Το τέλος μιας πανδημίας, οι αλλεργίες, τα εμβόλια και οι παρενέργειες - Ο Δρ Τσιούτης και ο Δρ Διέτης απαντούν

 

O Δρ Διέτης και o Δρ Τσιούτης απαντούν σε διάφορες ερωτήσεις για τον κορωνοϊό και λύνουν τις απορίες των αναγνωστών.

Στείλτε τις δικές σας απορίες στο epistoles@politis.com.cy

Ο Δρ Κωνσταντίνος Τσιούτης είναι Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας και Πρόληψης/Ελέγχου Λοιμώξεων στην Ιατρική Σχολή του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου και επικφαλής της Ομάδας Επιστημόνων που συμβουλεύει τον υπουργό Υγείας για θέματα τής πανδημίας του νέου κορωνοϊού.

Ο Δρ Νικόλας Διέτης είναι Επίκουρος Καθηγητής Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου.

 

ΑΛΛΕΡΓΙΑ ΚΑΙ ΕΜΒΟΛΙΟ

Είμαι αλλεργικός στα οστρακοειδή (πολύ ευαίσθητος και έχω σοβαρές αντιδράσεις μερικές φορές). Ποιο εμβόλιο συνιστάται να κάνω;

Κανένα εμβόλιο από αυτά που υπάρχουν αυτή τη στιγμή δεν έχει δείξει ότι έχει μικρότερο ρίσκο για αλλεργίες από τα άλλα. Άνθρωποι που έχουν διάφορες αλλεργίες είναι πιθανό να είναι αλλεργικοί σε άλλα στοιχεία που δεν γνωρίζουν, οπότε υπάρχει μια πιθανότητα να είναι αλλεργικοί σε κάποιο από τα συστατικά του εμβολίου. Παρ’ όλα αυτά δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας, διότι ακόμη και οι πιο σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις συμβαίνουν εντός λεπτών μετά τον εμβολιασμό. Επομένως συστήνεται σε αυτούς τους ανθρώπους αφότου κάνουν το εμβόλιο να μείνουν στον χώρο του εμβολιασμού για 40-60 λεπτά πριν αποχωρήσουν. Εάν εμφανίσουν οποιαδήποτε αλλεργική αντίδραση στο εμβόλιο, αυτή θα παρουσιαστεί εντός του χρόνου αυτού, και επομένως οποιοδήποτε σύμπτωμα και να έχουν θα μπορούν να ζητήσουν βοήθεια για να τους χορηγηθεί κάποιο αντιαλλεργικό. Όλες οι αλλεργικές αντιδράσεις είναι διαχειρίσιμες.

ΤΕΛΟΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ

Πότε τελειώνει μια πανδημία φυσιολογικά;

Μια πανδημία μπορεί να κρατήσει πολλά χρόνια, μέχρι και δεκαετίες (σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία για παλαιότερες πανδημίες). Η διάρκειά της εξαρτάται από τον ιό και μόνο. Στη σημερινή εποχή ο μόνος τρόπος να τελειώσει μια πανδημία είναι με εμβολιασμούς σε συνδυασμό με μέτρα προστασίας. Κανένα από τα δύο από μόνο του δεν μπορεί να δώσει τέλος σε μια πανδημία σε σύντομο διάστημα.

ΧΑΠΙ ΚΑΙ ΕΜΒΟΛΙΟ

Η μητέρα μου υποφέρει από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και παίρνει καθημερινά ένα χάπι Medrol 4 mg. Έκανε και τις δύο δόσεις του εμβολίου της Pfizer. Υπάρχει πιθανότητα τα χάπια που παίρνει να εμποδίσουν την επιτυχία του εμβολίου; Ποια φάρμακα μπορούν να αποδυναμώσουν τα εμβόλια;

To φάρμακο αυτό περιέχει το συστατικό μεθυλπρεδνιζολόνη το οποίο είναι γλυκοκορτικοειδές, ισχυρό αντιφλεγμονώδες το οποίο καταστέλλει το ανοσοποιητικό σύστημα. Λόγω της ανοσοκατασταλτικής του ιδιότητας, υπάρχει η πιθανότητα το φάρμακο να μειώσει τη δυνατότητα του εμβολίου να παραγάγει αντισώματα στον μέγιστο βαθμό. Όλα τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα έχουν αυτή τη δυνατότητα. Το μέγεθος και η έκταση αυτής της ανοσοκαταστολής εξαρτώνται από το πώς λειτουργεί το φάρμακο στη συγκεκριμένη ασθενή, αλλά και από το ανοσοποιητικό σύστημα της ασθενούς. Ένας τρόπος για να καταλάβει η ασθενής κατά πόσο έχει δημιουργήσει αντισώματα από το εμβόλιο είναι να κάνει ένα τεστ αντισωμάτων. Το τεστ θα δείξει κατά πόσο η ασθενής έχει ή δεν έχει αντισώματα και θα δώσει μια συγκεκριμένη τιμή, με βάση την οποία μπορεί να συγκρίνει έναντι της τιμής του ορίου για να κρίνει κατά πόσο έχει ανοσία ή όχι.

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ ΚΟΣΜΟΥ

Αν αύριο το Υπουργείο Υγείας ξεκινήσει εμβολιασμούς σε όλη την Κύπρο και εμβολιάσουμε το 60% του πληθυσμού θα ξεμπερδεύουμε με αυτό τον ιό;

Όχι. Για δύο λόγους. Πρώτον, για να μειωθεί η μετάδοση του ιού σε τόσο μεγάλο επίπεδο ώστε να πεις «έχουμε ξεμπερδέψει» θα πρέπει η κάλυψη του πληθυσμού να είναι πολύ μεγάλη, πιθανώς περισσότερη από 80%. Με απλά μαθηματικά, η κάλυψη κατά 80% σημαίνει ότι 170.000 άτομα στην Κύπρο δεν θα είναι εμβολιασμένα και άρα είναι πιθανό να έχουμε ακόμη καθημερινά κρούσματα. Παρ’ όλα αυτά, η μετάδοση του ιού προϋποθέτει ότι θα υπάρχουν ανεμβολίαστοι που θα έρχονται σε επαφή και επομένως όταν το 80% του πληθυσμού θα έχει εμβολιαστεί σημαίνει ότι η πιθανότητα κάποιος ανεμβολίαστος μολυσμένος να μεταδώσει τον ιό σε άλλους ενεμβολίαστους είναι μικρή. Ο δεύτερος λόγος είναι το γεγονός ότι αν και είμαστε νησί δεν είμαστε αποκομμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο. Επομένως ένα 50% κάλυψη, ακόμη και αν πέσει πολύ ο αριθμός των κρουσμάτων, δεν σε προστατεύει από μια ενδεχόμενη εισαγωγή κρούσματος από το εξωτερικό.

ASTRAZENECA: ΟΛΑ ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ  

Τι παρενέργειες να περιμένω από το εμβόλιο της AstraZeneca;

Όλα τα εμβόλια που έχουν μέχρι σήμερα λάβει έγκριση για χρήση (Pfizer, Moderna, AstraZeneca) έχουν τις ίδιες πιθανές, συγκεκριμένες, αναμενόμενες και παροδικές παρενέργειες, που είναι πόνος στο σημείο εμβολιασμού, ρίγος, πυρετός, αδιαθεσία, μυαλγία. Αυτές οι παρενέργειες δεν κρατάνε πάνω από λίγες ημέρες. Οποιαδήποτε άλλη παρενέργεια, πέραν αυτών των αναμενόμενων, βιώσει ο εμβολιαζόμενος, ειδικά κάποιες που μπορεί να επιμείνουν για περισσότερες ημέρες, θα πρέπει να την αναφέρει στον/στη γιατρό του ή σε έναν πάροχο υγείας. Αυτό βέβαια ισχύει για κάθε εμβόλιο ή φάρμακο. O Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων ανέφερε ειδικά ότι εάν ο εμβολιαζόμενος νιώσει δυσκολία στην αναπνοή, πόνο στο στομάχι ή στο στήθος, φούσκωμα στα άκρα ή αιμορραγία, θα πρέπει να τα αναφέρει επειγόντως στον/στη γιατρό του λόγω της φύσης των παρενεργειών αυτών και της σύνδεσής τους με σπάνια σύνδρομα που έχουν παρατηρηθεί.

Τι είναι αυτές οι σπάνιες παρενέργειες θρόμβωσης αίματος αναφορικά με το εμβόλιο της AstraZeneca και ποιους επηρεάζουν;

Οι σπάνιες παρενέργειες που αναφέρθηκαν για 25 εμβολιαζόμενους σε πλήθος 20 εκατ. εμβολιασθέντων (δηλαδή 1 στις 800.000) είναι θρομβοεμβολικά επεισόδια (δηλαδή η φραγή κάποιων αιμοφόρων αγγείων), σε συνδυασμό με θρομβοπενία (δηλαδή μειωμένο αριθμό αιμοπεταλίων) και αιμορραγία. Τα περισσότερα από αυτά τα περιστατικά έχουν παρουσιασθεί σε γυναίκες κάτω των 55 ετών και η ανάλυση έχει δείξει ότι δεν παρουσιάζονται σε μεγαλύτερης ηλικίας ανθρώπους. Αυτά τα σπάνια επεισόδια δεν έχουν αποδειχθεί ότι συνδέονται με το εμβόλιο της AstraZeneca, oύτε όμως μπορεί να αποκλειστεί ως ενδεχόμενο.

Γιατί ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων επανεξέτασε το θέμα, αφού ήταν σίγουρος για τα στοιχεία που είχε για το εμβόλιο της AstraZeneca;

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων διατύπωσε τη σιγουριά του την προηγούμενη εβδομάδα ότι τα θρομβοεμβολικά περιστατικά που έχουν παρουσιασθεί και έχουν αναφερθεί για το εμβόλιο της AstraZeneca δεν συνδέονται με το εμβόλιο. Παρ’ όλα αυτά, με βάση τον κανονισμό του οργανισμού, έχει την υποχρέωση να κάνει πλήρη ανάλυση και εξέταση οποιωνδήποτε παρενεργειών, είτε σπάνιων είτε συχνών, και αυτό έκανε. Η ανάλυση αυτή επιβεβαίωσε την αρχική θέση του οργανισμού ότι το εμβόλιο δεν αυξάνει το ρίσκο εκδήλωσης θρομβοεμβολών. Όσον αφορά έναν σπάνιο συνδυασμό παρενεργειών που αναφέρθηκαν (θρομβοεμβολή, θρομβοπενία και αιμορραγία), δεν μπόρεσε ούτε να αποδείξει σίγουρη σύνδεση με το εμβόλιο αλλά ούτε να την αποκλείσει. Αυτό έγινε γιατί πρόκειται για πολύ σπάνιες περιπτώσεις που δεν μπορούν να υπολογιστούν στον γενικό (μη εμβολιαζόμενο) πληθυσμό, ειδικά όταν η COVID-19 είναι γνωστό ότι προκαλεί η ίδια θρομβοεμβολικά επεισόδια.

Αν έχω χαμηλή αιμοσφαιρίνη υπάρχει πιθανότητα να με επηρεάσει το εμβόλιο της AstraZeneca;

Στη συνέντευξη Τύπου που έδωσε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων, η διευθύντριά του Dr. Emer Cooke ρωτήθηκε εάν υπάρχει κάποια ομάδα ασθενών που φαίνεται να έχουν μεγαλύτερο ρίσκο να παρουσιάσουν οποιαδήποτε από τις παρενέργειες που έχουν αναφερθεί για το εμβόλιο της AstraZeneca. Η απάντησή της ήταν κατηγορηματικά «όχι». Αυτές οι παρενέργειες ήταν τόσο σπάνιες και τα νούμερα που αναφέρθηκαν τόσο χαμηλά, που δεν μπορεί να γίνει οποιαδήποτε ανάλυση για παράγοντες ρίσκου. Σημειώνεται ότι πολλοί ηλικιωμένοι που έχουν εμβολιαστεί παίρνουν διάφορα φάρμακα, αλλά δεν φαίνεται να εμφανίζουν αυτές τις σπάνιες παρενέργειες. Ως εκ τούτου, είναι λογικό συμπέρασμα ότι δεν φαίνεται να υπάρχει σχέση ρίσκου μεταξύ αυτών των παρενεργειών και οποιωνδήποτε φαρμάκων.

Πόσο πίσω μπορεί να πάει η εμβολιαστική κάλυψη αν ο κόσμος δεν προτιμήσει το AstraZeneca ακόμα και τώρα που πήρε το ΟΚ από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων;

Είναι γνωστό ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κάνει μεγάλη παραγγελία δόσεων εμβολίου από την AstraZeneca, κοντά στα 400 εκατ. δόσεις. Ως ένα εκ των μόλις τριών εμβολίων που είναι διαθέσιμα αυτή την περίοδο, το εμβόλιο αυτό παίζει πολύ καθοριστικό ρόλο στην εμβολιαστική κάλυψη και στον ρυθμό εμβολιασμού. Μια ενδεχόμενη αμφισβήτησή του από τους Ευρωπαίους πολίτες θα σήμαινε καθυστερήσεις στην εμβολιαστική κάλυψη αρκετών μηνών.

Σχετικά με τα αυτοάνοσα νοσήματα και την ανοσοκαταστολή (λόγω ελκώδους κολίτιδας) ποιο εμβόλιο είναι το πιο κατάλληλο και μπορώ (ή πρέπει) να έχω προτίμηση σε κάποιο συγκεκριμένο εμβόλιο;

Σχετικά με τα αυτοάνοσα νοσήματα διάφοροι διεθνείς οργανισμοί και επιστημονικές εταιρείες, όπως o Αμερικανικός Σύνδεσμος Αυτοάνοσων Νοσημάτων και το Αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου Λοιμωδών Νοσημάτων, αναφέρουν ότι δεν υπάρχει προτίμηση σε κάποιο εμβόλιο κατά του κορωνοϊού καθώς δεν υπάρχει κανένα δεδομένο και επιστημονικό τεκμήριο που να υποστηρίζει το πλεονέκτημα κάποιου έναντι άλλων. Επίσης είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι κανένα από τα εμβόλια που υπάρχουν αυτή τη στιγμή διαθέσιμα δεν περιέχει εξασθενημένο ή κατεσταλμένο κορωνοϊό. Παρ’ όλα αυτά, ανοσοκαταστολή σημαίνει ότι ο οργανισμός μας θα έχει μειωμένη δυνατότητα παραγωγής αντισωμάτων, και άρα αυτή η μειωμένη παραγωγή αντισωμάτων θα σημαίνει και μειωμένο ποσοστό προστασίας σε σχέση με μη ασθενείς που κάνουν το εμβόλιο. Ταυτόχρονα όμως κάποια κάλυψη είναι καλύτερη από καθόλου κάλυψη και επειδή τα άτομα που παίρνουν ανοσοκατασταλτικά έχουν πολύ μεγαλύτερο ρίσκο για εκδήλωση βαριάς νόσου και εισαγωγή σε ΜΕΘ μετά από μόλυνση με κορωνοϊό, οι επιστημονικές εταιρείες και διεθνείς οργανισμοί τα προτρέπουν και τα συμβουλεύουν να εμβολιαστούν. Μέχρι σήμερα έχουν εμβολιαστεί πάνω από 350 εκατ. άνθρωποι παγκοσμίως, και είναι αναμενόμενο ότι ένα ποσοστό αυτών θα είναι ανοσοκατεσταλμένοι. Καμία αναφορά σε παρενέργειες ή σε προβλήματα ασφάλειας δεν έχει αναφερθεί για αυτούς τους ασθενείς.

ΕΠΙΛΟΓΗ ΕΜΒΟΛΙΟΥ

Έχω δει στις προηγούμενές σας απαντήσεις πως πάντα συμβουλεύετε τους ενδιαφερόμενους να ρωτούν τον γιατρό τους προτού κάνουν κάποιο εμβόλιο. Και έχω δει τον Σταύρο Κυπριανού να του λέει ο γιατρός του να μην κάνει το ένα εμβόλιο και να κάνει το άλλο που δεν είναι τόσο επικίνδυνο. Τελικά, ακόμη και αν μου πει όχι ο γιατρός μου τι πρέπει να κάνω;

Η ιατρική είναι μια επιστήμη στην οποία το κάθε ενδεχόμενο, η κάθε απόφαση, η κάθε εκτίμηση είναι βασισμένα σε πάρα πολλούς παράγοντες, οι οποίοι είναι και διαφορετικοί από ασθενή σε ασθενή. Δεν μπορεί να καλύψει μια κοινή συμβουλή ή εκτίμηση όλους τους ασθενείς το ίδιο, διότι όλοι μας είμαστε διαφορετικοί. Επομένως το σωστό, το ηθικό και το φρόνιμο είναι πάντα να αναφέρουμε το προφανές: μόνο ο/η γιατρός σου γνωρίζει τον οργανισμό σου καλύτερα από εσένα. Κανείς άλλος. Και επειδή κάθε απόφαση, κάθε εκτίμηση και κάθε συμβουλή περιέχει παράγοντες που εξαρτώνται από τον οργανισμό του καθενός και της καθεμιάς (όπως το ιστορικό, τα υποκείμενα νοσήματα, οι αλλεργίες, η γενετική προδιάθεση κ.λπ.), θα πρέπει πάντα να ακούμε τον γιατρό μας. Αντιλαμβανόμαστε τι ακριβώς εννοείτε με την ερώτησή σας. Αλλά δεν θα πρέπει να εκλαμβάνουμε απευθείας ως «αρνητικό» γεγονός μια πιθανή εκτίμηση του/της γιατρού μας ότι δεν πρέπει να κάνουμε ένα εμβόλιο. Μπορεί να υπάρχουν συγκεκριμένο ιατρικό σκεπτικό, συγκεκριμένοι επιστημονικοί λόγοι που να οδηγούν τον/τη γιατρό σε αυτό το συμπέρασμα. Το σημαντικό είναι να καταλάβετε εσείς ως ασθενής το συμπέρασμα και το σκεπτικό αυτό. Είναι πολύ σημαντικό να συζητάτε με τον/τη γιατρό σας και να κρίνετε και εσείς από τη μεριά σας αυτά που ακούτε. Απαντούν στους προβληματισμούς σας; Καλύπτουν τις ανάγκες σας; Σας εξηγούν το ρίσκο και το όφελος κάθε επιλογής; Αν κάποια από αυτά δεν σας καλύπτουν, πρέπει να το αναφέρετε στον/στη γιατρό σας. Εάν για παράδειγμα το σκεπτικό του/της γιατρού σας είναι πολύ απλοϊκό, μη επιστημονικό και μη αναλυτικό (όπως π.χ. «μην κάνεις το εμβόλιο γιατί δεν το εμπιστεύομαι» ή «μην κάνεις το εμβόλιο γιατί δεν θα σου κάνει καλό») χωρίς να μπορεί να τεκμηριώνει την απάντησή του/της εμπεριστατωμένα, τότε είναι λογικό να μην μείνετε ικανοποιημένος, όχι με την απάντηση, αλλά με την ποιότητά της. Ένας/μια γιατρός έχει την υποχρέωση να σας αναφέρει και τα θετικά και τα αρνητικά μιας επιλογής, καθώς και να σας αναλύσει όλες τις επιλογές που έχετε, καταλήγοντας στο τι προτείνει και γιατί. Θα πρέπει να υπάρχει συγκεκριμένο σκεπτικό που να σας εξηγεί ο/η γιατρός σας για ποιον λόγο σας προτείνει να μην κάνετε ένα εμβόλιο.

 

Αυτό το γνωρίζατε;

Μικρή πιθανότητα για Κύπρο

Οι σπάνιες παρενέργειες που αναφέρθηκαν σε μερικές χώρες της Ευρώπης σχετικά με το εμβόλιο της AstraZeneca δεν έχει αποδειχθεί ότι συνδέονται με το εμβόλιο. Ακόμα και να συνδέονταν όμως, πρόκειται για 25 επεισόδια σε 20 εκατ. εμβολιασθέντες. Αυτό σημαίνει 1 πιθανότητα στους 800.000 εμβολιασθέντες. Με άλλα λόγια, ακόμη και αν εμβολιάζαμε όλους τους πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας με το εμβόλιο της AstraZeneca, θα παρατηρούσαμε το πολύ 1 ή 2 τέτοια επεισόδια. Και βεβαίως, επειδή δεν θα εμβολιασθεί όλος ο πληθυσμός της Κύπρου με το εμβόλιο της AstraZeneca, ο αριθμός αυτών που θα εμβολιασθούν θα είναι τέτοιος που δεν είναι πιθανό να δούμε μια τόσο σπάνια επιπλοκή σαν αυτές που αναφέρθηκαν στην Ευρώπη.

Πάνω ή κάτω;

Από την αρχή της πανδημίας τα κρούσματα παγκοσμίως αυξάνονταν μέρα με τη μέρα. Από την αρχή μέχρι τις 20 Ιανουαρίου του 2021 τα συνολικά κρούσματα παγκοσμίως είχαν ανοδική πορεία αφού όλο και περισσότερες χώρες εκδήλωναν αδυναμία σταθεροποίησής τους. Η 20ή Ιανουαρίου 2021 είχε τα περισσότερα κρούσματα ημέρας: 1.723.000. Από εκείνη την ημέρα και μετά, τα κρούσματα παγκοσμίως άρχισαν να πέφτουν. Η καθοδική πορεία ήταν αποτέλεσμα κυρίως των αυστηρών μέτρων προστασίας, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ που μετά την πολιτική αλλαγή των εκλογών άλλαξε ριζικά η διαχείριση της πανδημίας. Φτάνοντας στις 21 Φεβρουαρίου 2021 είχαμε τα λιγότερα ημερήσια κρούσματα εδώ και πολλούς μήνες: 398.000. Κάτι περίεργο έγινε από εκείνη την ημέρα όμως. Τα κρούσματα άρχισαν πάλι να αυξάνονται. Η ανοδική πορεία συνεχίζεται μέχρι και σήμερα (526.000). Δύο πιθανοί λόγοι το προκάλεσαν αυτό: 1) η χαλάρωση των μέτρων και 2) οι μεταδοτικότερες παραλλαγές του ιού.

«Κερδίζει» η παραλλαγή της Βρετανίας

Από τις τρεις κύριες παραλλαγές του ιού που έχουν ανησυχήσει περισσότερο τους επιστήμονες, αυτή της Βρετανίας με τον κωδικό Β117 φαίνεται να κυριαρχεί σε αρκετά μέρη του ευρωπαϊκού και του αμερικανικού χώρου, και αναμένεται να επικρατήσει παγκοσμίως το επόμενο διάστημα. Οι άλλες δύο παραλλαγές, της Ν. Αφρικής και της Βραζιλίας, καθώς και άλλες που έχουν εμφανιστεί τελευταία, δεν φαίνεται να είναι τόσο επιθετικές στη μετάδοσή τους όσο αυτή της Βρετανίας. Αυτό είναι ένα θετικό στοιχείο, διότι η παραλλαγή της Βρετανίας φαίνεται να είναι και αυτή στην οποία ανταποκρίνονται πολύ καλύτερα όλα τα εμβόλια συγκριτικά με τις άλλες. Αυτό σημαίνει ότι μας δίνεται πίστωση χρόνου για να εμβολιάσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο παγκοσμίως ώστε να μειώσουμε τα κρούσματα και άρα τη δυνατότητα του ιού να πολλαπλασιάζεται και να δίνει μεταλλάξεις.