«Ο διαβήτης δεν είναι απλή υπόθεση»
«Oι Σύνδεσμοι Ασθενών δεν ζητούν κάτι υπερβολικό, ζητούν τα μέτρα που προβλέπονται στην Εθνική Στρατηγική να εφαρμοστούν στην πράξη», αναφέρει σε δηλώσεις της στον «Π» η πρόεδρος του Συνδέσμου Διαβητικών, Στέλλα Σκουρμουνή. Τονίζει ότι αν δημιουργηθούν διαβητολογικές κλινικές και εξειδικευμένα κέντρα, θα αποτραπούν πολλές επιπλοκές και θα εξοικονομηθούν εκατομμύρια. Εξήγησε ακόμη πως η κοινωνία οφείλει να αναπτύξει συνείδηση για τη νόσο, καθώς ο διαβήτης δεν είναι απλή υπόθεση, ούτε αφορά μόνο την ινσουλίνη και τα άτομα που είναι ινσουλινοεξαρτώμενα. «Όσο οι ασθενείς μένουν χωρίς ενημέρωση, καθοδήγηση και σωστή παρακολούθηση, τόσο θα μεγαλώνει το πρόβλημα», σημειώνει. Παρότι αναγνωρίζει ότι η συμμετοχή των Συνδέσμων στην Επιτροπή παρακολούθησης της Εθνικής Στρατηγικής είναι θετικό βήμα, υπογραμμίζει πως το ζητούμενο είναι η συνέπεια και η πράξη. «Η Στρατηγική μπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό εργαλείο, αν, επιτέλους, εφαρμοστεί με σοβαρότητα», ανέφερε καταληκτικά.
Τι κι αν βρισκόμαστε στο 2025; Οι διαβητικοί στην Κύπρο συνεχίζουν να παλεύουν με προβλήματα που θα έπρεπε προ πολλού να είχαν λυθεί. Παρά τις ανακοινώσεις και τα σχέδια επί χάρτου, η καθημερινότητά τους παραμένει γεμάτη εμπόδια, καθυστερήσεις και ανισότητες.
Στην Κύπρο εκτιμάται ότι πάνω από το 10% του πληθυσμού πάσχει από διαβήτη, ενώ ένα επιπλέον 1–2% παραμένει αδιάγνωστο. Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία προέρχονται από τον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ) για το 2023 – καθώς το Υπουργείο Υγείας δεν διαθέτει επίσημη και ολοκληρωμένη καταγραφή του προβλήματος. Σύμφωνα με αυτά, το 12,7% του πληθυσμού ή 114.899 δικαιούχοι του ΓεΣΥ πάσχουν από κάποια μορφή διαβήτη, ενώ ο διαβήτης αποτελεί την πέμπτη συχνότερη αιτία θανάτου στη χώρα. Μόνο το 2020 καταγράφηκαν 401 θάνατοι και το 2021 οι θάνατοι αυξήθηκαν στους 493. Παρ’ όλα αυτά, οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου ότι χωρίς πραγματικές μεταρρυθμίσεις, ιδίως για τα παιδιά, η κατάσταση θα επιδεινωθεί.
Από τη θεωρία στην πράξη
Παρά την πρόσφατη υιοθέτηση της νέας Εθνικής Στρατηγικής για τον Διαβήτη, οι διαβητικοί παραμένουν επιφυλακτικοί. Τα χρόνια κενά και οι παραλείψεις δεν καλύπτονται με τον ρυθμό που απαιτείται, ενώ οι εξαγγελίες δεν συνοδεύονται από πράξεις. Η Στρατηγική αναγνωρίζεται ως θετικό βήμα, ωστόσο η απόσταση ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη παραμένει μεγάλη. Στην πράξη λοιπόν, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς με διαβήτη στην Κύπρο καταγράφονται εκτενώς σε επιστολή που στάλθηκε το προηγούμενο διάστημα στην Επιτροπή Υγείας της Βουλής. Στην επιστολή, αναφέρονται μεταξύ άλλων τα εξής:
1. Έλλειψη διαβητολογικών κλινικών: Η απουσία οργανωμένων διαβητολογικών κλινικών στα δημόσια νοσηλευτήρια είναι ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα. Παρότι ο διαβήτης απαιτεί ολιστική και εξειδικευμένη φροντίδα, τα περισσότερα νοσοκομεία εξακολουθούν να μην διαθέτουν τέτοια τμήματα. Οι ασθενείς αναγκάζονται να μεταβαίνουν σε άλλες επαρχίες για βασικές εξετάσεις ή να καταφεύγουν σε ιδιώτες, με αυξημένο οικονομικό και ψυχολογικό κόστος.
Η έλλειψη αυτή έχει πολλαπλές συνέπειες: ασθενείς καθυστερούν να λάβουν διάγνωση, χάνουν κρίσιμες επισκέψεις παρακολούθησης, ενώ συχνά οδηγούνται σε επιπλοκές που θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί. Όταν η ρύθμιση του σακχάρου διαταράσσεται για μεγάλα διαστήματα, ο κίνδυνος για νεφροπάθειες, καρδιοπάθειες και διαβητικό πόδι αυξάνεται δραματικά.
2. Μη αναγνώριση ειδικότητας «διαβητολόγου»: Παρά το γεγονός ότι ο διαβήτης αποτελεί μία από τις πιο διαδεδομένες χρόνιες παθήσεις, η ειδικότητα του διαβητολόγου δεν έχει ακόμη αναγνωριστεί επισήμως στην Κύπρο. Οι παθολόγοι που επιθυμούν να εξειδικευτούν δεν έχουν θεσμοθετημένη εκπαίδευση στο αντικείμενο, ενώ οι ασθενείς εξαρτώνται από την καλή διάθεση ορισμένων γιατρών που διαθέτουν εμπειρία στον τομέα.
Η απουσία επίσημης ειδικότητας έχει ως αποτέλεσμα να μην υπάρχει ενιαίο πρωτόκολλο παρακολούθησης και διαχείρισης των διαβητικών. Κάθε ασθενής λαμβάνει διαφορετικές οδηγίες, κάτι που προκαλεί σύγχυση και ανισότητες στη φροντίδα. Πολλές επιπλοκές, που θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί με έγκαιρη και σωστή εκπαίδευση, φτάνουν στα νοσοκομεία σε προχωρημένο στάδιο.
3. Έλλειψη ενδοκρινολόγων και δυσκολία πρόσβασης: Η Κύπρος διαθέτει λιγότερους από 30 ενδοκρινολόγους, και δεν είναι όλοι ενταγμένοι στο ΓεΣΥ. Το γεγονός αυτό καθιστά την εξεύρεση ραντεβού για παρακολούθηση εξαιρετικά δύσκολη, ειδικά για τους διαβητικούς που χρειάζονται συχνό έλεγχο. Οι λίγοι ειδικοί καλούνται να εξυπηρετήσουν εκατοντάδες ασθενείς, γεγονός που επιβαρύνει και τους ίδιους, αλλά κυρίως καθυστερεί την παροχή φροντίδας.
Ασθενείς περιμένουν μήνες για ένα ραντεβού, χάνοντας πολύτιμο χρόνο για ρύθμιση της θεραπείας τους. Όσοι έχουν την οικονομική δυνατότητα στρέφονται στον ιδιωτικό τομέα, πληρώνοντας από την τσέπη τους. Για τους υπόλοιπους, η καθυστέρηση μπορεί να σημαίνει επιπλοκές, νοσηλείες ή και αναπηρίες. Η έλλειψη ειδικών γιατρών αποτελεί επομένως όχι μόνο οργανωτικό, αλλά και βαθιά κοινωνικό πρόβλημα.
4. Μεγάλα κενά στον παιδικό διαβήτη: Ο παιδικός διαβήτης είναι ίσως η πιο παραμελημένη πτυχή του ζητήματος. Εκτός Λευκωσίας, δεν λειτουργούν παιδοενδοκρινολογικές κλινικές, αναγκάζοντας οικογένειες από Λάρνακα, Αμμόχωστο ή Πάφο να ταξιδεύουν για να εξυπηρετηθούν. Το αποτέλεσμα είναι τεράστια ταλαιπωρία, απώλεια μεροκάματου για τους γονείς και διακοπή σχολικών δραστηριοτήτων για τα παιδιά. Οι γονείς ζητούν εδώ και χρόνια από τον ΟΚΥπΥ να επιτρέψει σε παιδοενδοκρινολόγους να επισκέπτονται τις επαρχίες σε τακτική βάση, ωστόσο η έλλειψη προσωπικού και οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις παραμένουν εμπόδιο. Πολλοί καταφεύγουν σε ιδιώτες, επωμιζόμενοι ένα δυσβάσταχτο οικονομικό βάρος που δεν καλύπτεται από το ΓεΣΥ. Η συνεχής μετακίνηση για εξετάσεις σημαίνει συχνά χαμένες ώρες από το σχολείο, επιβαρύνει την οικογένεια και περιορίζει την κοινωνική ζωή των παιδιών, ενώ προσθέτει ένα μόνιμο στρες στην καθημερινότητά τους, κάνοντας τη διαχείριση της νόσου ακόμα πιο δύσκολη.
5. Ελλείψεις σε συνοδούς: Οι συνοδοί παιδιών με διαβήτη αποτελούν σημαντικό κομμάτι της καθημερινότητας στα σχολεία. Αν και τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί πρόοδος, με την παρουσία συνοδών σε περισσότερες σχολικές μονάδες, το επάγγελμα παραμένει χωρίς νομική κατοχύρωση. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν σαφείς αρμοδιότητες ή ευθύνες, με αποτέλεσμα αρκετοί συνοδοί να διστάζουν να παρέμβουν σε κρίσιμες στιγμές. Οι γονείς ζουν καθημερινά με το άγχος μήπως κάτι πάει στραβά στο σχολείο, ενώ τα παιδιά χρειάζονται σταθερή και ασφαλή υποστήριξη. Η κατάσταση αυτή επιβαρύνει ψυχολογικά ολόκληρες οικογένειες, ειδικά όταν τα παιδιά είναι μικρά και δεν μπορούν να αναγνωρίσουν μόνα τους τα προειδοποιητικά σημάδια υπογλυκαιμία.
6. Έλλειψη ενημέρωσης και πρόληψης: Παρά την τεχνολογική πρόοδο, η κοινωνία εξακολουθεί να μην έχει πλήρη συνείδηση τού τι σημαίνει διαβήτης. Οι Σύνδεσμοι Ασθενών, χωρίς θεσμική στήριξη, αναλαμβάνουν ενημερωτικές εκστρατείες και εκπαιδεύσεις που θα έπρεπε να γίνονται από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες. Πολλοί νέοι αδιαφορούν για την κατάσταση της υγείας τους, έως ότου εμφανιστούν σοβαρά συμπτώματα.
Η έλλειψη πρόληψης οδηγεί σε αύξηση των περιστατικών, ειδικά σε άτομα νεαρής ηλικίας, ενώ η απουσία διαρκούς εκπαίδευσης εμποδίζει τη σωστή αυτορρύθμιση της νόσου. Το αποτέλεσμα είναι περισσότεροι άνθρωποι με επιπλοκές, μεγαλύτερα κόστη για το σύστημα και χαμηλότερη ποιότητα ζωής.
