Της Ευανθίας Κουλουριώτη*
Μετά από περισσότερες από 532 ημέρες πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας και μια παύση πάνω από ένα μήνα πριν από την αναζωπύρωση, το πολιτικό και στρατιωτικό τοπίο σήμερα εμφανίζεται εξαιρετικά περίπλοκο. Μια αναλυτική ανάγνωση του πολιτικού σκηνικού και των διπλωματικών προτάσεων για τον τερματισμό ή την προσωρινή διακοπή του πολέμου μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς.
Επί του εδάφους
Τα ξημερώματα της 18ης Μαρτίου, οι Ένοπλες Δυνάμεις του Ισραήλ (IDF) ανακοίνωσαν την έναρξη μιας ευρείας κλίμακας επίθεσης εναντίον στόχων της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας, βάσει οδηγιών από το πολιτικό κλιμάκιο. Η επίθεση αυτή σηματοδοτεί μια νέα αρχή για έναν πόλεμο στον οποίο η κατάσταση στο πεδίο έχει γίνει λιγότερο επιδραστική, δεδομένης της επιστροφής σημαντικής αμερικανικής στρατιωτικής υποστήριξης προς τις IDF μέσω νέων παρτίδων πυραύλων με μεγαλύτερη ισχύ και πυρομαχικών πολλαπλών χρήσεων, καθώς και της αναδιοργάνωσης των χερσαίων δυνάμεων. Από την πλευρά της Χαμάς, παρά την εκτόξευση αρκετών πυραύλων σε συντονισμό με την πολιτοφυλακή Ισλαμική Τζιχάντ, οι οποίοι αναχαιτίστηκαν όλοι από το Iron Dome των IDF, είναι σαφές ότι το οπλοστάσιο πυραύλων της παλαιστινιακής πολιτοφυλακής έχει εξαντληθεί και το απόθεμά της πλησιάζει στην εξάντληση. Όσον αφορά το ανθρώπινο δυναμικό, η Χαμάς κατάφερε να αναδιοργανώσει ορισμένες από τις δυνάμεις της και να στρατολογήσει νέους μαχητές.
Ωστόσο, οι δυνάμεις αυτές αντιμετωπίζουν τρεις μεγάλες προκλήσεις που περιορίζουν την ικανότητά τους να αντιστέκονται και να προκαλούν απώλειες στις δυνάμεις των IDF:
- Πρώτον, η έλλειψη πυρομαχικών για τα φορητά όπλα και τους αντιαρματικούς εκτοξευτές.
- Δεύτερον, η έλλειψη εμπειρίας μεταξύ των εναπομεινάντων δυνάμεων και των νεοσυλλέκτων, η οποία δυσχεραίνει την ικανότητά τους να πραγματοποιούν ελιγμούς εδάφους δεδομένης της τεχνολογικής ανάπτυξης και της αεροπορικής κάλυψης των δυνάμεων που επιτίθενται, καθιστώντας οποιαδήποτε κίνηση των μαχητών της Χαμάς και άλλων παλαιστινιακών πολιτοφυλακών εκτός των σηράγγων εξαιρετικά επικίνδυνη.
- Τρίτον, υπάρχουν σημαντικές ζημιές στα δίκτυα των σηράγγων, τα οποία έχουν γίνει σαν απομονωμένες νησίδες, μερικές από τις οποίες έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές σε σημείο που να είναι επικίνδυνο να βρίσκεται κανείς μέσα σε αυτές. Παράλληλα, το επίγειο δίκτυο επικοινωνιών που βρισκόταν μέσα σε αυτές τις σήραγγες έχει υποστεί ζημιές, καθιστώντας την επικοινωνία μεταξύ των ταγμάτων και των μονάδων εξαιρετικά περίπλοκη.
Ως εκ τούτου, η επιτόπια και στρατιωτική πραγματικότητα επιβεβαιώνει ότι οποιαδήποτε νέα ισραηλινή στρατιωτική επιχείρηση δεν θα είναι τόσο δαπανηρή όσο ήταν πριν, ενώ η Χαμάς θα αποφύγει την επιλογή της άμεσης σύγκρουσης και θα βασιστεί σε ενέδρες και τακτικές ελεύθερων σκοπευτών.
Ισραηλινή κυβέρνηση
Μπορεί να ειπωθεί ότι η απόφαση της ισραηλινής κυβέρνησης, υπό τον Νετανιάχου, να επιστρέψει στον πόλεμο και να μην προχωρήσει στη δεύτερη φάση της συμφωνίας συνδέεται με την αντίληψη στην οποία κατέληξε αυτή η κυβέρνηση, ότι τα αποτελέσματα του πολέμου μέχρι τώρα ήταν ανεπαρκή και δεν πέτυχαν τους πολεμικούς στόχους που είχε θέσει η κυβέρνηση εξ αρχής, δηλαδή την εξάλειψη της Χαμάς.
Ενώ ορισμένοι θεώρησαν τη δολοφονία των ανώτερων ηγετών της πολιτοφυλακής, με επικεφαλής τον εγκέφαλο των επιθέσεων της 7ης Οκτωβρίου, Yahya Sinwar, και τον αρχηγό του επιτελείου και στρατιωτικό διοικητή της πολιτοφυλακής, Mohammed Deif, ως ένα σημαντικό επίτευγμα που θα μπορούσε να μεταφραστεί ως το τέλος της πολιτοφυλακής, ο τρόπος με τον οποίο εμφανίστηκε η Χαμάς κατά την περίοδο της εκεχειρίας και οι στρατιωτικές παρελάσεις που συνόδευσαν την απελευθέρωση των Ισραηλινών ομήρων έδιναν μια διαφορετική εικόνα. Αυτό επηρέασε τις πεποιθήσεις της ισραηλινής κυβέρνησης, η οποία θεώρησε ότι η μετάβαση στη δεύτερη φάση υπό αυτές τις συνθήκες θα σήμαινε την αποδοχή της πραγματικότητας ότι η Χαμάς θα εξακολουθούσε να ελέγχει τη Λωρίδα της Γάζας. Κατά συνέπεια, και μετά από μακροχρόνιες συζητήσεις μεταξύ της κυβέρνησης Νετανιάχου και της κυβέρνησης Τραμπ, αποφασίστηκε η επιστροφή στον πόλεμο με την ελπίδα να επιτευχθεί ο σημαντικότερος στόχος, που είναι ο τερματισμός της Χαμάς στη Γάζα, εκτός από την πιθανότητα ότι η στρατιωτική αυτή επιχείρηση θα οδηγούσε στην επιβολή μιας νέας πραγματικότητας στη Λωρίδα που θα άνοιγε το δρόμο για την εφαρμογή του σχεδίου Τραμπ για την ανοικοδόμηση της Γάζας.
Διπλωματικές προτάσεις
Ενώ οι ήχοι του πυροβολικού και των αεροπορικών επιδρομών κλιμακώνονται, τα τραπέζια των διαπραγματεύσεων στην Αίγυπτο και το Κατάρ παραμένουν ανοιχτά και διάφορες προσφορές συζητούνται και μελετώνται επί του παρόντος.
Η αιγυπτιακή πρόταση: Τις τελευταίες ημέρες, η αιγυπτιακή πλευρά παρουσίασε μια νέα πρόταση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Προτείνει, εν συντομία, η Χαμάς να απελευθερώσει πέντε ζωντανούς ομήρους, μεταξύ των οποίων και έναν Αμερικανοϊσραηλινό πολίτη, με αντάλλαγμα την κατάπαυση του πυρός για μία εβδομάδα και την είσοδο ανθρωπιστικής βοήθειας στη Λωρίδα της Γάζας. Σε αντάλλαγμα, η ισραηλινή κυβέρνηση θα απελευθέρωνε εκατοντάδες Παλαιστίνιους κρατούμενους. Ενώ η Χαμάς έχει εκφράσει θετική στάση απέναντι σε αυτή την προσφορά χωρίς να την αποδέχεται πλήρως, η ισραηλινή κυβέρνηση εμφανίζεται λιγότερο αισιόδοξη, απορρίπτοντας κάθε μερική συμφωνία που δεν οδηγεί στην απελευθέρωση όλων των ισραηλινών ομήρων και δεν περιλαμβάνει τη δήλωση της Χαμάς ότι τερματίζει τον έλεγχό της στη Λωρίδα της Γάζας. Φαίνεται ότι η αμερικανική πλευρά εργάζεται επί του παρόντος για την προσθήκη τροποποιήσεων στην πρόταση αυτή.
Η πρόταση της Ιορδανίας: Άσκηση πιέσεων στη Χαμάς ώστε να αποδεχθεί την αποχώρηση περίπου 3.000 μαχητών της, των στρατιωτικών και πολιτικών ηγετών της και των οικογενειών τους από τη Λωρίδα της Γάζας, με αντάλλαγμα την παύση του πολέμου. Επιπλέον, η Παλαιστινιακή Αρχή ή μια τοπικά δημιουργημένη διοίκηση, συντονισμένη με τις αραβικές χώρες και με τη συμμετοχή κοινών αραβικών δυνάμεων, θα αναλάμβανε τη Λωρίδα της Γάζας, για να ανοίξει ο δρόμος για την έναρξη της ανοικοδόμησης της Λωρίδας της Γάζας, με συμφωνία μεταξύ της ισραηλινής κυβέρνησης και της παλαιστινιακής διοίκησης στη Λωρίδα για συνεργασία σε θέματα ασφάλειας, με στόχο την αποτροπή οποιασδήποτε απειλής για την ισραηλινή ασφάλεια. Η προσφορά αυτή, παρά το γεγονός ότι Ιορδανοί αξιωματούχοι διαψεύδουν την παρουσίασή της, μπορεί να φαίνεται αποδεκτή σε πολλές από τις λεπτομέρειές της από την ισραηλινή κυβέρνηση. Ακριβώς πριν από ένα χρόνο είχα υποστηρίξει ότι η επιλογή της αποχώρησης της Χαμάς από τη Λωρίδα της Γάζας, παρόμοια με την αποδοχή της αποχώρησης του Γιάσερ Αραφάτ από τη Βηρυτό πριν από σχεδόν τέσσερις δεκαετίες, θα ήταν μια κατάλληλη λύση για τον τερματισμό του πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας. Ωστόσο, φαίνεται ότι η Χαμάς, μέχρι στιγμής, απορρίπτει κάθε συζήτηση για την αποχώρηση των ηγετών ή των μαχητών της από τη Λωρίδα της Γάζας. Έτσι, η επιλογή αυτή παραμένει στο τραπέζι χωρίς απάντηση.
Η αμερικανική πρόταση: Σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχω, ο Steve Witkoff, ο απεσταλμένος του Λευκού Οίκου για τη Μέση Ανατολή, πρότεινε στη Χαμάς μια συμφωνία που βασίζεται στην απελευθέρωση πέντε ζωντανών Ισραηλινών ομήρων, μεταξύ των οποίων και ενός Αμερικανοϊσραηλινού πολίτη, με αντάλλαγμα μια κατάπαυση του πυρός μέχρι την επερχόμενη εβραϊκή γιορτή του Πάσχα. Η Χαμάς θα έπρεπε επίσης να συμφωνήσει να παραδώσει τα όπλα της και τη διοίκηση της Λωρίδας της Γάζας σε άλλα παλαιστινιακά κόμματα. Η Χαμάς απέρριψε την προσφορά αυτή, επιμένοντας να λάβει εγγυήσεις για την εφαρμογή της δεύτερης φάσης της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός. Φαίνεται ότι η ισραηλινή πλευρά εξακολουθεί να μελετά αυτή την προσφορά, ενώ η κυβέρνηση Τραμπ ασκεί πιέσεις στην κυβέρνηση Νετανιάχου να μειώσει τους όρους της διαπραγμάτευσης.
Χαμάς
Από τη σκοπιά της πολιτοφυλακής της Χαμάς για τον πόλεμο και τις διαπραγματεύσεις, φαίνεται ότι εξακολουθεί να μην είναι πρόθυμη να δεχτεί οποιουσδήποτε όρους που περιλαμβάνουν την παράδοση της Γάζας ή την απόσυρση από της από την περιοχή. Η πολιτοφυλακή εξακολουθεί να είναι σίγουρη για τους πολιτικούς ελιγμούς της και την ικανότητά της να επιβιώσει εντός της Λωρίδας της Γάζας. Πιστεύουν στην ικανότητά τους να αναδιοργανώσουν τις στρατιωτικές και πολιτικές τους τάξεις αν τελειώσει ο πόλεμος, ανεξάρτητα από τις ανθρώπινες και υλικές απώλειες.
Αυτή η ασυμβίβαστη θέση της πολιτοφυλακής υποστηρίζεται και από τις ενέργειες της πολιτοφυλακής των Χούθι, η οποία ανακοίνωσε από την πρώτη ημέρα της επανέναρξης του πολέμου ότι θα συνεχίσει τις επιθέσεις με πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη στο ισραηλινό έδαφος. Ορισμένοι ηγέτες της Χαμάς μπορεί επίσης να αναμένουν ότι η στρατιωτική κλιμάκωση στη Γάζα θα οδηγήσει σε στρατιωτική κλιμάκωση στη Δυτική Όχθη, ενισχύοντας έτσι τη θέση της Χαμάς στις διαπραγματεύσεις. Ενώ το Ιράν μπορεί να φαίνεται να έχει λιγότερη επιρροή στις αποφάσεις της Χαμάς στην παρούσα φάση, αφού η Τεχεράνη απομάκρυνε τη Χεζμπολάχ και τις ιρακινές πολιτοφυλακές από τη σύγκρουση, η τεταμένη ατμόσφαιρα μεταξύ του ιρανικού καθεστώτος και της κυβέρνησης Τραμπ δίνει σε ορισμένους ηγέτες της Χαμάς την εντύπωση ότι η κλιμάκωση στην περιοχή θα εξυπηρετήσει τις διαπραγματεύσεις μεταξύ της κυβέρνησης Νετανιάχου και της Χαμάς. Ως εκ τούτου, η Χαμάς δεν φαίνεται έτοιμη να λάβει μια μοιραία απόφαση στην παρούσα φάση.
Εν κατακλείδι, ο Νετανιάχου γνωρίζει ότι, ανεξάρτητα από το πόσο θα διαρκέσει ο πόλεμος, θα βρεθεί τελικά αντιμέτωπος με εκλογές, οι οποίες θα είναι περίπλοκες για τη δεξιά πτέρυγα στο Ισραήλ. Ως εκ τούτου, οποιοδήποτε τέλος του πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας που δεν του δίνει μια ξεκάθαρη νίκη, είτε με την παράδοση των όπλων της Χαμάς είτε με την αποχώρηση των μαχητών της από τη Λωρίδα της Γάζας, σημαίνει ότι οι Ισραηλινοί ψηφοφόροι δεν θα ξεχάσουν την αποτυχία του ίδιου και της κυβέρνησής του να αποτρέψει τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου. Επιπλέον, η ισραηλινή κοινωνία δεν ανέχεται πλέον να βρίσκεται υπό την απειλή νέων επιθέσεων τύπου 7ης Οκτωβρίου. Ως αποτέλεσμα, η ισραηλινή πλευρά έχει λάβει την απόφασή της και έχει θέσει τους όρους της για τον τερματισμό του πολέμου, ενώ η Χαμάς εξακολουθεί να προσκολλάται στην ελπίδα ότι η διεθνής πίεση θα οδηγήσει σε διακοπή του πολέμου και έτσι θα διατηρήσει εν μέρει την επιρροή της στη Λωρίδα της Γάζας ή ότι θα σημειωθεί μια περιφερειακή κλιμάκωση που θα ανακατέψει την τράπουλα στην περιοχή. Ως εκ τούτου, φαίνεται ότι έχουμε εισέλθει σε έναν νέο κύκλο πολέμου, ο οποίος αυτή τη φορά θα απαιτήσει από ένα από τα μέρη - είτε το Ισραήλ είτε τη Χαμάς - να κάνει μια σημαντική παραχώρηση, ή από την κυβέρνηση Τραμπ να αλλάξει την πολιτική της στην περιοχή συνολικά.
*Πολιτική αναλύτρια και ειδική σε θέματα Μέσης Ανατολής.
