Είμαστε ένα κράτος ανεπαρκές έως και ανίκανο να διαχειριστεί και να λύσει καθημερινά προβλήματα. Γιατί; Μάλλον διότι η Κύπρος είναι μια χώρα της προβολής και του φαίνεσθαι και όχι της ουσίας.
Οι εντυπώσεις
Διαλαλούμε urbi et orbi ότι είμαστε σοβαρό ευρωπαϊκό κράτος, ότι σεβόμαστε το περιβάλλον και ότι υιοθετούμε πράσινες πολιτικές. Δεν ξέρω τελικά αν είναι η περιβαλλοντική συνείδηση που τρέχει από τα παντζάκια αυτού του κράτους και των πολιτών του, ή η υποκρισία και η δημιουργία εντυπώσεων. Η Κυπριακή Δημοκρατία έσπευσε - και καλώς έπραξε- να συμμορφωθεί με την Οδηγία 2019/904 της ΕΕ, σύμφωνα με την οποία τα πώματα θα πρέπει να είναι προσαρτημένα σε όλα τα δοχεία ποτών χωρητικότητας έως 3 λίτρων. Η Οδηγία βέβαια παρέλειψε να σημειώσει ότι το κάθε μπουκάλι θα πρέπει να συνοδεύεται με ειδική πένσα για να ανοίγει. Τέλος πάντων, η νέα Οδηγία, όπως ανέφερε η Ευρωπαϊκή Ένωση, στοχεύει να περιορίσει στο 10% τα πλαστικά απορρίμματα που εντοπίζονται σε ευρωπαϊκές παραλίες. Ο στόχος είναι ιερός, οπότε ας δεχτούμε ότι η μητέρα μου που είναι 90 χρονών πρέπει να ταλαιπωρείται να ανοίξει -αν μπορεί να ανοίξει- το μπουκαλάκι με το νερό ή το γάλα, για να προστατεύσει τις παραλίες μας.
Γενικά τις ευρωπαϊκές Οδηγίες τις φτουράμε, όπως την Οδηγία 98/2008, με βάση την οποία τα κράτη μέλη πρέπει να προωθούν τη διαλογή σκουπιδιών στην πηγή, και μάλιστα καθορίζονται ημερομηνίες και υλικά που πρέπει να διαχωρίζονται. Αυτή τη στιγμή στην Κύπρο, στα περισσότερα σπίτια υπάρχει ευχέρεια για διαχωρισμό των PMD (πλαστικά δοχεία, μεταλλικά, κουτιά χυμών και γάλακτος), διαλογή για γυαλί και για χαρτί. Κάποιοι δήμοι μάλιστα, για να δώσουν κίνητρα εισήγαγαν τον θεσμό «Πληρώνω Όσο Πετώ». Κάποιοι ευσυνείδητοι πολίτες, αν και ελάχιστα σκουπίδια πάνε για επεξεργασία, κάνουν συστηματικά αυτό τον διαχωρισμό, υπομένοντας ακόμα και την αδυναμία των δήμων να ανταποκριθούν στις ημερομηνίες συλλογής που έδωσαν στους δημότες τους.
Μιλάμε για ταλαιπωρία, αλλά, αν αυτά ήταν τα προβλήματά μας, θα ήταν ντροπή ακόμα και να τα αναφέρουμε.
Πιάσαμε πάτο
H Κύπρος, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Politico, παρά το ότι διατυμπανίζει ότι εφαρμόζει τις ευρωπαϊκές Οδηγίες και ότι έχει περιβαλλοντική συνείδηση, βρίσκεται σε όλες τις κατηγορίες στον πάτο.
• Με ποσοστό 17% στην ανακύκλωση δημοτικών αποβλήτων βρίσκεται στην προτελευταία θέση στην Ευρώπη (26η θέση).
• Με 0,13% μερίδιο στο εμπόριο αγαθών που προήλθαν από ανακύκλωση βρίσκεται επίσης στην 25η θέση, από τα 27 κράτη μέλη.
• Με ποσοστό 3% στην επαναχρησιμοποίηση υλικών κατατάσεται στην 23η θέση.
• Με μόλις τέσσερις πατέντες σε σχέση με την κυκλική οικονομία βρίσκεται στην 26η θέση.
• Με μόλις 100.000 ευρώ επενδύσεις στην κυκλική οικονομία βρίσκεται στην τελευταία θέση.
Κουλτούρα
Πού διαπρέπει η Κύπρος καταλαμβάνοντας τις πρώτες θέσεις σε διάφορες άλλες σχετικές κατηγορίες; Οι Κύπριοι παράγουν κατά κεφαλήν 640 κιλά απόβλητα τον χρόνο και 327 κιλά απορρίματα τροφίμων. Οι αριθμοί αυτοί κατατάσσουν την Κύπρο δεύτερη στην παραγωγή αποβλήτων, πίσω από τη Δανία (με 777 κιλά κατά κεφαλήν παραγωγή) και τρίτη στην παραγωγή απορριμμάτων τροφίμων, πίσω από το Βέλγιο (με 345 κιλά) και την Ολλανδία (με 541 κιλά).
Πού πάνε όλα αυτά τα απόβλητα; Δεν θα πω ότι κάποιοι αρμόδιοι δεν προσπαθούν, αλλά η αλήθεια πρέπει να λέγεται. Τα περισσότερα θάβονται σε διάφορες χωματερές. Ακόμα και οι δύο ΟΕΔΑ που διαθέτει η χώρα μας έχουν μετατραπεί σε χωματερές που λειτουργούν εκτός προδιαγραφών. Μιλάμε για τους ΟΕΔΑ Κόσιης και Πεντακώμου, οι οποίοι μετά το κλείσιμο των χωματερών στο Βατί και τον Κοτσιάτη υποβαθμίστηκαν, είτε λόγω αδυναμίας απορρόφησης σκουπιδιών, είτε γιατί λειτουργούν εκτός προδιαγραφών ως χώροι ταφής σκουπιδιών. Την ίδια στιγμή η αποκατάσταση των πρώην σκουπιδότοπων καθυστερεί, με αποτέλεσμα η χώρα μας να απειλείται με νέα πρόστιμα από την Κομισιόν. Παρότι εδώ και έξι χρόνια δεν έχουν μεταφερθεί νέα απόβλητα σε Βατί και Κοτσιάτη, οι δύο χώροι δεν έχουν ακόμη αποκατασταθεί και κλείσει, όπως απαιτείται από την Οδηγία περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων, με τις κυπριακές Αρχές να έχουν αναβάλει αρκετές φορές το χρονοδιάγραμμα για την εφαρμογή της απόφασης. Ως δικαιολογία προβάλλεται η ανάγκη νέων απαλλοτριώσεων καθώς και μια μελέτη για τις λυματοδεξαμενές. Η Κομισιόν πάντως έκρινε πως οι δύο χώροι υγειονομικής ταφής εξακολουθούν να συνιστούν κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον, και για αυτό αποφάσισε να παραπέμψει εκ νέου την υπόθεση στο ΔΕΕ, ζητώντας την επιβολή οικονομικών κυρώσεων.
Κυκλική Οικονομία
Με βάση τα πιο πάνω, τι συμπέρασμα μπορεί να βγάλει κάθε πολίτης; Ότι τρώμε και πετάμε. Ότι ακόμα κι αν κάνουμε ένα βήμα μπροστά, δεν φροντίζουμε να κλείνουμε τις πληγές που έχουμε αφήσει πίσω, με κίνδυνο αυτές να κακοφορμίσουν. Γενικά είμαστε μια κοινωνία περιορισμένης ευθύνης και υπερβολικής σπατάλης, παρά το γεγονός ότι ως κράτος δεν θεωρούμαστε πλούσιο, οπότε έπρεπε να είμαστε πολύ πιο συγκρατημένοι. Με βάση τη φιλοσοφία αυτού που αποκαλούμε Κυκλική Οικονομία, το απόβλητο δεν θα έπρεπε να αντιμετωπίζεται ως σκουπίδι. Η Κυκλική Οικονομία έχει ως σκοπό να διατηρήσει τα προϊόντα, τις πρώτες ύλες, τους πόρους όσο το δυνατόν περισσότερο στη ζωή, και αυτό μπορούμε να το πετύχουμε με διάφορες πρακτικές, όπως η επαναχρησιμοποίηση, η ανακύκλωση και η επιδιόρθωση. Μόνον έτσι θα μπορέσουμε να έχουμε για όσο το δυνατόν περισσότερο την αρχική πρώτη ύλη στην αξία της.
Σε ό,τι αφορά την Κυκλική Οικονομία, η Κύπρος και πάλιν βρίσκεται στον πάτο. Στις Κάτω Χώρες η διείσδυση της Κυκλικής Οικονομίας ανέρχεται στο 34%. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση στο 12% και στην Κύπρο μόλις στο 2,8%. Στην Κύπρο, με βάση έρευνες, μόλις το 19% των πολιτών γνωρίζει τι είναι Κυκλική Οικονομία, με το 80% από αυτούς που απάντησαν να τη συγχέουν με την ανακύκλωση.
Κίνδυνος
Εν κατακλείδι, το πρόβλημα των σκουπιδιών στην Κύπρο είναι γενικότερο και άπτεται της κουλτούρας, των δεικτών καθαριότητάς μας ως λαού, αλλά κυρίως της υποκρισίας μας. Μια ματιά να ρίξει κάποιος στην ύπαιθρο, διαπιστώνει το μέγεθος της ανευθυνότητας, της ασυνειδησίας και της αδιαφορίας αυτών που σκορπούν τα απόβλητά τους σε πλαγιές λόφων, σε χωράφια, σε χαράδρες, σε ποταμούς και ρυάκια και όπου αλλού τους βολεύει. Την ίδια στιγμή όλοι κόπτονται για τις περιβαλλοντικές τους ευαισθησίες, ίνα πληρωθεί το ρηθέν του Αμερικανού συγγραφέα P.J. O’ Rourke: «Όλοι θέλουν να σώσουν τη Γη. Κανένας δεν θέλει να βοηθήσει τη μάνα του να πλύνει τα πιάτα».
