Το βράδυ της Παρασκευής, η Χαμάς απάντησε στο Σχέδιο του Τραμπ για τη Γάζα, χαιρετίζοντας ορισμένα τμήματά του, αντιτιθέμενη σε άλλα και ζητώντας περαιτέρω διαπραγματεύσεις. Ο Τραμπ απάντησε θετικά, λέγοντας ότι πιστεύει πως η Χαμάς είναι «έτοιμη για μια διαρκή ειρήνη» και κάλεσε το Ισραήλ να «σταματήσει αμέσως τους βομβαρδισμούς στη Γάζα». Σχεδόν όλοι οι βασικοί παίκτες της διεθνούς κοινότητας έχουν στηρίξει το Σχέδιο Τραμπ για τη Γάζα, ελπίζοντας ότι θα βάλει τέλος στη σφαγή, ωστόσο, ξένοι αναλυτές που μίλησαν στον «Πολίτη» σκιαγραφούν μια ζοφερή εικόνα για τις πιθανότητες εφαρμογής του, επισημαίνοντας τις πολλές του αδυναμίες.
Η απάντηση του Προέδρου των ΗΠΑ έδειξε περιθώρια ελιγμών σε σύγκριση με προηγούμενες δηλώσεις του, που υποδείκνυαν ότι το σχέδιο δεν ήταν υπό διαπραγμάτευση και ότι οποιαδήποτε απόρριψή του θα προκαλούσε «όλη την κόλαση» εναντίον της Χαμάς και, κατ' επέκταση, του λαού της Γάζας. Πολλά ερωτήματα παραμένουν τώρα σχετικά με το αν θα ξεκινήσει η εφαρμογή του σχεδίου ή αν θα πρέπει πρώτα να διευκρινιστούν και να διαπραγματευτούν οι «γκρίζες» περιοχές του σχεδίου. Οι επόμενες ημέρες και τα επόμενα βήματα που θα κάνουν ο Τραμπ, το Ισραήλ, η Χαμάς και οι Άραβες συνομιλητές θα είναι κρίσιμα για τον τερματισμό ενός πολέμου που έχει καταστρέψει την περιοχή, ανατρέψει τις νόρμες των διεθνών σχέσεων και έχει προκαλέσει ατελείωτη οδύνη και χιλιάδες απώλειες.
Τι συμφώνησε
Σύμφωνα με αναφορές, η Χαμάς συμφώνησε να τερματίσει τον πόλεμο, να αποσυρθεί πλήρως το Ισραήλ, να απελευθερωθούν οι Ισραηλινοί όμηροι και οι Παλαιστίνιοι αιχμάλωτοι, να αυξηθεί η ανθρωπιστική βοήθεια και να δεσμευτεί να μην εκδιώξει τους Παλαιστίνιους από τα εδάφη τους. Φάνηκε να αντιτίθεται στα σχέδια του Τραμπ για τη μελλοντική διεθνή δομή διακυβέρνησης της Γάζας, η οποία θα ηγούνταν από τον Τραμπ και θα περιλάμβανε τον πρώην Βρετανό Πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ. Αντ' αυτού, η Χαμάς δήλωσε ότι θα συμφωνούσε να παραδώσει τον έλεγχο σε ένα παλαιστινιακό όργανο ανεξάρτητων τεχνοκρατών «με βάση την παλαιστινιακή εθνική συναίνεση και με την υποστήριξη των αραβικών και ισλαμικών δυνάμεων». Όσον αφορά το ζήτημα του μέλλοντος της Γάζας και των νόμιμων δικαιωμάτων του παλαιστινιακού λαού, πιθανώς σε αναφορά στην παλαιστινιακή κρατική υπόσταση, η Χαμάς έδειξε ότι δεν είχε καμία πρόθεση να υποχωρήσει, αλλά θα συνέχιζε να διαδραματίζει ρόλο στις συζητήσεις «εντός ενός συνολικού παλαιστινιακού εθνικού πλαισίου».
Το σχέδιο που υποβλήθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου περιλαμβάνει τα ακόλουθα βασικά χαρακτηριστικά: απελευθέρωση όλων των εναπομεινάντων Ισραηλινών ομήρων, ζωντανών ή νεκρών, εντός 72 ωρών. Ταυτόχρονα μιλά για απελευθέρωση σχεδόν 2.000 Παλαιστίνιων κρατουμένων, πλήρη αφοπλισμό των μελών της Χαμάς που δεν θα έχουν πλέον κανένα ρόλο στη διακυβέρνηση της Λωρίδας, αλλά θα λάβουν αμνηστία. Την ίδια στιγμή προβλέπει τη ροή ανθρωπιστικής βοήθειας, την ίδρυση μιας «προσωρινής μεταβατικής κυβέρνησης» από μια παλαιστινιακή επιτροπή τεχνοκρατών για την καθημερινή διοίκηση με ταυτόχρονη εποπτεία από ένα διεθνές «Συμβούλιο Ειρήνης», με επικεφαλής τον Τραμπ και τη συμμετοχή, μεταξύ άλλων, του πρώην Βρετανού Πρωθυπουργού Τόνι Μπλερ, το οποίο θα χειρίζεται τη χρηματοδότηση για την ανοικοδόμηση. Το σχέδιο προβλέπει και για ενδεχόμενο ρόλο της Παλαιστινιακής Αρχής εφόσον προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις, αποδεκτεί μια προσωρινή Διεθνή Δύναμη Σταθεροποίησης (ISF), αλλά και τη δέσμευση του Ισραήλ να μην προσαρτήσει ή καταλάβει τη Γάζα. Απεναντίας, οφείλει σταδιακά να αποχωρήσει από την περιοχή σε συνδυασμό με τον αφοπλισμό της Χαμάς, με εξαίρεση μια ζώνη ασφαλείας εντός της Γάζας. Στην πορεία ενδέχεται να ξεκινήσει μια διαδικασία η οποία να οδηγήσει σε έναρξη διαδικασίας αυτοδιάθεσης των Παλαιστινίων που θα οδηγούσε σε ίδρυση κράτους υπό όρους.
Πιέσεις και ασάφειες
Το σχέδιο έτυχε στήριξης από τους περισσότερους ηγέτες διεθνώς, ακόμη και από αραβικές και μουσουλμανικές χώρες. Ωστόσο, κάποιους ενόχλησαν οι αλλαγές της τελευταίας στιγμής που έγιναν από τον Νετανιάχου. Πριν από την απάντηση της Χαμάς την Παρασκευή το βράδυ, δεν ήταν σαφές εάν ο Τραμπ θα έδινε στη Χαμάς παρόμοια ευκαιρία να κάνει τροποποιήσεις ή να προσαρμόσει πτυχές του σχεδίου. Όσον αφορά τον Νετανιάχου, μετά την κοινή ανακοίνωση του σχεδίου με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο, ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός κατέστησε σαφές σε ένα βίντεο ότι δεν είχε καμία πρόθεση να αναγνωρίσει ένα παλαιστινιακό κράτος.
Παρότι το Κατάρ, η Αίγυπτος και η Τουρκία πίεζαν τη Χαμάς να αποδεχθεί το σχέδιο, ο Αιγύπτιος ΥΠΕΞ Μπαντρ Αμπντελατί δήλωσε την Πέμπτη ότι η πρόταση έχει «πολλές τρύπες που πρέπει να καλυφθούν», αναφερόμενος ιδιαίτερα σε ζητήματα «διακυβέρνησης και ασφάλειας».
Καθ’ όλη την εβδομάδα υπήρξαν αντικρουόμενες αναφορές για το αν η Χαμάς θα αποδεχόταν ή θα απέρριπτε το σχέδιο. Η εντύπωση ήταν ότι οι διαπραγματευτές στην Ντόχα ήταν πιο θετικοί, ενώ η στρατιωτική ηγεσία στη Γάζα λιγότερο διατεθειμένη να προχωρήσει σε συμφωνία. Μερικά από τα μεγάλα ζητήματα που είναι πιθανό να συζητηθούν τις επόμενες ημέρες περιλαμβάνουν θέματα αφοπλισμού, τις συνθήκες υπό τις οποίες θα απελευθερωθούν οι όμηροι και οι κρατούμενοι, τη συνεχιζόμενη παρουσία του Ισραήλ ή την πλήρη αποχώρησή του από τη Γάζα, την ασφάλεια, τη διακυβέρνηση, τον μελλοντικό ρόλο της Χαμάς και την ασαφή αναφορά σε πιθανή κρατική υπόσταση.
«Μισοψημένο» σχέδιο
«Το σχέδιο έχει μεγάλη διεθνή υποστήριξη, συμπεριλαμβανομένων πολλών αραβικών χωρών. Βρισκόμαστε σε μια πολύ κακή κατάσταση για πάρα πολύ καιρό. Αυτό είναι ένα άνοιγμα. Το σωστό είναι να αδράξουμε την ευκαιρία και να εργαστούμε όσο πιο σκληρά μπορούμε για να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες για ειρήνη και σταθεροποίηση της κατάστασης», σχολιάζει ο Βρετανός ύπατος αρμοστής στην Κύπρο, Μάικλ Τέιθαμ. Άλλοι αναλυτές που μίλησαν στον «Πολίτη» χαιρέτησαν την προσπάθεια, αλλά εξέφρασαν σοβαρές ανησυχίες. Ένας εξ αυτών. που προτίμησε να διατηρήσει την ανωνυμία του, ανέφερε πως «οι διεθνείς σχέσεις δεν είναι θέμα δικαιοσύνης. Ας μην κοροϊδευόμαστε. Το Ισραήλ κερδίζει στρατιωτικά. Μια συμφωνία θα είναι αναπόφευκτα υπέρ του, όπως αυτή του 1948».
Από την πλευρά του, ο Γκάμπι Μίτσελ, Ισραηλινός επισκέπτης ερευνητής στο German Marshall Fund, δήλωσε στον «Π» ότι το γεγονός πως οι ΗΠΑ εξασφάλισαν τόσο ευρεία συναίνεση στο σχέδιο που κατέθεσαν «δεν είναι μικρό κατόρθωμα». Ωστόσο, χαρακτήρισε το σχέδιο «μισοτελειωμένο» και στερείται των απαραίτητων λεπτομερειών για να κατανοήσουμε πλήρως πώς θα εφαρμοστεί. «Πρέπει να το δούμε ως μια προσπάθεια να εξαναγκαστούν Ισραήλ και Χαμάς σε εκεχειρία και να σωθούν οι εναπομείναντες όμηροι πριν η ισραηλινή εισβολή στη Γάζα φτάσει σε σημείο μη επιστροφής», τόνισε.
Ζητήματα νομιμότητας
Παρατηρητές, ειδικοί σε διεθνείς διαπραγματεύσεις που μίλησαν στον «Π», έθεσαν ερωτήματα για τη νομική βάση της διεθνούς αρχής που θα αναλάβει τη Γάζα: με ποια εξουσία θα παίρνει αποφάσεις εκ μέρους των Παλαιστινίων; Ποιος θα διαχειρίζεται την ιδιοκτησία, τα οικονομικά και την ασφάλεια; Η δημιουργία «Συμβουλίου Ειρήνης» με πρόεδρο τον Τραμπ και δέκα μέλη –ανάμεσά τους και Άραβες εκπρόσωποι– δεν λύνει το ζήτημα της νομιμοποίησης, υποστήριξαν. Επιπλέον, ποιος θα διαχειριστεί τα κεφάλαια για την ανοικοδόμηση; Ποιοι θα κερδίσουν από αυτήν και με ποια συναίνεση; Το ζήτημα θυμίζει οικεία ερωτήματα στους Κύπριους. Σχετικά με τη Διεθνή Δύναμη Σταθεροποίησης (ISF), τίθεται το ερώτημα με ποια νομική βάση θα χρησιμοποιεί βία, καθώς φαίνεται να εξυπακούεται και μια αραβοϊσραηλινή στρατιωτική συνεργασία. Ακόμη, τίθενται και ζητήματα ιδιοκτησίας, αφού όπως εξηγούν οι κάτοικοι της Γάζας έχουν το δικαίωμα παραμονής και χρήσης κατοικίας.
Θολό τέλος
Ο Τζέιμς Κερ-Λίντσεϊ, αναλυτής ο οποίος διαχειρίζεται ένα δημοφιλές κανάλι στο YouTube για τα διεθνή θέματα, επισήμανε στον «Π» ότι οι Παλαιστίνιοι δεν συμμετείχαν στη διαμόρφωση του σχεδίου, ούτε η Χαμάς ούτε η Παλαιστινιακή Αρχή, γεγονός που αφαιρεί τη νομιμότητά του. Το χαρακτήρισε δε ελλιπές: «Ένα ειρηνευτικό σχέδιο πρέπει να έχει εκατοντάδες σελίδες, όχι 20 σημεία με το 'εμπιστευθείτε μας'». Έθεσε επίσης ερωτήματα ασφάλειας: «Ποιοι θα είναι οι ειρηνευτές; Θα είναι αποδεκτοί από τους Παλαιστινίους ή θα γίνουν στόχος;» Και τι θα συμβεί με τους μαχητές της Χαμάς μετά τον αφοπλισμό τους; Θα επαναληφθούν λάθη όπως η απο-Μπααθοποίηση στο Ιράκ που οδήγησε σε αιματηρή εξέγερση; Τέλος, το κρίσιμο ερώτημα: ποιο είναι το τελικό στάδιο; Ο Νετανιάχου δήλωσε πως δεν θα υπάρξει αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους. Το σχέδιο αφορά μόνο τη Γάζα, αφήνοντας εκτός τη Δυτική Όχθη;
Η διεθνής ιστορία επιβολής λύσεων σε δύσκολα προβλήματα δεν είναι ένδοξη – από το Κοσσυφοπέδιο έως άλλα παραδείγματα. Ο Κερ-Λίντσεϊ αναρωτήθηκε: «Θα μπορούσαν οι Γαζαίοι να κάνουν το ίδιο και να απαιτήσουν κράτος πριν εκπληρώσουν όρους;»
