Ένα μικρό αμφιθεατρικό χωριό με πλούσιο περιβαλλοντικό και πολιτισμικό ενδιαφέρον. Ένα χωριό που έλκυε πολλούς από τα περιβάλλοντα χωριά να το επισκέπτονται πολλές εποχές του χρόνου γιατί διοργάνωνε πολλά ψυχαγωγικά αλλά και θρησκευτικά δρώμενα, έτσι περιγράφουν την Πενταλιά απόδημοι της κοινότητας. Πρόκειται για τη συγγραφέα και εκπαιδευτικό Μαίρη Σταυρινίδου Ευθυμίου και τον Μιχαήλη Σπυριδάκι, καθηγητή μουσικής σήμερα σε αγγλικό σχολείο, συνθέτη και συγγραφέα. Αλλά και ο Άγγελος Κάιζερ ιδιοκτήτης καφεστιατορίου στην Πενταλιά χημικός μηχανικός συμβάλλει στην επισκεψιμότητα της κοινότητάς του δημιουργώντας στο ορεινό χωριό την ταβέρνα του.
Το χωριό
Η Πενταλιά, η παλιά, βρίσκεται στην επαρχία Πάφου κοντά στα χωριά Αμαργέτη, Στατός Άγιος Φώτιος, Γαλαταριά, Κελοκέδαρα και Φάλεια. Είναι ημιορεινό χωριό της Κύπρου σε υψόμετρο 700μ. και αριθμεί σήμερα κάτω από 50 μόνιμους κατοίκους. Παλαιότερα είχε πάνω από 600 κατοίκους. Στην περιοχή ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει τη μαγευτική θέα των γύρω βουνών του Τροόδους και ανάμεσά τους τον Ξεροπόταμο, να απολαύσει το φαγητό του στο εστιατόριο που βρίσκεται στο πιο ψηλό σημείο της Νέας Πενταλιάς. «Αν και ταλαιπωρήθηκε εδαφολογικά, σεισμολογικά και τη χώρισαν, ενιαία πάντα θα παραμένει στις καρδιές μας», αναφέρει η κ Σταυρινίδου. Η Πενταλιά ανέφερε, ήταν ένα εμπορικό πέρασμα για πολλά από τα ορεινά χωριά. Και οι δύο γονείς της κατάγονται από την Πενταλιά. Μάλιστα τελείωσαν το δημοτικό σχολείο του χωριού με δάσκαλο τον παππού της και πατέρα της μητέρας της, τον Νικόλα Παπαδόπουλο.
Το χωριό αρχικά είπε, είχε πολλούς κατοίκους αλλά η αστυφιλία, όπως σε πολλά χωριά το ερήμωσε. Σιδεράδες, τσαγκάρηδες, επιπλοποιοί ήταν στο χωριό, τότε που έσφυζε από ζωή. Τους θυμάμαι είπε, «τόσο έντονα. Αυτούς τους βρακάδες που επέμεναν στη στολή του χωριού, που ζητούσαν αφρόζα στον καφενέ του Στεφανή και του Σταυρή.
Υπάρχουν πολλοί μύθοι και παραδόσεις που συντηρήθηκαν μέχρι πρόσφατα και αφορούν το χωριό της ορεινής Πάφου. Είναι γνωστή για τα αυθεντικά παραδοσιακά προϊόντα όπως τραχανάς, ζιβανία, και σουτζούκο, τρεμμιθόπιτες και πολλά άλλα. Ο παππούς της Σταυρινίδου, Τρύφωνας Σταύρου, είχε το πιο μεγάλο μπακάλικο. Μεγάλωσε αυτή, όπως είπε, και οι αδελφές της πηγαίνοντας συχνά τα Σαββατοκύριακα (αφού η απόσταση από την πόλη της Πάφου ήταν τότε μία ώρα, τώρα μόνο είκοσι λεπτά), τα καλοκαίρια και τις γιορτές εκεί στον παππού και τη γιαγιά. Θυμάται, τα αγροτικά λεωφορεία γεμάτα με κόσμο που περνούσαν τον κεντρικό δρόμο όπου βρισκόταν το μπακάλικο του παππού, σταματούσαν στη διαδρομή τους για τα επόμενα χωριά και ψώνιζαν από το μπακάλικο. «Θυμάμαι τις περιπλανήσεις μου στα τόσο γραφικά σπίτια με τις χωμάτινες αυλές τους. Εδώ συναντώνται πολλά παραδοσιακά λιθόχτιστα σπίτια, ανάμεσα στα μικρά στενάκια του. Θυμάμαι τις τρεις ή τέσσερις βρύσες όπου παρέα με τη γιαγιά πηγαίναμε και φέρναμε με τις κορίπες (κανάτες) νερό για το σπίτι».
Οι μνήμες της στρέφονται όμως και στα παιχνίδια με τις αδελφές και ξαδέλφες που φορούσαν τις «ποδίνες» (μπότες) της προγιαγιάς και της άρεσε να ακούει εκείνο τον μεταλλικό ήχο που έκανε πάνω στο πέτρινο κράσπεδο της αυλής.
Παναγία του Σίντη
Από τα σημαντικότερα αξιοθέατα κοντά στην Πενταλιά και συγκεκριμένα στα 5,5 χιλιόμετρα είναι η περίφημη Παναγία του Σίντη, ένα από τα αυθεντικότερα δείγματα μοναστηριακής αρχιτεκτονικής στην Κύπρο που ανήκει στο κατάλογο προστασίας της UNESCO. Ανήκει χωροταξικά στην κοινότητα Πενταλιάς. Η πρόσβαση είναι μέσω χωμάτινων δρόμων αν και τώρα έγιναν κάποιες ασφαλτοστρώσεις. Η Μαίρη Σταυρινίδου ανέφερε πως ο δρόμος προς την εκκλησία σου θυμίζει ταινία γουέστερν, αφού νομίζεις ότι είσαι στη μέση του πουθενά, προσθέτοντας πως ο χωματόδρομος σε οδηγεί στο μοναστήρι που χτίστηκε κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας. Δίπλα είναι ο ποταμός, δυστυχώς χωρίς νερό. Οι υπεύθυνοι της εκκλησίας του Κύκκου αλλά και το Τμήμα Αρχαιοτήτων κάνουν κάποια βελτιωτικά έργα στον χώρο προκειμένου να πάρει την αίγλη που ταιριάζει σε τέτοιο αρχαιοπρεπές κτίσιμο, συμπλήρωσε.
Φεστιβάλ
Εδώ και πολλά χρόνια στην Πενταλιά παραμονή του Δεκαπενταύγουστου διοργανώνεται το περίφημο φεστιβάλ της Μαλάγας, είδος σταφυλιού που ευδοκιμεί στο χωριό. Θύμησες μαγικές είπε η Σταυρινίδου, «οι καλοκαιρινές διακοπές στο χωριό. Πολλές οι αμυγδαλιές και τα αμπέλια. Και πόση ομαδικότητα στις γεωργικές εργασίες. Σαν κινηματογραφική ταινία το μάζεμα των αμυγδαλιών (αθασιών). Σαν εικονογραφημένη σελίδα βιβλίου η εικόνα του τρύγου. Με τα γαϊδουράκια να έχουν τον πρώτο λόγο στη μεταφορά των προϊόντων». Η Πενταλιά ήταν κι εξακολουθεί να είναι, όπως είπε, ένας παράδεισος με κάθε είδους φυτών, δέντρων, αμπελιών, αμυγδαλιών κι ελιών. Επίσης είναι γεμάτη παπουτσοσυκιές.
Η Νέα Πενταλιά είναι το χωριό Πενταλιά το οποίο μετακινήθηκε λόγω του ότι το παλιό χωριό ανακηρύχτηκε σεισμογενής περιοχή. Η Νέα Πενταλιά είναι χτισμένη σε ένα ύψωμα και έχει θέα τα γύρω χωριά καθώς όταν έχει καλό καιρό έχει ορατότητα μέχρι και τη θάλασσα της Πάφου. Ο κοινοτάρχης Πάμπος Ιωάννου στέκεται εκεί βράχος στην κοινότητά του προσπαθώντας να καταπολεμήσει την αστυφιλία. Προσπάθειά του να φέρει πίσω κόσμο ανέφερε στον «Π».
Γλυκές αναμνήσεις
Τον Μιχαήλη Σπυριδάκι τον συναντήσαμε στην Πενταλιά με την ευκαιρία που βρέθηκε στην Κύπρο αφού τώρα διαμένει στο Λονδίνο. Μικρός διέμενε με την οικογένειά του στο Λουξεμβούργο ωστόσο με συγκίνηση μιλά για τις καλοκαιρινές διακοπές και την επίσκεψη του στο χωριό της Παλιάς Πενταλιάς. Πριν φτάσουμε στο σπίτι του παππού, είπε, «το αυτοκίνητο περνούσε από τον κεντρικό δρόμο του χωριού όπου αναπόφευκτα περνούσαμε από το καφενείο του Στεφανή και του Σταυρή. Όσοι είναι τυχεροί που θυμούνται τους γέρους που κάθονταν στο καφενείο και κατά μήκος του δρόμου, θα έχουν ζήσει παρόμοιες στιγμές. Θυμάμαι χαρακτηριστικά τα βλέμματά τους όπως περνούσε το αυτοκίνητο. Το ακολουθούσαν με το βλέμμα τους λες και ήταν λαχταριστό κομμάτι καπνιστής λούντζας για να καταλάβουν ποιος είναι ο ασπρομάλλης που οδηγεί», συμπλήρωσε.
Ο πατέρας του ήταν ο Κώστας. Αυτή τη στιγμή είπε, «θέλω να πιστεύω πως βρίσκεται στο πέλαγος της Πάφου όπου σκορπίσαμε την τέφρα του πριν από δώδεκα χρόνια, τον φαντάζομαι ότι προσέχει τα καράβια που πάνε κι έρχονται. Κάτι σαν φύλακα άγγελο των ναυτικών». Το χωριό του, αν και ερηπωμένο τώρα, έχει μεγάλη ιστορία, συμπλήρωσε. Αν πάρει κανείς είπε ο κ. Σπυριδάκις το σκουληκόδρομο και στρίψει για την Πενταλιά, θα δει ένα χωριό φάντασμα. Χαλάσματα σε υποδέχονται εκεί που κάποτε έστεκε το σπίτι της Σαλώμης, το σπίτι του Ασπρή και της Μαργαρίτας είναι κλειστό, κλειδωμένο και έρημο. Στο σπίτι του Κλεόβουλου και της Ολιβίας, όπου κάποτε άρμεξε την πρώτη του κατσίκα, όπως είπε, έχουν φυτρώσει αγριόχορτα. Τα δέντρα στις αυλές των ερημωμένων σπιτιών γεμίζουν φρούτα τα οποία πέφτουν στο έδαφος χωρίς να μαζευτούν.
Η φύση έχει πλέον κυριαρχήσει ανάμεσα στα χαλάσματα της Πενταλιάς. Στο καφενείο του Στεφανή το γκάζι του καφέ έχει να ανάψει πολλά χρόνια. Η Πενταλιά όμως είναι εκεί, στέκει αμίλητη, αγέρωχη, περιμένοντας τη νέα γενιά να την ανακαλύψει. Τα βράδια είπε «πριν με πάρει ο ύπνος, κλείνω τα μάτια και ανηφορίζω τον σκουληκόδρομο. Είναι πάντα άνοιξη και τα καταπράσινα λιβάδια με υποδέχονται με ανθισμένες ροζ αμυγδαλιές και αγριολούλουδα. Αν και ο γερο-Μιχαήλης έχει φύγει εδώ και χρόνια, μόλις μπω στην Πενταλιά τον νιώθω εκεί, να βγάζει λάδι στο ελαιοτριβείο, να οδηγεί το τρακτέρ, να μου λέει τις ατέλειωτες ιστορίες του. Τότε ηρεμώ, με παίρνει ένας γλυκός ύπνος. Είμαι καλά. Πενταλιά αγάπη μου», κατέληξε.
Όπως εξήγησαν και οι δύο υπάρχει οικιστικό ενδιαφέρον από ξένους που ήδη έχουν αναπαλαιώσει σπίτια και κατοικούν μόνιμα στο παλιό χωριό. Αρκετοί Πενταλιώτες άρχισαν να ανακατασκευάζουν και να συντηρούν όσα σπίτια στέκουν σε καλή κατάσταση.
Η ταβέρνα
Η ταβέρνα Γεράνια βρίσκεται στην Πενταλιά, σε μία από τις πιο παρθένες περιοχές της Κύπρου. Το κυκλικό κτήριο και η μεγάλη αυλή της προσφέρουν πανοραμική θέα και μαγευτικά ηλιοβασιλέματα, ενώ ο καταπράσινος περιβάλλοντας χώρος δημιουργεί μια γαλήνια ατμόσφαιρα. Ιδιοκτήτης ένα νεαρό παιδί ο Άγγελος Κάιζερ. «Προέρχομαι από μια οικογένεια που ασχολείτο με τον χώρο και από έναν τόπο που ξέρει από καλό φαγητό, ιδιαίτερα όσον αφορά ποιότητα κρέατος και ψήσιμο στα κάρβουνα. Θυμάμαι τον εαυτό μου, να θέλω να μάθω όλα τα μυστικά του ψησίματος από τον παππού και τους θείους μου. Ανεπανάληπτες οι παρεμβάσεις και οι συζητήσεις για το ποιος έκανε την καλύτερη σούβλα!».
Όπως παραδέχεται του αρέσει και του ίδιου να τρώει συχνά έξω, και ως εκ τούτου σέβεται τον χώρο εστίασης που φροντίζει και κρατά σταθερή την ποιότητα του φαγητού του. Το να είσαι «ταβερνιάρης» δεν είναι καθόλου υποτιμητικό, κι όσον αφορά τη σπουδή του ως χημικός μηχανικός παραμένει πάντα εφόδιο και τον κάνει πιο σωστό ως επαγγελματία, κατέληξε. Το σίγουρο πάντως είναι ότι αξίζει κανείς να την επισκεφθεί και την παλιά αλλά και τη Νέα Πενταλιά, όπου η θέα και ο περιβάλλοντας χώρος προσδίδουν μια μοναδικότητα.
