Αναζητώντας βιβλία για την ιστορία της ιατρικής στην Κύπρο, για γιατρούς στο παρελθόν, είτε στο πρόσφατο είτε στο μακρινό, υπήρξαν σημαντικές προσωπικότητες της εποχής τους και με τον ένα ή τον άλλο τρόπο βοήθησαν στο να εξελιχθεί η ιατρική στην πόλη τους, αλλά και στο νησί μας γενικότερα, δεν θα βρει κανείς πολύ υλικό. Αναφορές σε διάφορα ιστορικά βιβλία και δοκίμια υπάρχουν, αλλά ελάχιστοι είναι οι συγγραφείς που ασχολήθηκαν συγκεκριμένα με την ιατρική στο νησί μας. Ακόμη πιο λίγες είναι οι αναφορές σε γιατρούς μετά τη δεκαετία του 1960 και τη δημιουργία της Κυπριακής Δημοκρατίας, πόσω μάλλον για γιατρούς που είχαν/ έχουν τη βάση τους σε μια συγκεκριμένη επαρχία, όπως είναι για παράδειγμα η Λεμεσός. Για τους γιατρούς της Λεμεσού κυκλοφόρησε πριν από μερικούς μήνες ένα βιβλίο, ή όπως το θέτει ο συγγραφέας δρ Αργύρης Αργυρίου, «ιατρική ιστορική αναδρομή», που φέρει τον τίτλο «Οι γιατροί της Λεμεσού». Μετροφυλλώντας, από τις πρώτες κιόλας σελίδες του βιβλίου ξεπετάγονται μπροστά σου ιστορίες από τον πρώτο γιατρό που εγκαταστάθηκε στη Λεμεσό τον 19ο αιώνα, τους τσαρλατάνους που εκείνη την εποχή κορόιδευαν τον κόσμο της περιοχής με «θαυματουργά φάρμακα», τους γιατρούς κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας και μετά, την πρώτη Λεμεσιανή γιατρό, που ήταν και η πρώτη Κύπρια γιατρός, τους Τουρκοκύπριους γιατρούς της πόλης και επιστήμονες από το 1960 μέχρι και σήμερα που διαπρέπουν ο καθένας στον τομέα του.
Ο πρώτος γιατρός της Λεμεσού
Το βιβλίο χωρίζεται σε 13 κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται στη Λεμεσό του 19ου αιώνα, στους πρώτους γιατρούς που εργάστηκαν στην πόλη μέσα σε δύσκολες εποχές του 19ου και 20ού αιώνα. Εκεί γίνεται αναφορά μεταξύ άλλων και στον πρώτο γιατρό της Λεμεσού, για τον οποίο μαθαίνουμε περισσότερα στο τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου, το οποίο καταπιάνεται με τους πιο σημαντικούς σταθμούς της ιατρικής στη Λεμεσό, και στις πρώτες εμφανίσεις γιατρών και ιατρικών ιδρυμάτων στη Λεμεσό. Ο πρώτος γιατρός που εγκαταστάθηκε στη Λεμεσό ήταν ο Δημήτριος Φραγκούδης. Ο Φραγκούδης το 1738 διορίστηκε ως ο πρώτος υποπρόξενος της Αγγλίας στη Λεμεσό. Όσον αφορά τώρα τον πρώτο «καθαρά Λεμεσιανό γιατρό», σύμφωνα με τα όσα καταγράφονται στο βιβλίο, αυτός ήταν ο Σωκράτης Αραούζος. Ο πρώτος γιατρός που υπήρξε και δήμαρχος της Λεμεσού ήταν ο Ιωάννης Καραγεωργιάδης, ο οποίος όπως αναφέρεται και στο βιβλίο, υπήρξε μία από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες της σύγχρονης ιστορίας της Λεμεσού.
Η πρώτη Κύπρια γιατρός
Στο ίδιο κεφάλαιο συναντάμε αναφορές για τον πρώτο Ιατρικό Σύνδεσμο Λεμεσού (1919), μια πρωτοβουλία του γιατρού Ιωάννη Πιερή, ενώ μαθαίνουμε και την ιστορία της Μαρίας Ρούσου Μιχαηλίδου-Χρυσοστόμου, της πρώτης Κύπριας γιατρού, η οποία μετά την ολοκλήρωση των σπουδών της, άσκησε την ιατρική στη Λεμεσό. «Ως πρωτοπόρος Κύπρια και κάτοχος διπλώματος γιατρού του Εθνικού Πανεπιστημίου, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη χειραφέτηση της γυναίκας στην Κύπρο.
Στο ίδιο κεφάλαιο ο συγγραφέας του βιβλίου μιλά για την πρώτη: γυναικολογική και χειρουργική κλινική (ιδρύθηκε το 1940 από τον μαιευτήρα γυναικολόγο Μάριο Τριτοφτίδη), κινητή μονάδα υγείας(1949), ωτορινολαρυγγολογική κλινική (Γιαννάκης Χατζηπαπάς, 1952), ιδιωτική παιδιατρική κλινική (Αμερίκος Αργυρίου, 1970), πολυκλινική της Λεμεσού (Πολυκλινική Υγεία, 1983). Την ίδια στιγμή που υπάρχουν αναφορές για το πρώτο ίδρυμα για παιδιά με νοητική στέρηση (ίδρυμα Θεοτόκος. 1969), το πρώτο κέντρο ανιχνευτικών προγεννητικών και νεογνικών εξετάσεων (Κέντρο Προληπτικής Παιδιατρικής «Αμερίκος Αργυρίου», 1988), το πρώτο Οφθαλμολογικό («Πάνθεο», Θεόδωρος Ποταμίτης, 2004) και το πρώτο Ογκολογικό Κέντρο της Λεμεσού (Γερμανικό Ογκολογικό, Νίκος Ζάμπογλου, 2017), αλλά και στο Ιατρικό Μουσείο (2012) της πόλης.
Γιατροί στην Αγγλοκρατία
Το δεύτερο κεφάλαιο ασχολείται με τους ιδιώτες και δημόσιους γιατρούς της Λεμεσού από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι την ανεξαρτησία. Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο γίνεται εκτενής αναφορά, με τη βοήθεια βιογραφικών σημειωμάτων, σε γιατρούς που εργάστηκαν ως ιδιώτες στη Λεμεσό κατά τα πενήντα πρώτα χρόνια της Αγγλοκρατίας, όπως οι Ιωάννης Θωμαΐδης, Γεώργιος Διαγκούσης, Μιχάλης Δημάκης, Γεώργιος Αρναούτης, και στα τελευταία τριάντα χρόνια της Αγγλοκρατίας, όπου εκεί κάποιοι εκ των γιατρών που ξεχωρίζουν είναι ο παθολόγος μαιευτήρας Τάκης Οικονόμου, η πρώτη γυναίκα μαιευτήρας-γυναικολόγος στην Κύπρο, η Αριστονική Ιωαννίδου, ο γιατρός αλλά και ποιητής Κώστας Κλεοβούλου. Σε άλλο σημείο του βιβλίου γίνεται λόγος για γιατρούς, οι οποίοι μπορεί να ήταν γνωστοί στο επάγγελμά τους, αλλά την ίδια στιγμή είχαν και άλλες άγνωστες πτυχές, άλλα ταλέντα, όπως η ποίηση, η ζωγραφική και ο αθλητισμός.
Το δέκατο κεφάλαιο αναφέρεται στους γιατρούς της Λεμεσού, οι οποίοι πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους προς την πατρίδα και το έθνος κατά τους διάφορους σταθμούς της ιστορίας.
Το ενδέκατο κεφάλαιο ασχολείται με τους «Εθελοντές γιατρούς», οι οποίοι πρόσφεραν και προσφέρουν αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες τους, όπου υπάρχει δυστυχία, σε διάφορες χώρες της Αφρικής, της Ασίας, ακόμη και της Ευρώπης.
Παλιά νοσοκομεία
Τα τέταρτο κεφάλαιο περιγράφει τα παλιά νοσοκομεία της Λεμεσού αρχίζοντας από το Λοιμοκαθαρτήριο που λειτούργησε γύρω στο 1830, ενώ κάποια εκ των νοσοκομείων στα οποία γίνεται αναφορά είναι: Κομισάριατο (1881-1899), Coronation Hospital Limassol(1953), Princess Mary’s Hospital (1963), Τουρκοκυπριακό Νοσοκομείο (1963), Νοσοκομείο Αμιάντου( 1930-1970), Σανατόριο Κυπερούντας (1942-1969).
Ιατρικός Σύλλογος Λεμεσού
Το πέμπτο κεφάλαιο ασχολείται με τον Ιατρικό Σύλλογο Λεμεσού, την ίδρυση και τη δράση του, οι σχέσεις του συλλόγου με τις συντεχνίες, με το ΓεΣΥ και άλλα θέματα που απασχολούν την ιατρική κοινότητα. Στο πρώτο διοικητικό συμβούλιο του συλλόγου, το οποίο έπιασε και επίσημα δουλειά στις 28 Μαΐου 1967 συμμετείχαν οι: Γεώργιος Τορναρίτης (πρόεδρος), Ιωάννης Κουρής, Λυκούργος Δρουσιώτης, Ρογήρος Θεοχάρους και Ιωάννης Ιωαννίδης.
Τουρκοκύπριοι γιατροί
Το έκτο κεφάλαιο του βιβλίου είναι αφιερωμένο στους Τουρκοκύπριους γιατρούς της Λεμεσού, οι οποίοι είχαν μια αξιόλογη παρουσία στην ιστορία της ιατρικής κατά τη διάρκεια της Αγγλοκρατίας. Οι πρώτοι Τουρκοκύπριοι επαγγελματίες που άνοιξαν ιατρεία στην πόλη της Λεμεσού ήταν οι Σιεφκή Μπεχά Γκυλποϋ και Μουνήπ Δερβίς. Σε σχέση με τις Τουρκοκύπριες μαίες, στο συγκεκριμένο κεφάλαιο καταγράφεται και η δική τους προσφορά, με τη Μερυέμ Άπλα, να είναι μια από τις πρώτες και τις πιο γνωστές Τουρκοκύπριες μαίες της Λεμεσού.
Γιατροί ορόσημο
Το έβδομο κεφάλαιο αναφέρεται στους γιατρούς ορόσημο, δηλαδή σε γιατρούς που αναδείχτηκαν σε προσωπικότητες στην ειδικότητά τους μετά την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Εκ των σπουδαιότερων χειρούργων που ξεχωρίζει ο συγγραφέας, ο δρ Βάσος Μακρής, ο οποίος υπήρξε πρωτοπόρος σε επεμβάσεις μαστού, θυρεοειδούς και παραθυρεοειδούς, καθώς και στη λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή στην Κύπρο. Όσον αφορά άλλες ειδικότητες και γιατρούς ορόσημα μεταξύ άλλων, καταγράφονται οι εξής:
Παθολογία: Γεώργιος Κοζάκος (1916-2008), Ανδρέας Στυλιανίδης
Ορθοπεδική: Κυριάκος Ανδρέου
Ουρολογία: Χάρης Κουρίευς, ο πρώτος Κύπριος ουρολόγος που εγκατέστησε στο ιατρείο του το 1986, εξωσωματικό λιθοτρίπτη.
Παιδιατρική: Αμερίκος Αργυρίου (1924-2020)
Γυναικολογία: Κλείτος Οικονόμου (1919-1994), Μάριος Τριτοφτίδης (1908-2005)
Ψυχιατρική/Νευρολογία: Χριστόδουλος Μέσης (1936-2016)
Καρδιολογία: Ανδρέας Καζαντζής, Κώστας Χαραλαμπίδης
Μικροχειρουργική άκρων: Άλκης Αλκιβιάδης
Φυσική ιατρική και αποκατάσταση: Νικόλας Χριστοδούλου
Οφθαλμολογία: Θεόδωρος Ποταμίτης
Ακτινοθεραπευτική ογκολογία: Νίκος Ζάμπογλου
Πυρηνική ιατρική: Σάββας Φράγκος
Η ακτινολογία στη Λεμεσό
Ένας εκ των ειδικών που αναφέρεται ως γιατρός ορόσημο στην ακτινολογία είναι ο Πανίκος Αργυρόπουλος. Ειδική μνεία στο έργο του συγκεκριμένου γιατρού, γίνεται στο όγδοο κεφάλαιο, το οποίο ασχολείται με την ακτινολογία στη Λεμεσό καθώς ο κλάδος αυτός της ιατρικής στη Λεμεσό αποτελεί σταθμό της ιατρικής για ολόκληρη την Κύπρο. Ο Πανίκος Αργυρόπουλος ήταν ο πρώτος ακτινολόγος που το 1981 εξοπλίστηκε με υπέρηχο (sonar) για γενική υπερηχογραφική χρήση και την ίδια περίοδο με μηχανήματα πανοραμικής και κεφαλομετρικής ακτινογραφίας.
Γιατροί-βιομήχανοι
Το δωδέκατο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στους Λεμεσιανούς γιατρούς που πρόσφεραν στην ιατρική βιομηχανία, με κύριο παράδειγμα τη Medochemie, που ιδρύθηκε από τον γιατρό δρα Ανδρέα Πίττα. Και τέλος το δέκατο τρίτο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στις οικίες των γιατρών, μερικές εκ των οποίων έχουν ιστορικό όσο και αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον.
Αργυρίου: Μιλώντας στον «Π» ο παιδίατρος και συγγραφέας του βιβλίου, δρ Αργύρης Αργυρίου, τόνισε ότι η καταγραφή της ιστορίας της ιατρικής στη Λεμεσό, ήταν ένα προσωπικό στοίχημα για τον ίδιο, κάτι που «χρωστούσε» στον πατέρα του, δρα Αμερίκο Αργυρίου. «Το βιβλίο αυτό είναι αφιερωμένο στον πατέρα μου και σε όλους εκείνους τους γιατρούς που μέσα από το έργο τους βοήθησαν την πόλη μας, τους ανθρώπους της πόλης μας» τόνισε ο δρ Αργύριου, εκφράζοντας παράλληλα την άποψη ότι «Οι γιατροί της Λεμεσού» θα μπορούσαν να αποτελέσουν την αφετηρία για οποιοδήποτε γιατρό ή ιστορικό, ο οποίος θέλει να ασχοληθεί και να καταγράψει τους γιατρούς ορόσημα στην ιστορία του νησιού μας.
Το βιβλίο, επιμελήθηκε και σελιδοποιήθηκε από τον συγγραφέα Κυριάκο Δ. Παπαδόπουλο. Το εξώφυλλο φιλοτεχνήθηκε από τη Νάταλη Παυλίδου και εκτυπώθηκε στα τυπογραφεία Lithostar Ltd στη Λεμεσό σε 800 αντίτυπα. Ο συγγραφέας μιλώντας στον «Π» θέλει να ευχαριστήσει τόσο τον κ. Παπαδόπουλο όσο και την κ. Παυλίδου, καθώς και όλους τους υπόλοιπους, στους οποίους αναφέρεται εκτενώς στο βιβλίο, για την πολύτιμη βοήθειά τους.
