη αλλά επιθυμούν καλύτερο ύπνο, η λύση είναι το σωστό timing: θα πρέπει να αποφεύγουν την καφεΐνη τουλάχιστον οκτώ ώρες πριν τον ύπνο και τις μεγάλες ποσότητες δώδεκα ώρες πριν. Έτσι θα καταφέρουν να κοιμηθούν καλύτερα – χωρίς να ανησυχούν για τα όνειρά τους.
