Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) έχει πια εισχωρήσει για τα καλά στον σύγχρονο κυπριακό εργασιακό χώρο, μεταβάλλοντας τον χαρακτήρα του, τη δυναμική και τις απαιτήσεις από τους εργαζόμενους. Από την απλοποίηση των παροχών υπηρεσιών έως την ενίσχυση της παραγωγικότητας στον ιδιωτικό τομέα, τα εργαλεία AI έχουν πλέον κεντρική θέση στην καθημερινότητα ενός Κύπριου εργαζομένου. Όμως, μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature Human Behaviour (Ιούνιος 2025) παρουσιάζει μια πιο σύνθετη πραγματικότητα: ενώ η AI μπορεί να μειώσει τη γνωστική κόπωση, ενδέχεται να εντείνει το εργασιακό άγχος, ενισχύοντας μια κουλτούρα διαρκούς απόδοσης.
Δίκοπο μαχαίρι
Η AI προβάλλεται συχνά ως πανάκεια για τον εργασιακό χώρο: συντάσσει emails, οργανώνει δεδομένα, συνοψίζει συναντήσεις και δημιουργεί περιεχόμενο. Πολλοί εργαζόμενοι στην Κύπρο δηλώνουν ότι νιώθουν πιο αποδοτικοί και απαλλαγμένοι από βαρετές επαναλαμβανόμενες εργασίες. Ωστόσο, η ίδια μελέτη, που πραγματοποιήθηκε σε 12 ευρωπαϊκές χώρες συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου, δείχνει ότι η ανακούφιση αυτή συνοδεύεται από νέες πιέσεις: όταν οι εργοδότες αυξάνουν τις απαιτήσεις τους παράλληλα με την υιοθέτηση AI, οι εργαζόμενοι μπορεί να αισθάνονται πιο πιεσμένοι.
Η «αυτοπεποίθηση στη χρήση AI», δηλαδή το πόσο ικανοί αισθάνονται οι εργαζόμενοι με αυτά τα εργαλεία, παίζει καθοριστικό ρόλο. Όσοι νιώθουν εξοικειωμένοι βιώνουν λιγότερο στρες, ενώ άλλοι, ιδιαίτερα σε μικρές επιχειρήσεις ή δημόσιες υπηρεσίες με περιορισμένη τεχνική υποστήριξη, αισθάνονται σύγχυση και κόπωση.
Ψηφιακό άλμα
Σε όλη την Κύπρο, η ψηφιακή μετάβαση επιταχύνεται. Κλάδοι όπως τα χρηματοοικονομικά, η ναυτιλία, ο τουρισμός και το λιανεμπόριο ενσωματώνουν τεχνολογίες AI για την εξυπηρέτηση πελατών, την ανάλυση δεδομένων και τη διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας. Παράλληλα, δημόσιες υπηρεσίες εφαρμόζουν chatbots και ηλεκτρονικές φόρμες, αλλά η μετάβαση δεν είναι χωρίς εμπόδια.
Μια έκθεση του 2024 από τον Σύνδεσμο Επιχειρήσεων Πληροφορικής Κύπρου (CITEA) ανέδειξε τη ραγδαία αυξανόμενη ανάγκη για κατάρτιση και ρύθμιση στη χρήση της AI. Οι επιχειρήσεις ενώ αναζητούν τρόπους αύξησης της παραγωγικότητας, οι εργαζόμενοι ζητούν σαφή όρια.
Η ανησυχία γύρω από την AI δεν περιορίζεται στους κλάδους τεχνολογίας ή οικονομικών. Το 2023 και το 2024, η απεργία των σεναριογράφων και ηθοποιών στις Ηνωμένες Πολιτείες έφερε στην επιφάνεια έναν άλλο κρίσιμο άξονα: την απειλή που αισθάνονται δημιουργικοί επαγγελματίες από τα εργαλεία AI που μπορούν να «παράγουν» σενάρια, διαλόγους και πρόσωπα.
Οι απεργίες αυτές δεν είχαν μόνο οικονομικό αντίκτυπο αλλά άνοιξαν και μια παγκόσμια συζήτηση για τα πνευματικά δικαιώματα, την ανθρώπινη δημιουργικότητα και τα όρια της τεχνολογίας. Η απαίτηση των εργαζομένων για διασφάλιση ότι η AI δεν θα αντικαταστήσει αλλά θα υποστηρίξει την εργασία τους, ενώνει φωνές πέρα από τα σύνορα και τους κλάδους.
Προκλήσεις και διλήμματα
Η AI έχει αρχίσει να μετασχηματίζει σημαντικά πεδία της κοινωνίας, φέρνοντας στο προσκήνιο νέες προκλήσεις και διλήμματα. Στον τομέα της εκπαίδευσης, δάσκαλοι και καθηγητές καλούνται να ανταγωνιστούν την αλγοριθμική παροχή γνώσης, καθώς οι φοιτητές και μαθητές καταφεύγουν στη χρήση συστημάτων AI για την εκπόνηση εργασιών και την αναζήτηση πληροφοριών. Αυτό δημιουργεί σοβαρά ερωτήματα ως προς την αξιολόγηση των μαθησιακών επιδόσεων και την αυθεντικότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Στη δημοσιογραφία, οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί πειραματίζονται με την παραγωγή αυτόματων κειμένων μέσω AI, γεγονός που γεννά ανησυχίες για την ποιότητα της πληροφορίας, την ακρίβεια των δεδομένων και την αυθεντικότητα των ρεπορτάζ. Παράλληλα, στον τομέα της υγείας, παρότι η τεχνητή νοημοσύνη προσφέρει δυνατότητες υποστήριξης στη διάγνωση και την προληπτική φροντίδα, εντείνονται οι φόβοι για την αντικατάσταση της ανθρώπινης κρίσης από απρόσωπους και ψυχρούς αλγορίθμους, κάτι που θα μπορούσε να υπονομεύσει την ποιότητα της φροντίδας. Τέλος, στον χώρο της δικαιοσύνης και της δημόσιας διοίκησης, η εφαρμογή της AI σε αποφάσεις όπως το άσυλο, οι κρατήσεις ή η χορήγηση κοινωνικών παροχών μπορεί να οδηγήσει σε φαινόμενα αδιαφάνειας και προκατάληψης.
Πρόσφατες εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου έχουν επισημάνει τους πιο πάνω κινδύνους, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για διαφάνεια, ηθική λογοδοσία και δημοκρατικό έλεγχο στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.
Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ETUC) έχει προειδοποιήσει για τον «τεχνοοικονομικό ενθουσιασμό» που αγνοεί την ευημερία των εργαζομένων. Το υπόμνημά τους ζητά επαναδιαπραγμάτευση των όρων χρήσης της AI, με έμφαση στη διαφάνεια, την κατάρτιση και τις συλλογικές συμβάσεις.
Εντούτοις, η AI θα συνεχίσει να διαμορφώνει την κυπριακή και την παγκόσμια οικονομία. Το ερώτημα είναι πώς θα τη χρησιμοποιήσουμε. Μπορεί από μόνη της να μην εξαλείψει την επαγγελματική εξουθένωση, αλλά ο τρόπος ενσωμάτωσής της, με επίκεντρο τον άνθρωπο και όχι μόνο την αποδοτικότητα, ίσως τελικά αποτελέσει τη διαφορά ανάμεσα σε μια πιο έξυπνη κοινωνία και μια πιο εξαντλημένη.
