Οι καύσωνες δεν ανεβάζουν απλά τον υδράργυρο έως και τους 46ºC στην Ισπανία, αλλά επηρεάζουν επίσης τη θερμοκρασία της Μεσογείου που βρέχει μεγάλο μέρος της Ευρώπης και της Αφρικής. Η αύξηση της θερμοκρασίας μέσα σε 40 χρόνια έχει προκαλέσει έκπληξη ακόμη και στους επιστήμονες
Τον Ιούνιο του 2025 σημειώθηκε ένα ιστορικό κύμα καύσωνα που επηρέασε μεγάλο μέρος της Ιβηρικής Χερσονήσου και των Βαλεαρίδων Νήσων, καθιστώντας τον περασμένο μήνα τον θερμότερο που έχει καταγραφεί ποτέ, σύμφωνα με την Κρατική Μετεωρολογική Υπηρεσία.
Η ακραία αυτή κατάσταση δεν αποτελεί μεμονωμένο φαινόμενο, αλλά αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής που προκαλείται από την ανθρώπινη δραστηριότητα, η οποία δημιουργεί περίσσεια αερίων του θερμοκηπίου και συσσώρευση θερμότητας που πλήττει ιδιαίτερα τη Μεσόγειο, όπου καταγράφηκαν θερμοκρασίες έως και πέντε βαθμούς πάνω από τον μέσο όρο για αυτή την εποχή του έτους.
Τέσσερις δεκαετίες προοδευτικής αύξησης της θερμοκρασίας
Η ανάλυση των μέσων θερμοκρασιών του καλοκαιριού στη Μεσόγειο από το 1986 αποκαλύπτει μια αδιαμφισβήτητη τάση: οι θερμοκρασίες έχουν αυξηθεί προοδευτικά τα τελευταία 40 χρόνια, με τα πιο πρόσφατα χρόνια να παρουσιάζουν ιδιαίτερα ακραία επίπεδα για ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου.
Μεταξύ 1986 και 1995, η υψηλότερη μέση θερμοκρασία του καλοκαιριού (1η Ιουνίου έως 31 Αυγούστου) ήταν 28,4°C, η οποία καταγράφηκε στα ύδατα κοντά στη διώρυγα του Σουέζ στην Αίγυπτο. Η χαμηλότερη ήταν στο αντίθετο άκρο της κλίμακας, στα Στενά του Γιβραλτάρ, με 19,1°C.
Ωστόσο, μια σύγκριση με τα δεδομένα της τελευταίας δεκαετίας δείχνει ένα ανησυχητικό σενάριο: η υψηλότερη θερμοκρασία παραμένει στην ίδια αιγυπτιακή περιοχή, αλλά είναι τώρα 1,5°C υψηλότερη από ό,τι πριν από τρεις δεκαετίες.
Η χρονική εξέλιξη δείχνει τρεις διακριτές φάσεις. Από το 1986 έως το τέλος της δεκαετίας του 1990, οι θερμοκρασίες της θάλασσας παρέμειναν χαμηλότερες από τον ιστορικό μέσο όρο των 22,6°C. Ακολούθησε μια περίοδος ακανόνιστης αύξησης της θερμοκρασίας, με σημαντικές κορυφώσεις όπως το 2003 (+1,14°C πάνω από το μέσο όρο).
Την τελευταία δεκαετία παρατηρήθηκε ανησυχητική επιτάχυνση: το 2023 και το 2024 καταγράφηκαν ανωμαλίες ρεκόρ, με θερμοκρασίες άνω του ενός βαθμού πάνω από το κανονικό (1,38°C και 1,25°C αντίστοιχα).
Ο περιφερειακός αντίκτυπος στην Ισπανία
Από τις περισσότερες από 3.500 παραλίες της Ισπανίας, εκείνες της Μούρθια επηρεάζονται περισσότερο από τη θερμική αύξηση, ιδίως εκείνες που βρίσκονται κατά μήκος του Mar Menor. Η παραλία Las Palmeras, στο Los Alcázares, κατέχει το ρεκόρ για τις υψηλότερες ανωμαλίες θερμοκρασίας κατά τα τελευταία 40 χρόνια σε ολόκληρη την ακτογραμμή της Μεσογείου.
Το 1986, η μέση θερμοκρασία των νερών της ήταν 24°C, ενώ το περασμένο καλοκαίρι έφτασε τους 26,6°C. Η υψηλότερη κορυφή της σειράς σημειώθηκε το 2023, όταν ο μέσος όρος ξεπέρασε τους 27°C.
Μετεωρολογικές συνέπειες μιας θερμής θάλασσας
Αν και δεν υπάρχει επίσημος καθολικός ορισμός για το τι συνιστά θαλάσσιο καύσωνα, οι ειδικοί του Μεσογειακού Ινστιτούτου Προηγμένων Μελετών (IMEDEA-CSIC) συμφωνούν ότι η Μεσόγειος βιώνει σήμερα ένα κύμα καύσωνα, ιδίως στον δυτικό της τομέα από τις αρχές Ιουνίου. Όπως συμβαίνει και στην ξηρά, αυτά τα ακραία θαλάσσια φαινόμενα γίνονται όλο και πιο συχνά και έντονα.
Ο Daniel Argüeso, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο των Βαλεαρίδων Νήσων, προειδοποιεί ότι η πολύ θερμή Μεσόγειος λειτουργεί ως παράγοντας κινδύνου για τον σχηματισμό σοβαρών καταιγίδων, ιδίως μεταξύ τέλους καλοκαιριού και αρχών φθινοπώρου.
Η θερμότητα που συσσωρεύεται στην επιφάνεια της θάλασσας παρέχει ενέργεια και υγρασία, βασικά συστατικά για την ανάπτυξη φαινομένων καταιγίδων. Ωστόσο, η υλοποίηση αυτών των καταιγίδων απαιτεί επίσης ατμοσφαιρική αστάθεια, όπως η άφιξη ψυχρών αερίων μαζών σε μεγάλο υψόμετρο.
Ο José Ángel Núñez Mora, επικεφαλής της κλιματολογίας στην AEMET στην περιοχή της Βαλένθια, επισημαίνει ότι η παρατηρούμενη αύξηση της θερμοκρασίας συνδέεται στενά με τις διακυμάνσεις του υδρολογικού κύκλου. Η αύξηση της εξάτμισης και των ατμοσφαιρικών υδρατμών αυξάνει την ισχύ της έκλυσης λανθάνουσας θερμότητας κατά τη διάρκεια των φαινομένων συναγωγής που υπάρχουν στις καταρρακτώδεις βροχές του φθινοπώρου.
Η αύξηση της θερμοκρασίας, η οποία είναι εντονότερη κατά τους καλοκαιρινούς μήνες τόσο στις θερμοκρασίες της θάλασσας όσο και στον αέρα, έχει οδηγήσει σε αύξηση της εξάτμισης κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Μεγάλο μέρος αυτής της ροής υγρασίας μεταφράζεται σε μια αξιοσημείωτη αύξηση της συνολικής ποσότητας νερού στην ατμοσφαιρική στήλη πάνω από τη δυτική Μεσόγειο, παρέχοντας όχι μόνο μεγαλύτερη διαθεσιμότητα ενέργειας, αλλά και περισσότερη υγρασία, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε πιο έντονα και καταρρακτώδη καιρικά φαινόμενα όταν υπάρχει η κατάλληλη ατμοσφαιρική διαμόρφωση.
Ο Núñez εξηγεί ότι η θερμή θάλασσα αποτελεί αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη για καταρρακτώδεις βροχές. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα φαινόμενα αυτά εμφανίζονται στα τέλη του καλοκαιριού ή το φθινόπωρο και όχι το χειμώνα ή την άνοιξη, όταν η επιμονή συνήθως υπερισχύει των καταρρακτωδών βροχοπτώσεων.
Μια διεθνής προοπτική
Η θερμική κρίση στη Μεσόγειο δεν περιορίζεται στις ισπανικές ακτές, αλλά επηρεάζει ολόκληρη τη λεκάνη, καθιστώντας την ένα πρόβλημα που μοιράζονται όλες οι χώρες που βρέχονται από τη Μεσόγειο. Η Μεσόγειος θερμαίνεται 20% ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο και οι θαλάσσιοι καύσωνες γίνονται όλο και πιο συχνοί, με αποτέλεσμα η θερμοκρασία να αυξάνεται κατά 0,4 βαθμούς Κελσίου κάθε δεκαετία από το 1980.
Το καλοκαίρι του 2024 σηματοδότησε ένα ανησυχητικό ορόσημο σε ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου.
Στη Γαλλία, οι μετρήσεις ήταν ιδιαίτερα σοκαριστικές. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2024, η θερμοκρασία στη Μεσόγειο ήταν εξαιρετικά υψηλή. Ένας φάρος μεταξύ Νίκαιας και Cagnes-sur-Mer, στις Άλπεις-Μαριτίμ, κατέγραψε 30°C. Αυτές οι θερμοκρασίες, χαρακτηριστικές των τροπικών θαλασσών, αποδεικνύουν το μέγεθος της αύξησης της θερμοκρασίας που παρατηρείται σε όλη τη λεκάνη.
Τα τελευταία δεδομένα δείχνουν ότι το φαινόμενο όχι μόνο επιμένει, αλλά και εντείνεται. Μεταξύ των χωρών που επλήγησαν περισσότερο από αυτόν τον πρώιμο καύσωνα είναι η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ελλάδα, η Κύπρος και η Αλγερία.
Ο Ιούνιος του 2025 έχει σπάσει τα ρεκόρ. Μέση θερμοκρασία 23,6°C. Είναι 0,8°C θερμότερος από τον προηγούμενο θερμότερο Ιούνιο: το 2017.
Η σημερινή εικόνα είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, καθώς η Μεσόγειος έχει ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες το 2025, με το επιφανειακό νερό να ξεπερνά τους 28°C σε ορισμένες περιοχές, χαρακτηριστικό των τροπικών θαλασσών.
Η κατάσταση έχει λάβει ηπειρωτικές διαστάσεις. Η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιταλία και η Γαλλία υποφέρουν εδώ και μέρες από έναν καύσωνα που με θερμοκρασίες έως και 46°C, ενώ οι δασικές πυρκαγιές που πυροδοτήθηκαν από τους ισχυρούς ανέμους και τον καυτό, ξηρό καιρό προκάλεσαν ζημιές σε ορισμένες εξοχικές κατοικίες στην Τουρκία.
Η σοβαρότητα του φαινομένου της αύξησης της θερμοκρασίας στη Μεσόγειο επεκτείνεται πέρα από τις επιφανειακές θερμοκρασίες. Οι υψηλές θερμοκρασίες, περίπου 4-5°C υψηλότερες από τις συνήθεις, ανησυχούν τους επιστήμονες και τους υποστηρικτές του περιβάλλοντος λόγω των πιθανών συνεπειών για τα οικοσυστήματα, οι οποίες θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν μαζική θνησιμότητα θαλάσσιων ειδών.
Πηγή: gr.euronews
