Δεκαεννέα είδη νυχτερίδων έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα στην Κύπρο, σύμφωνα με τον δασικό λειτουργό, λειτουργό βιοποικιλότητας στο Τμήμα Δασών, Χάρη Νικολάου, προσθέτοντας πως σίγουρα όλα τα είδη που βρίσκονται σήμερα στο νησί ήρθαν με φυσικό τρόπο, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα είδη θηλαστικών που έχουν εισαχθεί από τον άνθρωπο.
Από τα 19 είδη νυχτερίδων που συναντούμε στην Κύπρο, σημείωσε, τα 18 ανήκουν στα μικροχειρόπτερα και τρέφονται αποκλειστικά με έντομα, ενώ μόνο ένα ανήκει στα μεγαχειρόπτερα και τρέφεται κυρίως με φρούτα και είναι ο νυχτοπάππαρος ή νυχτοκόρακας και αποτελεί το μεγαλύτερο σε μέγεθος είδος νυχτερίδας που υπάρχει στον τόπο μας.
Περιγραφή
Ερωτηθείς για την εικόνα τους ο κ. Νικολάου σημείωσε πως η γενική εμφάνιση των περισσοτέρων ειδών θυμίζουν ποντικό, ενώ πολλά μεγαλόσωμα είδη μοιάζουν με αλεπού. Οι νυχτερίδες παρόλο που πετούν όπως στα πουλιά, ξεχωρίζουν από αυτά, αφού γεννούν νεογνά (και όχι αβγά) τα οποία και θηλάζουν. Το δέρμα τους καλύπτεται από τρίχωμα και αντί φτερούγες έχουν πτέρυγες με δερμάτινη μεμβράνη. Έχουν καλή όραση αλλά η πιο αναπτυγμένη αίσθησή τους είναι η ακοή. Χαρακτηριστικό τους γνώρισμα είναι επίσης ότι μπορούν να προσανατολίζονται στο σκοτάδι, καλύτερα από κάθε άλλο νυχτόβιο οργανισμό. Εκπέμποντας υπερήχους προς διάφορες κατευθύνσεις και αντικείμενα (σε συχνότητες που δεν γίνονται αισθητές από τον άνθρωπο), και λαμβάνοντας πίσω την αντήχηση καταφέρνουν να προσανατολίζονται, να εντοπίζουν τη λεία τους, να αποφεύγουν οποιαδήποτε εμπόδια και να επιστρέφουν στον χώρο όπου κουρνιάζουν. Σύμφωνα με τον Χάρη Νικολάου διαβιούν σχεδόν σε όλους τους τύπους βιοτόπων εκτός από τις πολικές και τις ερημικές ζώνες όπου επικρατούν ακραίες κλιματικές συνθήκες. Γενικά προτιμούν μεικτά και πλατύφυλλα δάση, όπου υπάρχουν γέρικα δέντρα με κουφάλες, περιοχές με νερό όπως ποτάμια, λίμνες, βάλτους, λιβάδια και αγροτικές περιοχές καθώς και κατοικημένες περιοχές.
Βρίσκουν καταφύγιο και φωλιάζουν σε σπηλιές, κουφάλες δέντρων και σε παλιά κτήρια. Δεν χρησιμοποιούν απαραίτητα το ίδιο καταφύγιο καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου ενώ ορισμένα είδη είναι μεταναστευτικά. Πρόσθεσε ακόμη πως είναι νυκτόβια ζώα αφού δραστηριοποιούνται μόνο τη νύχτα, ενώ την ημέρα τα περισσότερα είδη ξεκουράζονται στα καταφύγιά τους κρεμασμένα ανάποδα με το κεφάλι προς τα κάτω. Η εντύπωση που έχει ο περισσότερος κόσμος ότι οι νυχτερίδες τρέφονται με αίμα άλλων ζώων είναι εσφαλμένη αφού μόνο τρία είδη από τα 1.200 σε όλο τον κόσμο τρέφονται με αίμα που απομυζούν από πτηνά ή θηλαστικά. Σημειώνεται πως παγκοσμίως, υπάρχουν γύρω στα 1.200 είδη νυχτερίδων, οι οποίες αποτελούν το 1/4 περίπου του συνολικού αριθμού των ειδών των θηλαστικών, ενώ κατά τον κ. Νικολάου, είναι τα μοναδικά θηλαστικά στο κόσμο που έχουν την ικανότητα να πετούν.
Μέτρα προστασίας
Οι νυχτερίδες στην Κύπρο όπως και στις υπόλοιπες χώρες κινδυνεύουν κυρίως από τον ανθρώπινο παράγοντα, αφού τα πλείστα είδη νυχτερίδων συγκαταλέγονται στα πιο απειλούμενα θηλαστικά παγκοσμίως. Τα μέτρα που λαμβάνονται από τα αρμόδια τμήματα για την προστασία των νυχτερίδων στο πλαίσιο ευρωπαϊκών προγραμμάτων αλλά και με προϋπολογισμό των ίδιων των τμημάτων για υλοποίηση δράσεων για διατήρηση της βιοποικιλότητας είναι, όπως είπε ο λειτουργός η διατήρηση των βιοτόπων τους και κυρίως των χώρων φωλιάσματός τους.
Να μην σφραγίζονται οι σπηλιές, αλλά αντί αυτού μπορεί να κλείνει η είσοδός τους με ένα κάγκελο ώστε να υπάρχει πρόσβαση για τις νυχτερίδες. Να γίνεται έλεγχος της υλοτόμησης γέρικων δέντρων με κουφάλες, να γίνεται τοποθέτηση τεχνητών καταφυγίων (ειδικά ξύλινα κιβώτια) σε ύψος περίπου 4 μέτρων από το έδαφος. Να γίνεται έλεγχος στη χρήση αγροχημικών ουσιών. Λήψη πρόνοιας όσον αφορά ανθρώπινες κατασκευές όπως αποθήκες, σπίτια και άλλα κτήρια που χρησιμοποιούνται από τις νυχτερίδες ώστε να μην εμποδίζεται η πρόσβασή τους, αλλά και έλεγχος στην αδειοδότηση αναπτύξεων όπως φωτοβολταϊκά πάρκα τα οποία μπορεί να στερούν από τα ζώα χώρο τροφοληψίας.
Άλλες πρακτικές
Επειδή είναι φρουτοφάγο είδος, συμπλήρωσε, καταπολεμήθηκε άγρια τόσο σε άλλες χώρες όσο και στην Κύπρο γιατί θεωρείται επιβλαβές για τις καλλιέργειες, με αποτέλεσμα τα τελευταία 20 χρόνια σε συνδυασμό και με την καταστροφή των βιοτόπων του να παρουσιάζει σοβαρή μείωση στον πληθυσμό του με διάφορες όμως εποχικές διακυμάνσεις στον πληθυσμό του.
Ο νυχτοπάππαρος θεωρήθηκε από το κράτος ως επιβλαβές ζώο από τις αρχές του 20ού αιώνα. Το 1927 άρχισε εκστρατεία καταπολέμησής του με διάφορες μεθόδους όπως η δηλητηρίασή τους μέσα στις σπηλιές, ο πυροβολισμός και η αγορά νεκρών ζώων από το κράτος. Η εκστρατεία τερματίστηκε επίσημα το 1983. Ενδεικτικά η δηλητηρίαση μέσα στις σπηλιές είχε ως αποτέλεσμα όχι μόνο τη θανάτωση των νυχτερίδων αλλά την καταστροφή ολόκληρου του οικοσυστήματος των σπηλιών. Ο πυροβολισμός των νυχτοπάππαρων γινόταν από μη ειδικευμένα στην αναγνώριση των ειδών άτομα, με αποτέλεσμα την εξολόθρευση και άλλων ειδών νυχτερίδων.
Παρεξηγημένες!
Ο κ. Νικολάου σημείωσε πως οι νυχτερίδες έχουν εσφαλμένα παρεξηγηθεί και καταπολεμηθεί από τον άνθρωπο αφού από τα πολύ παλιά χρόνια τις συνέδεσε με δεισιδαιμονίες και κακούς οιωνούς. Ίσως η αντίληψη αυτή να οφείλεται στην παράξενη μορφή ή στο γεγονός πως δραστηριοποιούνται τη νύχτα. Στην πραγματικότητα εξήγησε, είναι πολύ ωφέλιμα ζώα που θα πρέπει να προστατευτούν αφού οι πληθυσμοί τους παρουσιάζουν μείωση σε παγκόσμια κλίμακα. «Συμβάλλουν στη βιολογική απαλλαγή των γεωργικών καλλιεργειών και των δασών από τα επιβλαβή έντομα με τα οποία τρέφονται αλλά και με την κατανάλωση υπερώριμων φρούτων. Έτσι αποφεύγεται η καταπολέμηση των εντόμων με χημικά εντομοκτόνα που ως γνωστό επιδρούν αρνητικά στο περιβάλλον». Πολλοί χρησιμοποιούν τα περιττώματά τους ως λίπασμα, αφού είναι μία αβλαβής σκόνη από υπολείμματα εντόμων. Ο κ. Νικολάου, είπε πως είναι χρέος μας να προστατεύσουμε τα σπάνια και απειλούμενα αυτά πλάσματα που τόσο έχουν παρεξηγηθεί από τον άνθρωπο, για το καλό της βιοποικιλότητας αλλά και της προστασίας της φυσικής μας κληρονομιάς. Αυτά τα είδη που έχουν καταφέρει να επιβιώσουν και να εξελιχθούν μέσα στο πέρασμα χιλιετηρίδων, κινδυνεύουν μόνο από ανθρώπινες δραστηριότητες. Είναι χρέος μας να πάρουμε όλα τα αναγκαία μέτρα που θα διασφαλίσουν όχι μόνο την ύπαρξή τους αλλά και την ενίσχυση των πληθυσμών τους, αφού έχουμε ανάγκη να διαβιούμε σε υγιή και ακέραια οικοσυστήματα όπου ο κάθε οργανισμός ζει και δραστηριοποιείται στον δικό του χώρο και έχει τον δικό του σημαντικό ρόλο, κατέληξε.
