Κάθε χρόνο στις 24 Μαΐου, η Ευρωπαϊκή Ημέρα Πάρκων υπενθυμίζει στους πολίτες της Ευρώπης τη σημασία της φύσης και του περιβάλλοντος για την ποιότητα ζωής, την υγεία και την ευημερία τους. Η ημέρα αυτή καθιερώθηκε από την Ομοσπονδία EUROPARC για να τιμήσει την ίδρυση των πρώτων προστατευόμενων περιοχών στην Ευρώπη το 1909 και αποτελεί μια εξαιρετική αφορμή για στοχασμό και δράση γύρω από τη διατήρηση και ενίσχυση των φυσικών χώρων.
Για την Κύπρο, η Ευρωπαϊκή Ημέρα Πάρκων έχει ιδιαίτερη σημασία. Η χώρα μας, παρά τη μικρή της έκταση, διαθέτει έναν πλούσιο φυσικό πλούτο, με κρατικά δάση, εθνικά δασικά πάρκα, δασικά πάρκα και χώρους δασικής αναψυχής, στα βουνά αλλά και εντός των αστικών κέντρων, που αναβαθμίζουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων και επισκεπτών. Το Τμήμα Δασών, ως ο καθ’ ύλην αρμόδιος φορέας για τη διαχείριση των κρατικών δασών, διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο στην προστασία και ανάδειξή τους.
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, ιδιαίτερα στις πόλεις, έχει απομακρύνει τον άνθρωπο από τη φύση. Η ένταση της καθημερινότητας, η εξάρτηση από την τεχνολογία και η απομάκρυνση από τα φυσικά στοιχεία έχουν οδηγήσει σε αυξημένα επίπεδα άγχους, ψυχολογικής επιβάρυνσης και αποξένωσης. Οι πράσινοι χώροι και τα δασικά πάρκα, λειτουργούν ως γέφυρες επανασύνδεσης του ανθρώπου με τη γη και ως καταφύγια ευεξίας και στοχασμού.
Η παρουσία των δασών και των πάρκων εντός ή πλησίον των αστικών περιοχών αποδεικνύεται καθοριστική για τη δημόσια υγεία. Πλήθος ερευνών τεκμηριώνει ότι οι φυσικοί χώροι μειώνουν τα επίπεδα στρες, ενισχύουν τη σωματική άσκηση και προσφέρουν ευκαιρίες κοινωνικοποίησης και δημιουργικής απασχόλησης. Τα δάση και τα δασικά πάρκα είναι χώροι που ενώνουν γενιές, πολιτισμούς και αξίες.
Η Κύπρος διαθέτει ένα καλά οργανωμένο δίκτυο Πάρκων τα οποία εξυπηρετούν πολλαπλούς σκοπούς: προστατεύουν τη βιοποικιλότητα, διαφυλάττουν πολιτιστικά στοιχεία, υποστηρίζουν την περιβαλλοντική εκπαίδευση και προσφέρουν ευκαιρίες για ψυχαγωγία και ξεκούραση.
Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ρόλος των Δασικών Πάρκων εντός των αστικών περιοχών, όπως αυτά που βρίσκονται στη Λευκωσία, στη Λεμεσό, στη Λάρνακα και στην Πάφο. Τα πάρκα αυτά αποτελούν νησίδες πρασίνου μέσα στο αστικό τοπίο, προσβάσιμες καθημερινά στους πολίτες όλων των ηλικιών. Είναι χώροι περιπάτου, άσκησης, χαλάρωσης, αλλά και περιβαλλοντικής ενημέρωσης, μέσω οργανωμένων δραστηριοτήτων από το Τμήμα Δασών ή άλλους φορείς. Η συμβολή τους στην ευημερία των κατοίκων των πόλεων είναι ανεκτίμητη.
Ταυτόχρονα, τα Εθνικά Δασικά Πάρκα της Κύπρου, κατανεμημένα σε διάφορες περιοχές του νησιού, ανήκουν στον πυρήνα του φυσικού πλούτου της χώρας. Δεν είναι απλώς προορισμοί αναψυχής αλλά και ζωντανά εργαστήρια αειφορίας, οικολογίας και πολιτιστικής κληρονομιάς. Χωρίς να επεκταθούμε σε αναλυτικές περιγραφές μεμονωμένων πάρκων, αξίζει να σημειωθεί ότι όλα τα Εθνικά Δασικά Πάρκα έχουν σχεδιαστεί με γνώμονα την ισορροπία μεταξύ διατήρησης και ήπιας αξιοποίησης, έτσι ώστε να συνδυάζεται η προστασία με τη βιώσιμη χρήση.
Τα δάση της Κύπρου καλύπτουν περίπου το 19% της συνολικής έκτασης του νησιού αποτελώντας τη ραχοκοκαλιά της φυσικής κληρονομιάς της χώρας. Το Τμήμα Δασών έχει την αποκλειστική ευθύνη για τη διαχείριση των κρατικών δασών και ακολουθεί σύγχρονες πρακτικές που στηρίζονται στις αρχές της αειφορικής διαχείρισης.
Η έννοια της αειφορίας, θεμέλιος λίθος της δασικής πολιτικής, προϋποθέτει τη χρήση των φυσικών πόρων με τρόπο που να διασφαλίζει τη μακροπρόθεσμη αναπαραγωγή τους και τη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας. Αυτό σημαίνει ότι κάθε επέμβαση στα δάση γίνεται με σεβασμό στη φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων, στη βιοποικιλότητα και στις ανάγκες των μελλοντικών γενεών.
Η διαχείριση των κρατικών δασών της Κύπρου περιλαμβάνει δράσεις προστασίας από φυσικούς κινδύνους (όπως οι πυρκαγιές), αναδάσωσης, ενίσχυσης της βιοποικιλότητας, ανάπτυξης δασικών υποδομών, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, και προσφοράς αναψυχής. Όλα τα παραπάνω συνθέτουν ένα πολύπλευρο έργο που αντανακλά την ευθύνη της Πολιτείας απέναντι στον πολίτη και τη φύση.
Ο άνθρωπος ανέκαθεν έβρισκε στα δάση όχι μόνο τροφή και υλικά, αλλά και έμπνευση, πνευματικότητα, καταφυγή. Οι φυσικοί χώροι υπήρξαν λίκνα πολιτισμών, τόποι μύθων, παραδόσεων και τελετουργιών. Στην Κύπρο, αυτή η σχέση διατηρείται ζωντανή, από τις παραδοσιακές δραστηριότητες όπως η ρητινοσυλλογή ή η υλοτομία, μέχρι τις σύγχρονες μορφές φυσιολατρικού τουρισμού και περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, ο δεσμός ανθρώπου-φύσης παραμένει θεμέλιο της πολιτιστικής μας ταυτότητας.
Τα δάση και τα πάρκα δεν είναι απομονωμένες νησίδες πρασίνου· είναι ενσωματωμένα στη ζωή μας. Είναι οι χώροι όπου οι παππούδες περπατούν πλάι στα εγγόνια, όπου γίνονται σχολικές εκδρομές και καλλιεργούνται οι πρώτες οικολογικές συνειδήσεις. Είναι οι ζωντανοί χώροι όπου μπορεί να ανθίσει μια κοινωνία που σέβεται τη φύση και τον εαυτό της.
Σε μια εποχή επιταχυνόμενης κλιματικής αλλαγής, η προστασία των δασικών οικοσυστημάτων αποκτά νέο, ακόμα πιο κρίσιμο νόημα. Τα δάση λειτουργούν ως φυσικές δεξαμενές άνθρακα, ρυθμιστές του μικροκλίματος, φραγμοί ενάντια στη διάβρωση και τις πλημμύρες. Η απώλειά τους ισοδυναμεί με έκπτωση της ικανότητάς μας να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις του μέλλοντος.
Η Κύπρος, ως μεσογειακή χώρα που ήδη βιώνει τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης (ξηρασία, αύξηση της θερμοκρασίας, εντεινόμενος κίνδυνος πυρκαγιών), χρειάζεται να επενδύσει ακόμη περισσότερο στην ενίσχυση του φυσικού της πλούτου. Το Τμήμα Δασών εργάζεται με συνέπεια προς αυτή την κατεύθυνση, μέσα από ολοκληρωμένες στρατηγικές πρόληψης πυρκαγιών, αποκατάστασης καμένων περιοχών, παρακολούθησης της υγείας των δασών και προώθησης της περιβαλλοντικής συνείδησης των πολιτών.
Η Ευρωπαϊκή Ημέρα Πάρκων δεν είναι απλώς μια ημερομηνία. Είναι μια υπενθύμιση. Μια υπενθύμιση ότι η φύση δεν είναι κάτι έξω από εμάς, αλλά μέρος της ύπαρξής μας. Ότι τα πάρκα και τα δάση δεν είναι πολυτέλεια, αλλά προϋπόθεση ευημερίας. Ότι ο σεβασμός προς τη φύση είναι σεβασμός προς τον ίδιο τον άνθρωπο.
Το Τμήμα Δασών καλεί όλους τους πολίτες να τιμήσουν την ημέρα αυτή όχι μόνο με επισκέψεις σε πάρκα και δάση, αλλά με συνειδητές πράξεις καθημερινής φροντίδας και σεβασμού. Να αγκαλιάσουμε την έννοια της αειφορίας όχι ως θεωρητικό σχήμα, αλλά ως στάση ζωής. Να γίνουμε συμμέτοχοι σε μια συλλογική προσπάθεια για έναν πιο πράσινο, πιο βιώσιμο, πιο ανθρώπινο κόσμο.
Και, όπως θα έλεγε και ένας λογοτέχνης, το δάσος, το τοπίο, το βουνό, η θάλασσα δεν είναι απλώς φυσικά περιβάλλοντα. Είναι καθρέφτες. Καθώς τα διασχίζουμε, παρατηρούμε τις σκιές και τα φώτα, τις σιωπές και τους ήχους και μαζί με αυτά, παρατηρούμε τον εαυτό μας. Οι στροφές του μονοπατιού γίνονται στροφές της ψυχής μας. Το βάθος του δάσους μάς καλεί να κοιτάξουμε το δικό μας βάθος.
Ίσως, αυτός να είναι κι ένας από τους λόγους, που ο άνθρωπος επιστρέφει ξανά και ξανά στη φύση, όχι μόνο για να ησυχάσει, αλλά για να συναντήσει αυτό που δεν έχει ακόμη τολμήσει να δει μέσα του.
