Οι εντατικές διαβουλεύσεις για την ΑΤΑ που δεν έφεραν αποτέλεσμα και οι εκατέρωθεν τοποθετήσεις φέρνουν στο προσκήνιο ένα καίριο ζήτημα: αυτό της επάρκειας των μισθών στην Κύπρο.
Με την τρίωρη στάση εργασίας αύριο Πέμπτη, το ερώτημα που γεννάται είναι εάν όντως η Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή και η ενδεχόμενη επέκτασή της είναι αρκετή για να επιλύσει το ζήτημα των χαμηλών μισθών που εξακολουθεί να αποτελεί πονοκέφαλο για χιλιάδες εργαζόμενους, αλλά και της ακρίβειας την οποία διαισθάνονται οι πλείστοι μισθωτοί.
Το αυξημένο μηνιαίο κόστος ζωής, με το υψηλό κόστος ενοικίων και στέγασης να πλήττει τα νοικοκυριά, ενδεχομένως να πρέπει να ανοίξει τη συζήτηση για ένταξη της ΑΤΑ σε ένα ευρύτερο πλαίσιο εργασιακών ρυθμίσεων και μέτρων πολιτικής προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι οικονομικές δυσκολίες.
Το κόστος στέγασης
Ο οικονομολόγος, Μάριος Σούπασιης, αναφέρει στον «Π» ότι «στο τωρινό περιβάλλον όπου ο πληθωρισμός είναι πέριξ του μηδέν, έχει 'σβήσει', το πρόβλημα διογκώνεται από το κόστος στέγασης και τις ευρύτερες δαπάνες των νοικοκυριών».
Οι ονομαστικοί μισθοί, υποδεικνύει, αυξάνονται ταχύτερα από τον πρόσφατο πληθωρισμό, αλλά αυτό δεν μετριάζει το βάρος της στέγασης, με τα ενοίκια να συνεχίζουν να ανεβαίνουν σε ετήσια βάση, κυρίως στα διαμερίσματα.
«Η ΑΤΑ δεν προσφέρει κάλυψη σε όλη την αγορά εργασίας, η ετήσια προσαύξηση της ΑΤΑ δεν προσφέρει ιδιαίτερη ανακούφιση στο βασικό έξοδο των νοικοκυριών, τη στέγαση», τονίζει.
Τουναντίον, προσθέτει, πλήρης ευθυγράμμιση της ΑΤΑ με τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή, πιθανόν να τροφοδοτήσει δευτερογενείς αυξήσεις τιμών σε κλάδους με χαμηλή παραγωγικότητα και να διογκώσει περισσότερο το δημοσιονομικό και μισθολογικό κόστος.
«Επομένως», αναφέρει, «αφού η ΑΤΑ από μόνη της δεν παρέχει λύσεις, επιπλέον από τη ξεκάθαρη εισήγηση της στοχευμένης ΑΤΑ, οι πιο κάτω προτάσεις ίσως να βοηθούσαν:
Στέγαση:
- Κίνητρα για μακροχρόνιες μισθώσεις και επιτάχυνση αδειοδοτήσεων.
Αύξηση προσφοράς προσιτής κατοικίας με τη σύμπραξη του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
Εργασία και Παραγωγικότητα:
- Ανάπτυξη δεξιοτήτων σε κλάδους προστιθέμενης αξίας (ψηφιακή και πράσινη οικονομία) ώστε να μετατραπεί η ενίσχυση μισθών, όχι μόνο σε βιώσιμη άνοδο πραγματικών αμοιβών αλλά να ανατροφοδοτεί τις εισπράξεις φόρων από το κράτος.
Φορολογική στόχευση:
- Εκπτώσεις φόρων/εισφορών σε χαμηλόμισθους και ενεργοποίησης επιδομάτων στέγασης με ρήτρες εργασιακής συμμετοχής».
Αναθεώρηση κατώτατου ανά διετία
Ο γενικός διευθυντής του Ινστιτούτου Εργασίας Κύπρου (ΙΝΕΚ-ΠΕΟ), Παύλος Καλοσυνάτος, ανέφερε στον «Π» ότι ο κατώτατος μισθός από το 2013 μέχρι το 2022 παρέμεινε με απόφαση της κυβέρνησης Αναστασιάδη καθηλωμένος στο ύψους του 2012. «Από το 2023, που έχουμε μάλιστα καθεστώς εθνικού κατώτατου μισθού, η προσαρμογή γίνεται κάθε δύο χρόνια, ενώ ο τιμάριθμος μόνο οριακά λαμβάνεται υπόψη», υποδεικνύει.
«Εάν η κυβέρνηση, με την ευκαιρία της προβλεπόμενης αναθεώρησης του κατώτατου μισθού από την 1/1/2026, κατοχυρώσει το δικαίωμα στην ΑΤΑ για τους αμειβόμενους με τον κατώτατο μισθό εργαζόμενους, τότε θα δώσει ένα δικαίωμα σε περίπου 20-25% των απασχολούμενων του ιδιωτικού τομέα (γύρω στις 100.000 εργαζόμενους), των οποίων οι αμοιβές εργασίας με βάση τις επιδόσεις της οικονομίας των τελευταίων δέκα χρόνων, είναι αδικαιολόγητα χαμηλές και ως εκ τούτου εξαιρετικά ευαίσθητες στις πιέσεις του πληθωρισμού», αναφέρει.
Σύμφωνα με τον κ. Καλοσυνάτο, η αποκατάσταση και επέκταση της ΑΤΑ είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την σταθεροποίηση της αγοραστικής δύναμης των μισθών.
«Η ενίσχυσή της περνά μέσα από την επέκταση της κάλυψης των εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις εργασίας, για την οποία η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη έχει επίσης αναλάβει δεσμεύσεις έναντι της οδηγίας της ΕΕ για τον επαρκή κατώτατο μισθό και τις συλλογικές συμβάσεις, που ακόμη ούτε καν σκέφτηκε πως θα τις υλοποιήσει», επισημαίνει.
Αναδιανομή εθνικού εισοδήματος
Σύμφωνα με τον κ. Καλοσυνάτο, με αφετηρία την χρηματοπιστωτική κρίση του 2012-2015 ξεκίνησε μια διαδικασία αναδιανομής του εθνικού εισοδήματος από τα εισοδήματα των εργαζομένων προς τα εισοδήματα των επιχειρήσεων.
«Η αναδιανομή συμβαίνει κάθε χρόνο και στις περισσότερες χρονιές ξεπερνά τα 500 εκατομμύρια ευρώ», τονίζει.
Ενώ κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης ήταν η έξαρση της ανεργίας και η μείωση των μισθών που επέβαλαν την αναδιανομή, σημειώνει, από το 2016 και μετά, που η οικονομία άρχισε να αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς (με εξαίρεση την υγειονομική κρίση του 2020) ήταν οι διαρθρωτικές αλλαγές που προκάλεσε η κρίση και οι πολιτικές της τρόικας και της κυβέρνησης που συνέβαλαν στην παγίωση της αναδιανομής.
Μετά την κρίση, προσθέτει, ένα σημαντικά μικρότερο ποσοστό των εργαζομένων καλύπτεται από συλλογικές συμβάσεις εργασίας, ενώ πολύ συχνότερες και σοβαρότερες είναι πλέον οι παραβιάσεις των συλλογικών συμβάσεων.
«Είναι σε αυτό το πλαίσιο που αποκτά κεντρική σημασία η ΑΤΑ, ιδιαίτερα για τον ιδιωτικό τομέα, αφού το δικαίωμα στην ΑΤΑ κατοχυρώνεται μέσα από τη συνομολόγηση και εφαρμογή συλλογικών συμβάσεων εργασίας», υποδεικνύει.
«Η πλήρης απόδοση της ΑΤΑ είναι και πρέπει να είναι κόκκινη γραμμή για τους εργαζόμενους και τις οργανώσεις τους, επειδή από το 2018 που επανήλθε ο θεσμός, η ΑΤΑ αποδίδεται κουτσουρεμένη, με αποτέλεσμα μέχρι το τέλος του 2024 οι πραγματικές απολαβές των δικαιούχων της ΑΤΑ να έχουν μειωθεί κατά 8.5%, ενώ των μη-δικαιούχων κατά 17.3%», υπογραμμίζει.
