Tρύπιος έως και ανύπαρκτος είναι ο εσωτερικός έλεγχος σε υπουργεία και υφυπουργεία, με την κυβέρνηση Χριστοδουλίδη να καλείται να ενισχύσει αυτούς τους εσωτερικούς μηχανισμούς ελέγχου καθώς και την αρμόδια Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου που τους εποπτεύει και είναι, επίσης, υποστελεχωμένη.
Η διαπίστωση για σχεδόν ανύπαρκτο εσωτερικό έλεγχο επιβεβαιώνεται, άλλωστε, και μέσα από τα συνεχή ευρήματα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας, η οποία κατά τους ελέγχους της εντοπίζει και φέρνει στο φως υποθέσεις κακοδιαχείρισης, διασπάθισης δημόσιου χρήματος, διαπλοκής και διαφθοράς στο Δημόσιο. Υποθέσεις, οι οποίες, υποτίθεται, θα έπρεπε να εντοπίζονταν από τις μονάδες εσωτερικού ελέγχου των υπουργείων και των υφυπουργείων.
Με τον προληπτικό έλεγχο η διάπραξη των πιο πάνω εγκλημάτων διαπιστώνεται από την αρχή και όχι εκ των υστέρων, όπως γίνεται σήμερα στο πλαίσιο των ελέγχων που διενεργεί η Ελεγκτική Υπηρεσία. Ποιος, όμως, θα ασκήσει τον προληπτικό έλεγχο όταν αυτές οι υποτιθέμενες μονάδες εσωτερικού ελέγχου δεν υφίστανται καν σε ορισμένα υπουργεία και υφυπουργεία ή εκεί που υφίστανται, υπολειτουργούν, ενώ οι δημόσιοι υπάλληλοι που τις στελεχώνουν δεν διαθέτουν καν τα βασικά προσόντα, αυτά του ελεγκτή – λογιστή;
Τα κακώς κείμενα
Με βάση τα επίσημα στοιχεία που ζητήσαμε και εξασφαλίσαμε από την Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου της Δημοκρατίας, προκύπτουν τα ακόλουθα:
1 Στα Υπουργεία Γεωργίας και Εξωτερικών, όπως και στο Υφυπουργείο Έρευνας δεν λειτουργούν, προς το παρόν, μονάδες εσωτερικού ελέγχου παρά τη σχετική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, ημερομηνίας 23/3/2021, για ενίσχυση και μόνιμη στελέχωση των μονάδων εσωτερικού ελέγχου, τουλάχιστον, με δυο άτομα πλήρους απασχόλησης.
2 Οι περισσότερες από τις υφιστάμενες μονάδες εσωτερικού ελέγχου των υπουργείων και των υφυπουργείων υπολειτουργούν. Τα πλείστα υπουργεία και υφυπουργεία διαθέτουν μόλις έναν υπάλληλο για τη διενέργεια του εσωτερικού ελέγχου, ενώ σε κάποια υπουργεία, ακόμη και αυτός ο υπάλληλος είναι μερικής απασχόλησης.
3 Η καταπληκτική πλειοψηφία των υπαλλήλων που σήμερα στελεχώνουν τις μονάδες εσωτερικού ελέγχου σε υπουργεία και υφυπουργεία δεν είναι κατάλληλα καταρτισμένοι. Δεν διαθέτουν καν τα βασικά προσόντα, δηλαδή, δεν είναι ελεγκτές - λογιστές.
4 Η στελέχωση των μονάδων εσωτερικού ελέγχου γίνεται μέσω μετακινήσεων/μεταθέσεων/αποσπάσεων προσωπικού από άλλα τμήματα των υπουργείων και υφυπουργείων. Σε αρκετές περιπτώσεις το προσωπικό αυτό μετακινήθηκε πίσω στα τμήματα από τα οποία προήλθε, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επιχειρησιακή συνέχεια στις δραστηριότητες των μονάδων και να πηγαίνει χαμένη η εκπαίδευση που έτυχαν οι εν λόγω υπάλληλοι από την Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου.
Με βάση τα παραπάνω, είναι ηλίου φαεινότερον ότι, ο έλεγχος που διενεργείται από τις υφιστάμενες μονάδες εσωτερικού ελέγχου δεν είναι επαρκής και αποτελεσματικός.
Προσοντούχο προσωπικό
Κληθείσα να σχολιάσει τα πιο πάνω, η έφορος Εσωτερικού Ελέγχου της Δημοκρατίας, κ. Άννα Ζαβού-Χριστοφόρου, δήλωσε στον «Π» ότι, επιβάλλεται να λειτουργούν μονάδες εσωτερικού ελέγχου σε όλα ανεξαιρέτως τα υπουργεία, υφυπουργεία και μεγάλες κυβερνητικές υπηρεσίες - τμήματα, οι οποίες να είναι στελεχωμένες με επαρκή αριθμό προσωπικού, προσοντούχο και εξειδικευμένο σε θέματα ελέγχου. Πρόσθεσε, επίσης, ότι το προσωπικό αυτό θα πρέπει να ασχολείται αποκλειστικά με τον έλεγχο αυτό.
Φωτεινές εξαιρέσεις
Τα υπουργεία που διαθέτουν μονάδες εσωτερικού ελέγχου με δυο υπαλλήλους πλήρους απασχόλησης είναι τα Υπουργεία Άμυνας, Εσωτερικών και Οικονομικών, ενώ το Υπουργείο Παιδείας διαθέτει τρεις λειτουργούς πλήρους απασχόλησης για τη διενέργεια του εσωτερικού ελέγχου, διασφαλίζοντας έτσι την ορθή διαχείριση και εξοικονόμηση του δημόσιου χρήματος.
Υποστελέχωση και τάση φυγής
Σύμφωνα με τα στοιχεία που κατέθεσε στην Επιτροπή Οικονομικών της Βουλής η έφορος Εσωτερικού Ελέγχου ενόψει της σημερινής συζήτησης του προϋπολογισμού του Γραφείου της για το έτος 2025, ο αριθμός του προσωπικού στο Γραφείο της ανέρχεται σήμερα στους 33 ενώ οι εγκεκριμένες θέσεις είναι 40.
Πέραν των κενών θέσεων που θα πρέπει να πληρωθούν, στην Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου καταγράφεται μια τάση φυγής των λογιστών – ελεγκτών που προσλαμβάνονται. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, στην Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου προσλαμβάνονται στην κλίμακα Α8, ενώ σε άλλες κυβερνητικές υπηρεσίες η πρώτη κλίμακα πρόσληψης ενός λογιστή – ελεγκτή είναι στην Α11. Ως εκ τούτου, με την πρώτη ευκαιρία οι λογιστές – ελεγκτές εγκαταλείπουν την Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου για να εργαστούν σε άλλες κρατικές υπηρεσίες, όπως στο Τμήμα Φορολογίας.
Με την αύξηση του προσωπικού της Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου θα τυγχάνουν, αφενός, συνεχούς εκπαίδευσης οι υπάλληλοι που τοποθετούνται στις μονάδες εσωτερικού ελέγχου των υπουργείων και των υφυπουργείων και αφετέρου, θα ενισχυθεί ο εσωτερικός έλεγχος καθώς λειτουργοί της Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου θα μπορούν να συνδράμουν στους ελέγχους των μονάδων εσωτερικού ελέγχου.
Οι τρεις γραμμές άμυνας
Οι μονάδες εσωτερικού ελέγχου στα υπουργεία, υφυπουργεία και στα μεγάλα κυβερνητικά τμήματα και υπηρεσίες αποτελούν τη δεύτερη γραμμή άμυνας και η ανεξάρτητη Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου, που συμβουλεύει και εποπτεύει τις μονάδες εσωτερικού ελέγχου για την εφαρμογή των κατάλληλων διαδικασιών ελέγχου, αποτελεί την τρίτη γραμμή άμυνας. Στην πρώτη γραμμή άμυνας ανήκουν τα διάφορα ιεραρχικά επίπεδα της διοίκησης του εκάστοτε υπουργείου – υφυπουργείου, η οποία έχει την κυριότητα, την ευθύνη και την αρμοδιότητα σε σχέση με τη διαχείριση κινδύνων, το σχεδιασμό και την εφαρμογή κατάλληλων και αποτελεσματικών συστημάτων εσωτερικού ελέγχου, και την εφαρμογή έγκαιρων και επαρκών διορθωτικών ενεργειών, όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο.
Σημαντικός ο ρόλος τους αλλά…
Για να αντιληφθεί κανείς το σημαντικό έργο που καλούνται να επιτελέσουν οι μονάδες εσωτερικού ελέγχου όσον αφορά την πρόληψη και την αντιμετώπιση περιπτώσεων διαπλοκής, διαφθοράς, κακοδιαχείρισης και διασπάθισης δημόσιου χρήματος, αρκεί να διαβάσει τις βασικές αρμοδιότητες – καθήκοντά τους που περιλαμβάνουν:
Τη διενέργεια προληπτικών και κατασταλτικών διαχειριστικών, οικονομικών και διοικητικών ελέγχων με στόχο τη διασφάλιση της εύρυθμης, αποδοτικής και αποτελεσματικής λειτουργίας των υπουργείων - υφυπουργείων (διοίκησης και τμημάτων τους) και την υποβολή σχετικών αναφορών.
Τη μελέτη θεμάτων και την παρακολούθηση της συμμόρφωσης με τα ευρήματα του δευτεροβάθμιου και τριτοβάθμιου ελέγχου που διενεργείται από την Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου και την Ελεγκτική Υπηρεσία, αντίστοιχα, σε συνεργασία με τις εν λόγω Υπηρεσίες.
Τη διερεύνηση καταγγελιών ή ειδικών θεμάτων που τους αναθέτουν οι υπουργοί - υφυπουργοί.
Την παρακολούθηση διαφόρων θεμάτων που ανατίθενται στις μονάδες από τους υπουργούς – υφυπουργούς με στόχο τη διασφάλιση της ορθής εφαρμογής του θεσμικού πλαισίου που διέπει τη λειτουργία της δημόσιας υπηρεσίας, συμπεριλαμβανομένων και των διαδικασιών για τις δημόσιες συμβάσεις και γενικότερα των αρχών χρηστής διοίκησης και την υποβολή εισηγήσεων για απλοποιήσεις / εκσυγχρονισμό / θεσμοθέτηση νέων διαδικασιών όπου κριθεί αναγκαίο.
Εμπιστευτικές οι εκθέσεις
Ουκ ολίγες φορές στο παρελθόν η Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου, σύμφωνα με την κ. Άννα Ζαβού-Χριστοφόρου, εντόπισε κακώς κείμενα και με εκθέσεις της προς τους αρμόδιους υπουργούς – υφυπουργούς ζήτησε τη λήψη διορθωτικών μέτρων. Όπως εξήγησε στον «Π» η κ. Ζαβού, δεν δημοσιοποιούνται τα ευρήματα των ελέγχων της υπηρεσίας της, διότι, απαγορεύει κάτι τέτοιο η κείμενη νομοθεσία. Οι εκθέσεις της Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου θεωρούνται εμπιστευτικές και ενίοτε, απόρρητες.
