Η μείωση της βλάβης αποτελεί σήμερα μία από τις σημαντικότερες στρατηγικές για τη βελτίωση της δημόσιας υγείας, ειδικά στον τομέα των καπνικών προϊόντων. Ο αντιπρόεδρος της Παπαστράτος, θυγατρικής της Philip Morris International (PMI) στην Ελλάδα, Ιάκωβος Καργαρώτος, μιλά στον «Π» για τη στρατηγική της PMI για έναν κόσμο χωρίς τσιγάρο.
Τα θέματα υγείας και ποιότητας ζωής είναι πολύ υψηλά στις προτεραιότητες όλων. Πώς ορίζετε την έννοια της «μείωσης της βλάβης» και γιατί θεωρείτε ότι είναι κρίσιμη για τη δημόσια υγεία στη σημερινή εποχή;
Πράγματι, σήμερα η έννοια της «μείωσης της βλάβης» είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, γιατί ευθυγραμμίζεται με μια βαθιά κοινωνική αλλαγή: οι άνθρωποι, η κοινωνία ωριμάζει και αναζητά προϊόντα υγιεινά ή λιγότερο βλαπτικά. Αυτό σημαίνει ότι οι καταναλωτές χρειάζονται να έχουν πρόσβαση σε έγκυρη και τεκμηριωμένη πληροφόρηση, ώστε να κάνουν τις καλύτερες για εκείνους επιλογές. Η «μείωση της βλάβης» είναι μια δοκιμασμένη πολιτική που έχουμε δει να λειτουργεί σε πολλούς τομείς, από τη χρήση ζώνης ασφαλείας στα αυτοκίνητα και τα αντιηλιακά μέχρι τις αλλαγές στη διατροφή και την πράσινη ενέργεια, με λύσεις που μειώνουν τη βλάβη για τον ανθρώπινο οργανισμό και το περιβάλλον αντίστοιχα. Η λογική αυτής της πολιτικής είναι να λειτουργεί συμπληρωματικά για να περιορίζει τον κίνδυνο, όπου η καθολική απαγόρευση δεν φαίνεται να είναι μια ρεαλιστική επιλογή. Έτσι και στον δικό μας κλάδο. Τα τελευταία χρόνια προσφέρουμε εναλλακτικά προϊόντα νικοτίνης με προφίλ δυνητικά χαμηλότερου ρίσκου σε σχέση με το τσιγάρο, σε όσους καπνιστές δεν διακόπτουν το κάπνισμα. Ο τελικός μας στόχος να κάνουμε το τσιγάρο παρελθόν, όσο πιο σύντομα είναι δυνατόν. Για να πετύχουμε αυτό τον στόχο μας μας επενδύουμε τεράστιους πόρους για την έρευνα και την ανάπτυξη νέων, δυνητικά λιγότερο επιβλαβών εναλλακτικών.
Ποια είναι τα βασικά επιστημονικά δεδομένα που στηρίζουν την πολιτική της «μείωσης της βλάβης» στον τομέα του καπνίσματος;
Η πολιτική της «μείωσης της βλάβης» από το κάπνισμα στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα που καταδεικνύουν ως την κύρια αιτία ασθενειών, που σχετίζονται με το κάπνισμα, τα υψηλά επίπεδα επιβλαβών και δυνητικά επιβλαβών συστατικών που παράγονται κατά την καύση του καπνού. Τα εναλλακτικά προϊόντα, όπως τα προϊόντα θέρμανσης καπνού και τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, προσφέρουν στον καπνιστή τη νικοτίνη, χωρίς όμως τη διαδικασία της καύσης και μειώνουν έτσι σημαντικά την έκθεση σε αυτές τις ουσίες. Και εδώ ας ξεκαθαρίσουμε και μια παρανόηση που υπάρχει. Η νικοτίνη, αν και εθιστική ουσία, δεν αποτελεί την κύρια αιτία των σχετιζόμενων με το κάπνισμα ασθενειών. Κι αυτό είναι γνώση κοινά αποδεκτή από έγκριτους ρυθμιστικούς φορείς, όπως ο FDA, οι Αρχές Δημόσιας Υγείας στο Ηνωμένο Βασίλειο και άλλοι.
Η Philip Morris International (PMI) έχει επενδύσει στην έρευνα και ανάπτυξη εναλλακτικών, προϊόντων, που στηρίζονται σε επιστημονικά δεδομένα. Δεδομένα που τα μοιραζόμαστε με διαφάνεια με την επιστημονική κοινότητα και είμαστε ανοιχτοί στον διάλογο ώστε όλοι μαζί να πάμε ένα βήμα παρακάτω στον κοινό στόχο της μείωσης του καπνίσματος.
Η PMI έχει επενδύσει πάνω από 14 δισ. δολάρια σε εναλλακτικά προϊόντα. Ποια είναι τα αποτελέσματα αυτών των επενδύσεων;
Όντως έχουμε κάνει μια τεράστια επένδυση περισσότερο από 15 χρόνια τώρα σε θέματα έρευνας, ανάπτυξης και επιστημονικής τεκμηρίωσης αυτών των νέων προϊόντων. Περισσότεροι από 1.400 επιστήμονες, τεχνικοί και μηχανικοί εργάζονται καθημερινά στα δύο επιστημονικά μας κέντρα γι' αυτά τα θέματα. Με στοιχεία πρώτου τριμήνου 2025, το 42% των συνολικών καθαρών εσόδων της μητρικής μας εταιρείας, της Philip Morris International, προήλθε από τα προϊόντα μας χωρίς καύση. Μέχρι το 2030, στόχος μας είναι να αυξήσουμε αυτό το ποσοστό σε πάνω από τα δύο τρίτα, με τελικό στόχο την πλήρη κατάργηση των τσιγάρων. Περισσότεροι από 800.000 καπνιστές στην Ελλάδα και 60.000 καπνιστές στην Κύπρο έχουν υιοθετήσει τα εναλλακτικά προϊόντα της Philip Morris International και συνολικά στις 95 χώρες στον κόσμο που κυκλοφορούν αυτά τα προϊόντα, περισσότεροι από 38 εκατομμύρια καπνιστές τα έχουν επιλέξει.
Ρυθμιστικό πλαίσιο
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζετε από τη διαφορετικότητα των ρυθμιστικών πλαισίων στην Ευρώπη και πώς θα μπορούσε να επιτευχθεί μεγαλύτερη εναρμόνιση;
Η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε είναι η έλλειψη κοινής, επιστημονικά θεμελιωμένης προσέγγισης απέναντι στα εναλλακτικά προϊόντα χωρίς καύση. Στην Ευρώπη παρατηρούμε έντονη ανομοιογένεια: από χώρες που τα αναγνωρίζουν ως προϊόντα δυνητικά μειωμένη βλάβης εφόσον αυτό τεκμηριώνεται επιστημονικά, όπως η Ελλάδα και η Σουηδία, έως άλλες που επιλέγουν την πλήρη απαγόρευσή τους. Αυτό δημιουργεί σύγχυση στους καπνιστές και ανισότητες στην πρόσβαση σε προϊόντα που είναι δυνητικά μια λιγότερο βλαβερή εναλλακτική σε σχέση με το τσιγάρο. Μια επιπλέον πρόκληση είναι η ανάγκη για τη συντονισμένη αντιμετώπιση του παράνομου εμπορίου καπνικών προϊόντων, που υπονομεύει τόσο τη δημόσια υγεία όσο και τα φορολογικά έσοδα των κρατών. Η εμπειρία της Ελλάδας αποδεικνύει ότι η συνεργασία Πολιτείας και υπεύθυνων επιχειρήσεων μπορεί να φέρει μετρήσιμα αποτελέσματα. Η αυστηρή φορολόγηση του τσιγάρου δεν έχει αποδώσει αποτελέσματα, καθώς οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στο παράνομο εμπόριο. Η πρόσφατη έκθεση της KPMG για το παράνομο εμπόριο στην Ευρώπη το 2024 έδειξε πως η ΕΕ των 27 έφτασε στο υψηλότερο ποσοστό παράνομου εμπορίου από το 2015, με 38,9 δισ. τσιγάρα να πωλούνται παράνομα και οι απώλειες των εσόδων για τα δημόσια ταμεία να υπολογίζονται σε 14,9 δισ. ευρώ (+3,3 δισ. ευρώ σε σχέση με το 2023).
Χρειάζεται οι Ρυθμιστικές Αρχές στην Ευρώπη, ιδιαίτερα μάλιστα ενόψει της αναθεώρησης της φορολογικής οδηγίας για τα προϊόντα καπνού και νικοτίνης, να λάβουν υπόψη τους τα δεδομένα και να αποφύγουν τα ίδια λάθη στα εναλλακτικά προϊόντα με αυτά που έγιναν στη φορολογική διαχείριση του τσιγάρου. Υψηλοί φορολογικοί συντελεστές και σύγκλιση φορολόγησης των νέων προϊόντων με τα τσιγάρα είναι η συνταγή αποτυχίας, όπως δείχνουν τα πρόσφατα αποτελέσματα της KPMG για το λαθρεμπόριο στη Γαλλία και την Ολλανδία, τους δύο αρνητικούς πρωταγωνιστές στην καταπολέμηση του φαινομένου.
Υπάρχουν παραδείγματα από άλλες ευρωπαϊκές χώρες που θεωρείτε πρότυπα ως προς την εφαρμογή της μείωσης βλάβης στα καπνικά προϊόντα; Πώς μπορούν να υιοθετηθούν αντίστοιχες πρακτικές στην Κύπρο;
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η Σουηδία. Οι Αρχές εκεί αναγνώρισαν έγκαιρα τον ρόλο των μη καιόμενων προϊόντων, όπως το snus, ως μέσο μείωσης της βλάβης. Αυτό οδήγησε σε σημαντική στροφή καπνιστών προς αυτή την εναλλακτική και σήμερα η Σουηδία καταγράφει το χαμηλότερο ποσοστό καπνιστών τσιγάρου στην Ευρώπη - λίγο πιο πάνω από το 5%. Πρόκειται για ένα μοντέλο που αποδεικνύει στην πράξη ότι η μείωση βλάβης μπορεί να έχει ουσιαστική θετική επίδραση στη δημόσια υγεία. Για την Κύπρο, η υιοθέτηση αντίστοιχων πρακτικών προϋποθέτει έναν συνδυασμό πολιτικής βούλησης, ορθολογικής επιστημονικής τεκμηρίωσης και ρεαλιστικής ρυθμιστικής προσέγγισης που να ενθαρρύνει την καινοτομία. Με ένα ξεκάθαρο πλαίσιο, που βασίζεται σε δεδομένα και βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές, μπορούμε να προσφέρουμε στους καπνιστές της Κυπριακής Δημοκρατίας καλύτερες επιλογές και να βελτιώσουμε τη δημόσια υγεία.
Πώς διασφαλίζετε ότι οι καταναλωτές έχουν πρόσβαση σε αξιόπιστη και επιστημονικά τεκμηριωμένη πληροφόρηση σχετικά με τα εναλλακτικά προϊόντα νικοτίνης;
Στη Philip Morris, θεωρούμε ότι η πρόσβαση σε αξιόπιστη πληροφόρηση είναι το θεμέλιο για μια υπεύθυνη στρατηγική μείωσης της βλάβης. Σε ό,τι αφορά την επιστημονική κοινότητα, διασφαλίζουμε τη διαφάνεια των επιστημονικών μας δεδομένων μέσα από δημοσιεύσεις σε peer-reviewed περιοδικά, μέσω δημόσιας πρόσβασης στα πρωτόκολλα και τα αποτελέσματα των μελετών μας, αλλά και μέσα από την αξιολόγηση του επιστημονικού μας έργου από ανεξάρτητους ρυθμιστικούς φορείς.
Αναφέρεστε συχνά στη σημασία του ανθρώπινου δυναμικού και της κοινωνικής υπευθυνότητας. Πώς εντάσσετε αυτές τις αξίες στην επιχειρηματική σας στρατηγική;
Οι άνθρωποί μας βρίσκονται στο επίκεντρο του μετασχηματισμού μας και είναι αυτοί που δίνουν ζωή στο όραμα που έχουμε για έναν κόσμο χωρίς τσιγάρο. Στη Philip Morris Cyprus, επενδύουμε συστηματικά σε ένα εργασιακό περιβάλλον όπου κυριαρχούν η εμπιστοσύνη, η ισότητα και η ενσωμάτωση και η ενδυνάμωση των ανθρώπων της. Εφαρμόζουμε πολιτικές ίσων ευκαιριών, διασφαλίζουμε μισθολογική ισότητα και ενθαρρύνουμε κάθε εργαζόμενο να εξελιχθεί μέσα από μια κουλτούρα σεβασμού και συνεργασίας. Αυτή η προσέγγιση εντάσσεται οργανικά στη στρατηγική μας, η οποία βασίζεται σε τρεις πυλώνες: την ανάπτυξη των ανθρώπων μας, τη συμβολή στη δημόσια υγεία και την περιβαλλοντική υπευθυνότητα. Παράλληλα, η κοινωνική υπευθυνότητα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της στρατηγικής μας. Μέσα από δράσεις, συνεργασίες με την Πολιτεία και στήριξη τοπικών κοινωνιών, επιδιώκουμε μετρήσιμο θετικό αντίκτυπο πέρα από την επιχειρηματική δραστηριότητα.
Πώς ανταποκρίνεται η εταιρεία σας στις αυξανόμενες απαιτήσεις της κοινωνίας για βιώσιμη ανάπτυξη και υπεύθυνη επιχειρηματικότητα;
Η βιωσιμότητα αποτελεί κεντρικό άξονα του μακροχρόνιου επιχειρηματικού μας πλάνου και αποτυπώνεται έμπρακτα στον μετασχηματισμό μας. Μετεξελισσόμαστε από μια παραδοσιακή καπνοβιομηχανία σε μια εταιρεία καινοτομίας με όραμά μας ένα μέλλον χωρίς τσιγάρο. Αυτή είναι ίσως η πιο ριζική πρωτοβουλία υπεύθυνης επιχειρηματικότητας στον κλάδο μας. Η βιώσιμη ανάπτυξη και υπεύθυνη επιχειρηματικότητα για εμάς δεν περιορίζεται μόνο στο προϊόν μας αλλά διέπει οριζόντια και κάθετα κάθε έκφανση της λειτουργίας της εταιρείας. Το όραμα της Philip Morris International για έναν κόσμο χωρίς τσιγάρο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις δεσμεύσεις μας για κλιματικούς στόχους και θετικό κοινωνικό αντίκτυπο. Το Σχέδιο Μετάβασης σε Χαμηλές Εκπομπές Άνθρακα περιλαμβάνει τη δέσμευση για ουδετερότητα άνθρακα στις άμεσες λειτουργίες έως το 2025 και σε όλη την αλυσίδα αξίας έως το 2040, με στόχο μείωσης των εκπομπών κατά 50% έως το 2030. Μέχρι σήμερα, η εταιρεία μας έχει ήδη μειώσει τις εκπομπές της κατά περισσότερο από το ήμισυ του στόχου, κάτι που είναι πολύ ενθαρρυντικό για το μέλλον. Παράλληλα, εφαρμόζουμε πράσινες πολιτικές σε όλο το φάσμα της παραγωγής και εφοδιαστικής αλυσίδας. Συνεργαζόμαστε με την κοινωνία των πολιτών για δράσεις ενδυνάμωσης και προσφοράς. Τέλος, για εμάς είναι εξαιρετικά σημαντικό να συνεχίσουμε να εφαρμόζουμε υπεύθυνες πρακτικές μάρκετινγκ, ώστε να αποτρέπεται η χρήση των προϊόντων μας από μη καπνιστές, πρώην καπνιστές και ανήλικους.
