Μετά από 6,5 χρόνια προσφοράς στη Cyta ο CEO του οργανισμού, Αντρέας Νεοκλέους, αποχώρησε. Προτού αναλάβει καθήκοντα στη Σαουδική Αραβία, κάνει τον απολογισμό του και μιλά στον «Π» για το πώς κατάφερε να μεταμορφώσει τον δύσκαμπτο οργανισμό, σχολιάζει τι χρειάζεται η Cyta και δίνει συμβουλές στον διάδοχό του.
Πώς θα περιγράφατε τη «μεταμόρφωση» της Cyta;
Από ένα δύσκαμπτο, εσωστρεφή ημικρατικό οργανισμό με περιορισμένη επιχειρηματικότητα και αβέβαιο μέλλον, σε μια σύγχρονη εταιρεία με αυτοπεποίθηση και εξωστρέφεια, μια εύρωστη εταιρεία που αναπτύσσεται και μεγαλώνει, μια εταιρεία που δεν συμβιβάζεται με τη μετριότητα που υπάρχει γύρω της. Μια εταιρεία ηγέτη σε όλους τους τομείς και καταλύτη στην ψηφιακή πρόοδο της χώρας.
Ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη επιτυχία σας στα 6,5 χρόνια στη Cyta;
Το ότι έχουμε αποδείξει ότι ένας ημικρατικός οργανισμός, με όλα τα βαρίδια που κουβαλά λόγω της κρατικής του ιδιότητας, μπορεί όχι απλά να πιάσει ρυθμούς ιδιωτικής εταιρείας αλλά να αναπτύσσεται, να μεγαλώνει, να είναι υγιής και εύρωστος, να είναι ηγέτης στην αγορά και να ανοίγει νέους δρόμους για την ίδια τη χώρα. Όμως δεν μπορώ παρά να αναγνωρίσω με απογοήτευση ότι η Cyta αποτελεί απλά μια όαση στην έρημο. Αν και στη θεωρία όλοι αναγνωρίζουν την αξία της Cyta, το παράδειγμα και οι πρακτικές της δεν έχουν εφαρμοστεί πουθενά αλλού.
Ίδια στρατηγική
Πώς βλέπετε το μέλλον της Cyta τα επόμενα δέκα χρόνια;
Αν μείνει προσηλωμένη με θάρρος στην ίδια στρατηγική κατεύθυνση, αναμένω ότι θα συνεχίσει να ηγείται στις τηλεπικοινωνίες, θα γίνει η κύρια δύναμη στα έργα τεχνολογίας και θα δραστηριοποιηθεί με επιτυχία στην ενέργεια. Και αν οι κυβερνήσεις την εμπιστευτούν ακόμα περισσότερο, μπορεί να γίνει δύναμη θετικής αλλαγής για ολόκληρη τη χώρα. Όμως η επιτυχία των προηγούμενων χρόνων κρύβει μια παγίδα, αυτήν της υποτίμησης του επιτεύγματος. Τίποτα από όσα πέτυχε η Cyta δεν είναι δεδομένο και πολύ εύκολα χάνεται η δυναμική και η σωστή στρατηγική κατεύθυνση. Όχι άμεσα, αλλά σταδιακά και με μαθηματική ακρίβεια. Οι συνεχείς αλλαγές των κυβερνήσεων και των διοικητικών συμβουλίων, έχουν σοβαρές επιπτώσεις στον οργανισμό, ο οποίος χρειάζεται σταθερότητα και στρατηγική που να είναι ανεξάρτητη από πολιτικές παρεμβάσεις. Ο μηδενισμός των πραγματικών επιτευγμάτων και η εξίσωσή τους με βραχυπρόθεσμα επικοινωνιακά επιτεύγματα, αποπροσανατολίζουν τον οργανισμό από τον δρόμο της ουσιαστικής επιτυχίας. Αν δεν γίνουν οι σωστές επιλογές στην επόμενη περίοδο, η Cyta θα κινδυνεύσει να μείνει πίσω.
Ποια είναι η μεγαλύτερη χαμένη ευκαιρία της Cyta τα τελευταία χρόνια;
Οι χαμένες ευκαιρίες δεν έχουν να κάνουν μόνο με συγκεκριμένα έργα, αλλά και με τη χρονική στιγμή που γίνονται. Η συμμετοχή της Cyta σε μεγάλα έργα προϋποθέτει δαιδαλώδεις και χρονοβόρες διαδικασίες έγκρισης που εμπλέκουν το κράτος. Το κράτος συνήθως δεν κατανοεί τις τεχνικές/εμπορικές παραμέτρους των έργων και επίσης έχει πολύ χαμηλή διάθεση ανάληψης κινδύνου. Κανένας σοβαρός εμπορικός συνέταιρος δεν πρόκειται να καταλάβει ή να αποδεχτεί αυτά τα δεδομένα. Τα προηγούμενα χρόνια χάθηκαν ευκαιρίες συμμετοχής σε έργα υποβρυχίων καλωδίων, κέντρα δεδομένων, ακόμα και στην ενέργεια. Η προσπάθεια συνεχίζεται, με συμβιβασμούς και τεράστιες καθυστερήσεις. Ακόμα και κάποια από αυτά τα έργα να υλοποιηθούν στο μέλλον, εκτιμώ ότι η επιχειρηματική ευκαιρία που έχει να κάνει με τον χρόνο στον οποίο γίνεται το έργο, θα έχει πάψει να υφίσταται σε μεγάλο βαθμό. Αν για παράδειγμα είσαι ο πρώτος που θα κάνει κέντρο δεδομένων, θα έχεις πολύ διαφορετική τύχη από το αν είσαι π.χ. ο τέταρτος. Αυτό φυσικά δεν αλλάζει την ανάγκη κάθε κυβέρνησης για επικοινωνιακή εκμετάλλευση, να πούμε δηλαδή ότι στη θητεία μας κάτι κάναμε.
Αν ήσασταν πολιτικός και όχι CEO, τι θα αλλάζατε πρώτα στο μοντέλο διοίκησης της Cyta;
Θα άλλαζα το μοντέλο διοίκησης που έχουμε τώρα σε αυτό που χρησιμοποιείται π.χ. στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα, με διορισμό εκτελεστικού προέδρου που θα ήταν πρόεδρος του δ.σ. και CEO. Την ίδια στιγμή θα άλλαζα τις διαδικασίες διορισμού του δ.σ., με απολύτως απαραίτητη την εμπειρία σε άλλα μη κρατικά διοικητικά συμβούλια μεγάλων εταιρειών διεθνούς εμβέλειας και θα τους έδινα σημαντική αμοιβή συνδεδεμένη με την επίτευξη των στόχων του οργανισμού. Μόνο με αυτές τις δύο σχετικά απλές αλλαγές, οι δυνατότητες της Cyta να προσφέρει στο κράτος θα πολλαπλασιάζονταν.
Η Cyta πρέπει να παραμείνει κρατική ή να ιδιωτικοποιηθεί;
Μπορεί να παραμείνει μια κρατική επιχείρηση που να λειτουργεί με όρους ιδιωτικής αγοράς. Αυτό δεν σημαίνει να παραμείνει ο ημικρατικός οργανισμός που είναι τώρα με ό,τι αυτό σημαίνει από πλευράς νομοθεσίας. Γιατί αυτό που δεν γνωρίζουν πολλοί είναι ότι η νομοθεσία της Cyta αυτή τη στιγμή, δεν της επιτρέπει να λειτουργήσει με όρους ιδιωτικής αγοράς και την κατατάσσει σε πάρα πολλά θέματα στο ίδιο τσουβάλι με το υπόλοιπο Δημόσιο. Αν η Cyta λειτουργεί επιχειρηματικά σωστά και ανταγωνιστικά (σε μεγάλο βαθμό), είναι επειδή υπήρχε μια σχετική εμπιστοσύνη από τα τελευταία τρία διοικητικά συμβούλια προς τον CEO και τη διεύθυνση ότι θα κάνουν το σωστό για τον οργανισμό και τα αποτελέσματα δεν τους διέψευδαν. Όμως αυτή η προσέγγιση δεν είναι βιώσιμη. Αν για παράδειγμα ένα συμβούλιο θεωρήσει ότι αυτό ξέρει καλύτερα, ή αν ένας CEO δεν κάνει σωστές κινήσεις, όλη η εμπιστοσύνη και η σταθερότητα ανατρέπονται. Την περίοδο 2021-2023 έγινε μια σοβαρή προσπάθεια από το τότε συμβούλιο και κάποια πράγματα έχουν αλλάξει εσωτερικά. Όμως η βασική νομοθεσία δεν έχει αλλάξει και έτσι κάθε νέο συμβούλιο μπορεί με τις αποφάσεις του να τα αλλάξει ξανά όλα.
Τι θα λέγατε σε όσους θεωρούν ότι η Cyta κινείται πιο αργά από τον διεθνή ανταγωνισμό;
Νομίζω πλέον δεν το λέει κανένας αυτό, ακόμα και οι πιο κακόπιστοι παραδέχονται ότι έχουμε κάνει πάρα πολλά πράγματα τα τελευταία χρόνια και τα κάναμε από τις πρώτες εταιρείες στον κόσμο. Είμαστε για δύο χρόνια το γρηγορότερο δίκτυο της Ευρώπης, δώσαμε το unlimited data, πετύχαμε κάλυψη 100% στο 5G, κάλυψη 100% στις οπτικές ίνες, δώσαμε το Fiber to the Room, βγάλαμε την eSIM, δώσαμε ταχύτητες 50GBps, δημιουργήσαμε τα apps για Cytavision και My Cyta, λανσάραμε τα Cyta Rewards και πολλά άλλα που κάναμε, δείχνουν έναν πργανισμό που δεν ακολουθεί, αλλά δείχνει στους άλλους τον δρόμο. Και δεν μείναμε μόνο στα τεχνικά και εμπορικά. Εφαρμόσαμε νέες προσεγγίσεις στην απόδοση, στην ανέλιξη, στις προσλήψεις, στην τηλεργασία. Αλλάξαμε τις προσδοκίες που έχουν οι άνθρωποί μας από τον οργανισμό. Στηρίξαμε ανθρώπους γύρω μας που παλεύουν αθόρυβα καθημερινά να γίνουν αποδεκτοί, να ακουστούν, να ζήσουν με αξιοπρέπεια. Αλλάξαμε τη μάρκα μας για να μπορεί να συμπεριλάβει όλα τα πιο πάνω και κάναμε διαφημίσεις διεθνούς επιπέδου. Και όλα αυτά, χωρίς κανένα σοβαρό πρόβλημα στις βασικές μας υπηρεσίες, με τα δίκτυά μας και την τεχνολογία μας να μας επιτρέπουν να δημιουργούμε χωρίς φόβο και ανησυχίες. Και έτσι όπως αλλάξαμε τη Cyta, αλλάξαμε και τους πελάτες μας, τους κάναμε περήφανους για μας, ανεβάσαμε τον πήχη σε άλλα επίπεδα. Κάναμε καλύτερη, στον βαθμό που μας αναλογεί, την ίδια τη χώρα.
Έμπνευση
Αν έπρεπε να συνοψίσετε τη δική σας προσφορά στη Cyta με μία λέξη, ποια θα ήταν;
Έμπνευση. Η δική μου έμπνευση για το τι μπορούμε να πετύχουμε στη Cyta και μετά η έμπνευση του κόσμου της Cyta ότι μπορούμε να το πετύχουμε.
Τι μαθαίνει κανείς και εσείς προσωπικά από την ηγεσία ενός τέτοιου οργανισμού;
Ότι δεν υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ του να ηγείσαι μιας μικρής ομάδας ή ενός οργανισμού 2.000 ατόμων. Αν οι αρχές διοίκησης που εφαρμόζεις είναι οι ίδιες, αν δεν πανικοβάλλεσαι από τα μεγάλα μεγέθη και αν δεν παίρνουν τα μυαλά σου αέρα από τη δημοσιότητα, τότε η επιτυχία ή αποτυχία σου εξαρτάται αποκλειστικά από το πόσο καλός leader είσαι.
Και πλέον, τι θα συμβουλεύατε τον διάδοχό σας;
Αντίθετα με το 2019 όταν ανέλαβα, τώρα δεν χρειάζονται μεγάλες αλλαγές ή μεταρρυθμίσεις. Η Cyta έχει τους ανθρώπους στις σωστές θέσεις για να εκτελέσουν με ποιότητα, μια καλά σχεδιασμένη συνολική στρατηγική. Χρειάζεται σιγουριά και σταθερότητα στο τιμόνι, και ηγεσία με έμπνευση, τόλμη και ενσυναίσθηση. Στη Cyta ο κόσμος δεν ακολουθεί έναν νέο ηγέτη με το ζόρι ούτε από φόβο. Πρέπει πρώτα να πειστεί και να εμπνευστεί. Το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να κάνει ο νέος ηγέτης λοιπόν, είναι να κερδίσει την εμπιστοσύνη του κόσμου. Και αυτό θα το πετύχει αν τους πείσει ότι σκέφτεται μόνο το καλό της Cyta. Αυτό δεν ήταν εύκολο για μένα, αλλά χωρίς αυτό δεν θα μπορούσα να ηγηθώ αποτελεσματικά. Σίγουρα δεν θα είναι εύκολο ούτε για τον/τη διάδοχο. Επίσης ο ηγέτης θα πρέπει να είναι έτοιμος να διαχειριστεί ένα ολόκληρο σύστημα από παράγοντες, συνεργάτες, πελάτες, πολιτικούς που θα ενεργοποιηθεί για να προσπαθήσει να τον ελέγξει. Ο βαθμός και ο τρόπος που θα αντισταθεί σε αυτό το κατεστημένο, θα καθορίσει σε πολύ μεγάλο βαθμό την αποδοχή του από τον κόσμο και σε τελική ανάλυση την επιτυχία του.
Νέα ευκαιρία
Τι σας ώθησε να κάνετε το βήμα προς τη Σαουδική Αραβία;
Στη Cyta έζησα 6,5 χρόνια γεμάτα ένταση, μάχες και επιτυχίες και νιώθω ότι σε πολύ μεγάλο βαθμό έχουμε πετύχει την αλλαγή που οραματίστηκα το 2019. Σίγουρα υπάρχουν έργα που δεν έχουν ολοκληρωθεί αλλά αυτό πάντα θα ισχύει και δεν μπορεί να αποτελεί δικαιολογία για να μένει κάποιος στάσιμος. Η ζωή πρέπει να έχει κίνηση και εξέλιξη και τώρα ήρθε η στιγμή για μένα να βγω ξανά από τη ζώνη άνεσής μου. Η Σαουδική Αραβία είναι σήμερα το πιο φιλόδοξο εργαστήριο τεχνολογίας και ανάπτυξης στον κόσμο. Τρέχει με ρυθμούς που δεν έχουμε ξαναδεί στην Κύπρο ή την Ευρώπη και οι αλλαγές που γίνονται αυτή τη στιγμή στη χώρα είναι ιστορικές. Θέλω να το ζήσω αυτό, να δοκιμαστώ εκεί, σε περιβάλλον που απαιτεί ταχύτητα, τόλμη και μεγάλη κλίμακα. Είναι μια μοναδική ευκαιρία να δημιουργήσω σε επίπεδο που λίγοι έχουν ζήσει και οι οικονομικές απολαβές δεν είναι ευκαταφρόνητες.
Ήταν μια επαγγελματική ή και μια προσωπική απόφαση;
Και τα δύο. Έχω δουλέψει στο εξωτερικό στο παρελθόν με επιτυχία και δεν με φοβίζει η μετακίνηση σε κάτι πιο μεγάλο και άγνωστο. Είναι μια πρόκληση που λίγοι έχουν την ευκαιρία να ζήσουν και (με ποδοσφαιρικούς όρους) με ενθουσιάζει να δοκιμαστώ σε πιο μεγάλο «πρωτάθλημα». Θα είναι σίγουρα πιο απαιτητικό, αλλά επίσης γεμάτο ευκαιρίες για δημιουργία σε μια κλίμακα που η Κύπρος δεν μπορεί να προσφέρει. Και προσωπικά όμως, είναι μια νέα αρχή, σε μια νέα, αρκετά διαφορετική χώρα μετά από 21 χρόνια στην Κύπρο. Σίγουρα βοηθά ότι αυτό το βήμα το κάνω μαζί με τη σύζυγό μου, η οποία (με όρους πόκερ) ήταν από την αρχή «all in». Δεν νομίζω να προχωρούσα τόσο εύκολα, αν δεν ένιωθα την απόλυτη στήριξή της.
Αλλαγή στάσης
Τι θα θέλατε να δείτε να αλλάζει στην Κύπρο ώστε να στηρίξει την καινοτομία και την ανάπτυξη;
Με έχει κουράσει η επικοινωνιακή, εντελώς επιφανειακή, προσέγγιση σε ό,τι πάμε να κάνουμε. Έχει γίνει πιο σημαντικό να λέμε ότι θα κάνουμε κάτι, να το διαφημίζουμε, να το τυλίγουμε με ευφάνταστες λέξεις και ασαφές περιεχόμενο, να υπογράφουμε μνημόνια συνεργασίας, να βγάζουμε φωτογραφίες, να βάζουμε τα κουστούμια μας, να κάνουμε δηλώσεις και εκδηλώσεις, αλλά αυτό που τελικά γίνεται (αν γίνει τελικά κάτι) να είναι ένα πυροτέχνημα, κενό περιεχομένου. Ας πάρουμε για παράδειγμα το νέο σύστημα αξιολόγησης στο Δημόσιο. Μεγάλες ανακοινώσεις και πανηγυρισμοί όταν μπήκε το σύστημα και ότι με την εισαγωγή του συστήματος τελείωσε το «όλοι άριστοι». Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να σταματήσουμε να μιλάμε επιτέλους από το πρωί μέχρι το βράδυ στα ραδιόφωνα και στις τηλεοράσεις και να αφιερώσουμε τον χρόνο μας στην παραγωγή πραγματικού έργου. Να λύσουμε τα προβλήματα, να αντιμετωπίσουμε όλες τις δύσκολες αποστολές και να δικαιολογήσουμε τα λεφτά που μας πληρώνει ο φορολογούμενος. Και μόνο όταν το κάνουμε αυτό, να πανηγυρίσουμε.
Ποια κουλτούρα πιστεύετε επικρατεί στον κυπριακό δημόσιο τομέα;
Η βασικότερη κουλτούρα που επικρατεί (με πολύ λίγες εξαιρέσεις) είναι αυτή της μετριότητας και της αναποτελεσματικότητας. Από τη στιγμή που δεν υπάρχει λογοδοσία και δεν εφαρμόζεται σωστό people management, οι προτεραιότητες του ανθρώπινου δυναμικού θα είναι λάθος. Αυτή η κουλτούρα δεν θα αλλάξει όσο παραμένει η μονιμότητα, όσο οι αξιολογήσεις είναι όλες άριστες, όσο οι προαγωγές γίνονται με μέσο και όσο δεν υπάρχουν συνέπειες για αυτούς που δεν αποδίδουν. Υπάρχουν όμως και άλλες κουλτούρες (π.χ. διαφθορά, ευθυνοφοβία) που δεν είναι γνωστές σε όλους και οι οποίες δεν αναλύονται ποτέ ορθολογιστικά γιατί χανόμαστε σε συνθήματα και πολιτικές αντιπαραθέσεις. Ας πάρουμε το θέμα της διαφθοράς. Διαφθορά δεν είναι μόνο οι μίζες εκατομμυρίων αλλά και κάθε στρέβλωση της ισονομίας και της αξιοκρατίας, όπως για παράδειγμα να αλλάξουμε την προτεραιότητα μιας αίτησης επειδή αυτή προέρχεται από κάποιον γνωστό μας. Ποιος μπορεί να αρνηθεί ότι αυτή η διαφθορά είναι αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας μας; Η κουλτούρα αυτή κοστίζει πολύ περισσότερο στην οικονομία γιατί υπονομεύει την εμπιστοσύνη των πολιτών, βάζει εμπόδια στην ανάπτυξη και μας κρατάει κολλημένους σε λογικές άλλων δεκαετιών.
Επίσης, τα τελευταία χρόνια, καλλιεργήθηκε ακόμα μια κουλτούρα, αυτή της ευθυνοφοβίας, κυρίως λόγω της συμπεριφοράς κάποιων κρατικών αξιωματούχων που ακολουθούσαν μια τακτική παρουσίασης μισής αλήθειας και συστηματικής παραβίασης του τεκμηρίου αθωότητας. Το αποτέλεσμα, που ήταν κάτι περισσότερο από εμφανές και στη Cyta, ήταν οι δημόσιοι υπάλληλοι να μην αναλαμβάνουν ευθύνες με τον φόβο ότι κάποιος θα τους καταγγείλει και μπορεί να βρεθούν κατηγορούμενοι δημόσια. Η κουλτούρα αυτή επηρέαζε (και επηρεάζει ακόμα) και τη διάθεση ανάληψης κινδύνου που έχουν τα διοικητικά συμβούλια και τα υπουργεία με τεράστιο κόστος στην οικονομία.
