O Δρ Διέτης και o Δρ Τσιούτης απαντούν σε διάφορες ερωτήσεις για τον κορωνοϊό και λύνουν τις απορίες των αναγνωστών.
Ο Δρ Κωνσταντίνος Τσιούτης είναι Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας και Πρόληψης/Ελέγχου Λοιμώξεων στην Ιατρική Σχολή του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου και επικφαλής της Ομάδας Επιστημόνων που συμβουλεύει τον υπουργό Υγείας για θέματα τής πανδημίας του νέου κορωνοϊού.
Ο Δρ Νικόλας Διέτης είναι Επίκουρος Καθηγητής Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου
ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΡΓΙΕΣ
Εάν κάποιος είναι αλλεργικός στο ψάρι και πάσχει από χρόνιο άσθμα μπορεί να εμβολιαστεί;
Σχετικά με τον εμβολιασμό και τις αλλεργίες έχουμε απαντήσει με όλα τα στοιχεία σε προηγούμενη έκδοση μέσω της στήλης. Μπορείτε να βρείτε όλες τις προηγούμενες αναρτήσεις μας στην ιστοσελίδα του «Πολίτη». Απαντώντας συνοπτικά στο ερώτημά σας σχετικά με την αλλεργία στο ψάρι, έχοντας χρόνιο άσθμα ισχύει ό,τι και με τις άλλες αλλεργίες. Δηλαδή, οποιαδήποτε αντίδραση και να έχετε στο εμβόλιο, μπορεί να αντιμετωπιστεί εφόσον θα παραμείνετε στον χώρο του εμβολιασμού για 40-60 λεπτά μετά από αυτόν. Το ρίσκο μόλυνσης είναι μεγαλύτερο από το ρίσκο της αλλεργικής αντίδρασης και επομένως το όφελος του εμβολιασμού είναι μεγάλο.
ΚΑΤΕΨΥΓΜΕΝΑ
Έχω διαβάσει πως μπορεί είναι η COVID-19 να μεταδόθηκε μέσω προϊόντων της ψυχρής αλυσίδας. Υπάρχει πιθανότητα να μολύνονται τα προϊόντα που έχουμε στο σπίτι μας;
Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο προς το παρόν που να έχει δείξει ότι υπάρχει η πιθανότητα να μπορεί να επιβιώσει ο κορωνοϊός σε κατεψυγμένα προϊόντα. Και με βάση τη γνώση μας στην ιολογία, δεν πιστεύουμε ότι αυτό είναι βιολογικά πιθανό.
ΤΕΣΤ, ΣΑΛΙΟ ΚΑΙ ΜΥΤΗ
Θα μπορούσε το τεστ αντιγόνου να γινόταν από το στόμα αντί από τη μύτη; Αφού είναι τα σταγονίδια το πρόβλημα, δεν θα ήταν πιο λογικό να πάρει κάποιος δείγμα σάλιου;
Σε στάδιο μελέτης υπάρχουν πολλές διαγνωστικές μέθοδοι και διαφορετικοί τρόποι για να λαμβάνεται το δείγμα (ρινοφαρυγγικό, στοματοφαρυγγικό κ.λπ. Αρκετά από αυτά τα τεστ έχουν εγκριθεί, όμως το ζήτημα εδώ δεν είναι αν μπορεί να γίνει, αλλά πόσο ευαίσθητα είναι αυτά τα τεστ (δηλ. πόσο ακριβή είναι στην ανίχνευση του ιού) και πού μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Φαίνεται λοιπόν ότι τα αντιγονικά τεστ στο σάλιο έχουν χαμηλότερη ευαισθησία από τα μοριακά τεστ που χρησιμοποιούν ρινοφαρυγγικό δείγμα. Το δείγμα σάλιου είναι μάλλον λιγότερο ευαίσθητο, επειδή ο ιός εντοπίζεται κυρίως στην αναπνευστική οδό και η ποσότητά του μειώνεται μέσα στο στόμα. Άρα, εάν θέλουμε να κάνουμε πολλά τεστ στον πληθυσμό χρειαζόμαστε ένα τεστ που να γνωρίζουμε ότι είναι εξίσου ευαίσθητο με αυτό που χρησιμοποιούμε. Σίγουρα, είναι μεγαλύτερη η ταλαιπωρία της λήψης δείγματος από τη μύτη, αλλά σε αυτήν τη φάση, για τον λόγο που χρησιμοποιούμε τα τεστ, οφείλουμε να τα χρησιμοποιούμε με τον καλύτερο τρόπο που μπορούμε. Με την πρόοδο του χρόνου όμως σίγουρα θα προκύψουν τεστ τα οποία θα είναι εξίσου αξιόπιστα και με εξέταση σάλιου.
ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ
Θα μπορούν οι ανοσοκατασταλμένοι ασθενείς να κυκλοφορούν σε δημόσιους χώρους εφόσον έχουν εμβολιαστεί;
Η γενική σύσταση, τόσο του Υπουργείου Υγείας όσο και των Διεθνών Οργανισμών, είναι πως όλα τα άτομα που εμβολιάζονται θα πρέπει να συνεχίσουν να τηρούν τα ατομικά μέτρα προστασίας, όπως αποστάσεις, μάσκες, και μετά τον εμβολιασμό (Πηγή 4). Οι λόγοι είναι αρκετοί: κατ’ αρχάς, κανένα εμβόλιο δεν έχει 100% αποτελεσματικότητα. Άρα, ανάμεσα στα εμβόλια που έχουν μέχρι τώρα εγκριθεί ένα μικρό ποσοστό από αυτούς που θα κάνουν το εμβόλιο μπορεί να νοσήσει. Ο άλλος λόγος είναι ότι δεν ξέρουμε σε τι ποσοστό ένας εμβολιασμός μειώνει την ασυμπτωματική μετάδοση. Δηλαδή υπάρχει η πιθανότητα κάποιος/α που εμβολιάστηκε να κολλήσει τον ιό, να μην εκδηλώσει συμπτώματα, αλλά να μπορεί να μεταδίδει. Για τον λόγο αυτόν, αφού ακόμα υπάρχει αυξημένη μετάδοση του ιού, και μέχρι να ξεκαθαρίσουν τα πιο πάνω, τα άτομα που εμβολιάζονται θα πρέπει να συνεχίσουν να τηρούν τα μέτρα. Το ίδιο βέβαια ισχύει και για τα ανοσοκατασταλμένα άτομα. Εκεί μάλιστα υπάρχει ένας επιπλέον λόγος: ένα ανοσοκατασταλμένο άτομο ίσως να μην μπορεί να παράγει τόσα πολλά αντισώματα μετά τον εμβολιασμό όσα ένα άτομο που δεν είναι ανοσοκατασταλμένο. Αυτό σημαίνει ότι το εμβόλιο μπορεί να μην είναι τόσο αποτελεσματικό σ' αυτό το άτομο και άρα θα πρέπει να συνεχίσει να προσέχει.
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΜΒΟΛΙΟ
Διάβασα στη στήλη πως χρειάζεται να περάσουν 21 μέρες για το ένα εμβόλιο από την πρώτη στη δεύτερη δόση, 28 για το άλλο και 3 μήνες γι' αυτό της AstraZeneca. Τι είναι αυτό που κάνει τη διαφορά; Και πώς ορίζεται το όριο των ημερών για κάθε δόση;
Οι ημέρες ορίζονται με βάση τα δεδομένα που έχουν συλλέξει οι επιστήμονες από τις αρχικές μελέτες ενός εμβολίου (Φάση Ι και ΙΙ), σύμφωνα με διάφορα δεδομένα που έχουν στη διάθεσή τους, όπως ο αριθμός παραγωγής αντισωμάτων και ο ρυθμός μείωσής τους. Όταν αξιολογηθούν αυτά τα δεδομένα τότε επιλέγεται ένα χρονικό όριο μεταξύ των δόσεων, το οποίο εφαρμόζεται στη Φάση ΙΙΙ των μελετών και συλλέγονται τελικά δεδομένα. Αν αυτά τα δεδομένα είναι θετικά, τότε κρατάμε αυτό το χρονικό όριο στην εφαρμογή των εμβολιασμών, ασχέτως αν θεωρητικά υπήρχε κι άλλο όριο το οποίο όμως δεν έχουμε μελετήσει. Αν δεν είχαμε πανδημία και δεν μας πίεζαν η ανάγκη και ο χρόνος, τότε ίσως να γινόντουσαν διαφορετικές μελέτες με διαφορετικά όρια μεταξύ δόσεων για να αποφασίζαμε ποιο θα είναι το πιο κατάλληλο. Εφόσον δεν υπάρχει αυτή η άνεση, η στρατηγική που εφαρμόζεται είναι η παραπάνω. Μια μέση εξαίρεση αποτελεί το εμβόλιο της AstraZeneca, που στην αρχή η απόφαση ήταν για έναν μήνα διαφορά μεταξύ των δόσεων, αλλά λόγω τεχνικών προβλημάτων στη μελέτη τους (π.χ. έλλειψη εμβολίων στις μελέτες ή αδυναμία επικοινωνίας με κάποιους εθελοντές), υπήρχαν αρκετοί εμβολιασθέντες που πήραν τη 2η δόση τους μετά από 4, 8 ή 12 εβδομάδες. Σε αυτούς βρέθηκε ότι η παραγωγή αντισωμάτων τους ήταν μεγαλύτερη όσο περνούσαν οι ημέρες. Γι’ αυτό και στην τελική έγκριση του εμβολίου της AstraZeneca από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων τέθηκε πως καλύτερα η δεύτερη δόση να δίνεται μεταξύ 4-12 εβδομάδων, με τις 12 εβδομάδες να είναι οι πιο ενδεδειγμένες.
ΕΜΒΟΛΙΟ ΚΑΙ ΘΗΛΑΣΜΟΣ
Πιστεύετε ότι είναι ασφαλές για μια γυναίκα που θηλάζει να βάλει ένα από τα τρία εμβόλια που κυκλοφορούν στην Κύπρο; Μήπως γνωρίζετε εάν στις κλινικές δοκιμές των εμβολίων αυτών συμμετείχαν και θηλάζουσες;
Στις συγκεκριμένες κλινικές δοκιμές δεν συμμετείχαν θηλάζουσες. Ωστόσο, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) αναφέρει χαρακτηριστικά και για τα 3 εμβόλια (Pfizer/BioNTech, Moderna, Oxford/AstraZeneca) ότι στις αρχικές μελέτες (π.χ. πειραματόζωα) δεν φαίνεται να υπάρχει πρόβλημα για τις θηλάζουσες και παρά τα λίγα στοιχεία σε ανθρώπους δεν αναμένεται να υπάρξει κάποιο πρόβλημα με οποιοδήποτε από τα 3 εμβόλια. Ο λόγος είναι ότι τα συγκεκριμένα εμβόλια δεν περιέχουν μέσα τους κάποιον εξασθενημένο ιό (όπως τα παραδοσιακά εμβόλια) και άρα δεν υπάρχει κίνδυνος να προσβληθεί το μωρό από τον ιό μέσω του εμβολιασμού. Μέχρι σήμερα αρκετές θηλάζουσες γυναίκες (και έγκυες) έχουν εμβολιαστεί. Ωστόσο, επισημαίνεται ότι η απόφαση για εμβολιασμό μιας γυναίκας που θηλάζει θα πρέπει να ληφθεί από την ίδια και μετά από συζήτηση με επαγγελματία υγείας, λαμβάνοντας υπόψη τα οφέλη και τους κινδύνους (Πηγή 1, 2 και 3).
ΕΜΒΟΛΙΟ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ
Τα παιδιά με ειδικές ανάγκες δεν έπρεπε να εμβολιαστούν πρώτα; Δεν θα έπρεπε να ανήκουν στις ομάδες εμβολιασμού που θα έπρεπε να είχαν προτεραιότητα;
Αν και δεν έχουμε κάποιον λόγο να πιστεύουμε ότι τα εμβόλια που έχουμε τώρα δεν είναι ασφαλή για τα παιδιά (με βάση τη γνώση μας για τον τρόπο που δουλεύουν), τα εμβόλια που έχουν εγκριθεί στην Ευρώπη μέχρι σήμερα εγκρίθηκαν για χρήση μόνο σε ενήλικες, και αυτό επειδή στις κλινικές δοκιμές δεν είχαν συμπεριληφθεί παιδιά (διότι θέλαμε να δούμε πρώτα κατά πόσον ήταν ασφαλή και αποτελεσματικά). Ωστόσο, αρκετές εταιρείες έχουν ήδη προχωρήσει σε κλινικές δοκιμές των εμβολίων τους σε παιδιά (αρχικά ηλικίες 10-16) και τα πρώτα αποτελέσματα αναμένονται εντός του 2021. Ο διευθυντής του Αμερικανικού Ινστιτούτου Αλλεργιών και Λοιμώξεων των ΗΠΑ δρ Φάουτσι έχει δηλώσει ότι δεν θα χρειαστεί να κάνουμε μελέτες με πολλές χιλιάδες παιδιά ανά ηλικία για κάθε εμβόλιο, αλλά θα χρησιμοποιήσουμε μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες παιδιών επειδή υπάρχει πολύ μεγάλη ομοιότητα στην ανοσοποιητική τους απάντηση.
ΕΜΒΟΛΙΟ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Ανήκω στις ευπαθείς ομάδες υψηλού κινδύνου και, παρόλο που αναμένω να κάνω το εμβόλιο όταν έρθει η σειρά μου, έχω σοβαρές επιφυλάξεις για το εμβόλιο της AstraZeneca λόγω της χαμηλής αποτελεσματικότητάς του σε σχέση με τα άλλα δύο εμβόλια που κυκλοφόρησαν πρώτα. Επίσης, οι παρενέργειές του είναι πιο συχνές (έστω και παροδικές) όπως διαπίστωσα από σχετικό group ευπαθών ομάδων του εξωτερικού. Δεν θα ήταν λογικό να αυξηθεί η προστασία των ευπαθών ομάδων υψηλού κινδύνου;
Δυστυχώς η ενημέρωσή σας δεν είναι σωστή και η ανησυχία σας και η επιφύλαξή σας, αν και κατανοητή, δεν έχει επιστημονική βάση. Το εμβόλιο της AstraZeneca δεν έχει χαμηλή αποτελεσματικότητα, έχει αρκετά υψηλή (στο 70,4% σε μη παραλλαγμένο ιό), πολύ πιο πάνω από το όριο έγκρισης των εμβολίων (50%). Τα ποσοστά αυτά όμως έχουν σχέση με τη συμπτωματική νόσο. Δηλαδή δείχνουν το ποσοστό προστασίας από μόλυνση που δίνει έστω και ένα σύμπτωμα, όσο ήπιο και να είναι αυτό. Αν π.χ. κάποιος εμβολιαστεί και μολυνθεί από τον ιό και κάνει μόνο πυρετό και τίποτα άλλο, τότε αυτό καταγράφεται ως συμπτωματική νόσο και διαμορφώνει αυτό το ποσοστό. Όμως, το πιο σημαντικό ειδικά για τις ευπαθείς ομάδες είναι η αποτροπή της σοβαρής νόσου, της νοσηλείας και του θανάτου από μόλυνση. Σε αυτά τα τρία, το εμβόλιο της AstraZeneca προστατεύει στο 100% όπως έχουν δείξει τα δεδομένα της μελέτης της και όπως έχει υπογραμμίσει και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων. Είναι κάτι που δεν αμφισβητείται από κανέναν. Επομένως, οποιαδήποτε ανησυχία ή αμφιβολία δεν έχει βάση. Σε μια πανδημία, και ειδικά σε ομάδες ευπαθείς (με τη γενικότερη έννοια, ομάδες που έχουν αυξημένο ρίσκο να νοσήσουν σοβαρά ή να πεθάνουν), αυτό που ενδιαφέρει πρωτίστως είναι να αποτρέψουμε τα σοβαρά συμπτώματα, τις νοσηλείες και τις εισαγωγές σε ΜΕΘ και τους θανάτους. Το εάν κάποιος μολυνθεί και κάνει πυρετό είναι κάτι που απασχολεί μόνο δευτερευόντως, ίσως στο πλαίσιο της μετάδοσης και όχι τόσο της προστασίας. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες ευπαθών που η θεραπεία τους ή η άσθένειά τους θα επηρεάσουν αρνητικά την παραγωγή αντισωμάτων. Σε αυτές τις πολύ ειδικές ομάδες ίσως θα μπορούσε να υπάρξει κάποια προτεραιότητα για χορήγηση ενός εμβολίου που έχει περισσότερη προστασία συμπτωματική νόσου. Αυτό από όσο γνωρίζουμε είναι κάτι που το μελετάει το Υπουργείο Υγείας. Παρ’ όλα αυτά, αξίζει να επισημάνουμε ότι στα δεδομένα της προστασίας των εμβολίων που έχουμε σήμερα, στην αποτροπή της σοβαρής νόσου, της νοσηλείας και των θανάτων, έχουν συμπεριληφθεί και εθελοντές από ευπαθείς ομάδες (αν και βεβαίως όχι από όλες τις ασθένειες).
Αυτό το γνωρίζατε;
Αρνητικά τα αποτελέσματα Solidarity
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε ξεκινήσει εδώ και μήνες μια μεγάλη κλινική μελέτη με 405 νοσοκομεία σε 30 διαφορετικές χώρες, ώστε να δει εάν κάποια συγκεκριμένα φάρμακα που είχαμε ενδείξεις ότι ίσως βοηθούν κατά του κορωνοϊού είναι όντως βοηθητικά. Δοκιμάστηκαν διαφορετικά φάρμακα και συνδυασμοί σε 11.330 εθελοντές ασθενείς με κορωνοϊό. Δυστυχώς η ρεμντεσιβίρη, η υδροξυχλωροκίνη, η λοπιναβίρη και η ιντερφερόνη έδειξαν ότι δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα σε νοσηλευόμενους ασθενείς, ούτε στη μείωση των θανάτων, ούτε στη μείωση διασωληνωμένων, ούτε στη διάρκεια της νοσηλείας τους. Βεβαίως, αυτό είναι κάτι που επιβεβαιώνουν και οι δικοί μας γιατροί στο ΓΝΛ, οι οποίοι αναφέρουν ότι δεν φαίνεται να κάνουν διαφορά αυτά τα φάρμακα, κάποια εκ των οποίων υπάρχουν στα πρωτόκολλα που χρησιμοποιούνται.
Τα επόμενα βήματα στα εμβόλια
Όσο εξελίσσεται η πανδημία, το ίδιο εξελίσσεται και η επιστήμη. Όσο αλλάζουν τα δεδομένα στην πανδημία (π.χ. μεταλλάξεις), τόσο θα γίνονται και δράσεις από τη μεριά της επιστήμης για τα επόμενα βήματα. Αυτήν τη στιγμή υπάρχουν τρία μέτωπα στα οποία θα έχουμε εξελίξεις τους επόμενους μήνες: 1) Γίνονται μελέτες για την ασφάλεια/αποτελεσματικότητα εμβολιασμών σε παιδιά, τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο στη μετάδοση του ιού στην κοινότητα. 2) Γίνονται μελέτες για συνδυασμούς εμβολίων διαφορετικών τεχνολογιών (μια δόση το καθένα) ώστε να αυξηθεί η πιθανότητα παραγωγής αντισωμάτων. 3) Γίνονται μελέτες και προσπάθειες ανάπτυξης βελτιωμένων εμβολίων κατά των μεταλλάξεων.
Το θαύμα της Ν. Ζηλανδίας
Η Ν. Ζηλανδία είναι ένα νησί με 5 εκατομμύρια πληθυσμό και από τις λίγες χώρες στον κόσμο που έχουν σχεδόν μηδενικά κρούσματα (μέσο όρο εβδομάδας 3 κρούσματα), δεν έχουν lockdown και οι πολίτες τους δεν φοράνε μάσκες. Αυτό το μικρό θαύμα το έχτισε χωρίς «μαγικές» λύσεις. Η Ν. Ζηλανδία κάνει 45 φορές λιγότερα τεστ από την Κύπρο ανά 1000 κατοίκους. Τα πιο αυστηρά μέτρα που πήρε ήταν ο απόλυτος έλεγχος των αεροδρομίων της, με ολοκληρωτικούς αποκλεισμούς και πολύ «σφιχτή» πολιτική εισαγωγής στη χώρα. Επίσης, μέσω της ισχυρής της οικονομίας βοήθησε πολύ τους πολίτες της με μέτρα στήριξης. Και βεβαίως, οι πολίτες τήρησαν τα μέτρα καλύτερα από όλες τις χώρες της Ωκεανίας και της Ασίας. Καμία αντίδραση (για μάσκες ή μέτρα), πλήρη συμμόρφωση σε καραντίνες και κανονισμούς, απόλυτη συνεργασία μεταξύ πολιτείας - πολιτών.
-small_thumbnail.webp)
