Σε εξέλιξη βρίσκεται η καταχώριση της ονομασίας «κυπριακή πατάτα κοκκινογής» στο Μητρώο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως Προϊόν Γεωγραφικής Ένδειξης, ανέφερε στο πρόσφατο Φεστιβάλ Μεγάλης Πατάτας Ξυλοφάγου ο υπουργός Γεωργίας Πέτρος Ξενοφώντος. Θυμίζουμε πως άλλα δύο προϊόντα περιμένουν έγκριση για ΠΓΕ, τα τερτζιελλούθκια και το χαλίτζι Τηλλυρίας (τυρί). Η Κύπρος έχει μόλις δύο προϊόντα ΠΟΠ και 8 ΠΓΕ, όπως χαρακτηρίζονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο χαρακτηρισμός των τοπικών προϊόντων κάθε χώρας, εντάσσεται στο πλαίσιο στήριξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης να στηριχθεί η τοπική παραγωγή κάθε χώρας, με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να θεσπίζει συνεχώς νομοθεσίες και κανόνες προστατεύοντας τα τοπικά προϊόντα. Η Κύπρος εφαρμόζει τις διατάξεις του κανονισμού (ΕΕ) 1151/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Νοεμβρίου 2012, σχετικά με τα συστήματα ποιότητας για τα γεωργικά προϊόντα και τα τρόφιμα.
Πολιτική ποιότητας
Τα ονόματα των προϊόντων μπορούν να εκχωρηθούν με μια «γεωγραφική ένδειξη» (ΓΕ) εάν έχουν έναν συγκεκριμένο σύνδεσμο προς τον τόπο όπου γίνονται. Η αναγνώριση ΓΕ επιτρέπει στους καταναλωτές να εμπιστεύονται και να διακρίνουν ποιοτικά προϊόντα, ενώ βοηθούν επίσης τους παραγωγούς να εμπορεύονται καλύτερα τα προϊόντα τους. Αναγνωρισμένη ως πνευματική ιδιοκτησία, οι γεωγραφικές ενδείξεις διαδραματίζουν ολοένα και σημαντικότερο ρόλο στις εμπορικές διαπραγματεύσεις μεταξύ της ΕΕ και άλλων χωρών. Οι γεωγραφικές ενδείξεις καθορίζουν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας για συγκεκριμένα προϊόντα, των οποίων οι ιδιότητες συνδέονται ειδικά με την περιοχή παραγωγής.
Οι γεωγραφικές ενδείξεις περιλαμβάνουν:
• ΠΟΠ: Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης
Τα ονόματα προϊόντων που έχουν καταχωρισθεί είναι εκείνα που έχουν τους ισχυρότερους συνδέσμους προς τον τόπο στον οποίο κατασκευάζονται. Μπορεί να είναι τρόφιμα, γεωργικά προϊόντα και κρασιά. Στις προδιαγραφές, κάθε μέρος της διαδικασίας παραγωγής, επεξεργασίας και προετοιμασίας πρέπει να πραγματοποιείται στη συγκεκριμένη περιοχή.
• ΠΓΕ: Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (τρόφιμα και κρασί)
Δίνει έμφαση στη σχέση μεταξύ της συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής και του ονόματος του προϊόντος, όπου μια συγκεκριμένη ποιότητα, φήμη ή άλλο χαρακτηριστικό οφείλεται ουσιαστικά στη γεωγραφική του προέλευση. Για τα περισσότερα προϊόντα, τουλάχιστον ένα από τα στάδια παραγωγής, επεξεργασίας ή προετοιμασίας λαμβάνει χώρα στην περιοχή.
• ΓΕ: Γεωγραφική Ένδειξη (αλκοολούχα ποτά και αρωματισμένα κρασιά)
Προστατεύει το όνομα ενός αλκοολούχου ποτού ή αρωματισμένου οίνου καταγωγής χώρας, περιοχής ή τοποθεσίας όπου η ιδιαίτερη ποιότητα, φήμη ή άλλο χαρακτηριστικό του προϊόντος οφείλεται ουσιαστικά στη γεωγραφική του προέλευση. Για τα περισσότερα προϊόντα, τουλάχιστον ένα από τα στάδια της απόσταξης ή της προετοιμασίας λαμβάνει χώρα στην περιοχή.
Οι διαφορές
Οι διαφορές μεταξύ ΠΟΠ και ΠΓΕ συνδέονται πρωτίστως με το πόσες πρώτες ύλες του προϊόντος πρέπει να προέρχονται από την περιοχή ή πόση από τη διαδικασία παραγωγής πρέπει να πραγματοποιηθεί εντός της συγκεκριμένης περιοχής. Το ΓΕ είναι ειδικό για αλκοολούχα ποτά και αρωματισμένα κρασιά.
Τα 10 κυπριακά
Υπάρχουν 10 κυπριακά προϊόντα που έχουν καταχωριστεί στο Ευρωπαϊκό Μητρώο προστατευόμενων ονομασιών προέλευσης και προστατευόμενων γεωγραφικών ενδείξεων.
Προϊόντα ΠΟΠ
- Χαλλούμι
- Κολοκάσι Σωτήρας/κολοκάσι-πούλλες Σωτήρα
Προϊόντα ΠΓΕ
Λούντζα Πιτσιλιάς, λουκάνικο Πιτσιλιάς: Τον Φεβρουάριο του 2021, δύο κυπριακά παραδοσιακά προϊόντα, το λουκάνικο Πιτσιλιάς και η λούντζα Πιτσιλιάς καταχωρίσθηκαν στο σχετικό μητρώο Γεωγραφικών Ενδείξεων της ΕΕ. Η τεχνογνωσία της παραγωγής τους παρέμεινε αμετάβλητη και μεταβιβάστηκε από γενιά σε γενιά
Γλυκό τριαντάφυλλο Αγρού: Τον Ιούνιο του 2016, το γλυκό τριαντάφυλλο Αγρού κέρδισε μια θέση στο ευρωπαϊκό μητρώο ως προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης. Πρόκειται για ένα μείγμα ροδοπέταλων, ζάχαρης και νερού,
Παφίτικο λουκάνικο: Το παφίτικο λουκάνικο κατοχυρώθηκε ως προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης το 2005. Πρόκειται για αλλαντικό που παρασκευάζεται από χοιρινό κιμά ο οποίος «ψήνεται» σε κόκκινο ξηρό κρασί.
Κουφέτα αμυγδάλου Γεροσκήπου: Η ονομασία «Κουφέτα αμυγδάλου Γεροσκήπου» έχει καταχωρισθεί στο ευρωπαϊκό μητρώο ως Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη από το 2012. Πρόκειται για καβουρδισμένα, επιζαχαρωμένα αμύγδαλα, τα οποία παράγονται στον Δήμο Γεροσκήπου ήδη από το 1895.
Λουκούμι Γεροσκήπου: Πρόκειται για το πρώτο κυπριακό προϊόν που μπήκε στο μητρώο της ΕΕ το 2007. Το λουκούμι Γεροσκήπου έχει μια μακραίωνη ιστορία, η οποία πάει πίσω στον 19ο αιώνα, όταν το 1895 ο Σοφοκλής Αθανασίου ίδρυσε ένα μικρό εργοστάσιο και ξεκίνησε την παρασκευή των λουκουμιών.
Χοιρομέρι Πιτσιλιάς: Η Κομισιόν κατοχύρωσε το χοιρομέρι Πιτσιλιάς ως προϊόν ΠΓΕ τον Οκτώβριο του 2020. Πρόκειται για ένα καπνιστό αλλαντικό από ολόκληρο χοιρινό μπούτι.
Μακαρόνια της σμίλας/Μακαρόνια του σκλινιτζιού: Είναι η τελευταία είσοδός μας στη λίστα με τα 1587 ΠΓΕ που έχει κατοχυρώσει η Κομισιόν. Είναι είδος χειροποίητων αποξηραμένων ζυμαρικών, που παρασκευάζεται από την ανάμειξη νερού με λίγο αλάτι και αλεύρι από σκληρό σιτάρι ή/και αλεύρι άλλου τύπου με σιμιγδάλι, αλάτι και νερό.
Τα κρασιά
Όσον αφορά τους οίνους και τα οινοπνευματώδη ποτά, οι ακόλουθοι ΠΟΠ και ΠΓΕ προστατεύονται σε εθνικό επίπεδο από την εθνική νομοθεσία και τις σχετικές κανονιστικές διοικητικές πράξεις σύμφωνα με τις διατάξεις του ευρωπαϊκού δικαίου.
ΠΟΠ οίνοι είναι η Κουμανταρία, τα Κρασοχώρια Λεμεσού, Λάονα, Αφάμης, Πιτσιλιά, Βουνί Παναγιάς- Αμπελίτης.
ΠΓΕ οίνοι υπάρχουν σε Λευκωσία, Λεμεσό, Πάφο και Λάρνακα.
ΓΕ, δηλαδή γεωγραφικές ενδείξεις οίνων είναι η ζιβανία και το ούζο.
ΞΕΧΩΡΙΣΤΟ1 (ΜΕ ΦΩΤΟ)
Η περιπέτεια με το ΠΟΠ χαλλούμι
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταχώρησε το Χαλλούμι / Halloumi / Hellim ως Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ). Υιοθέτησε ένα πακέτο δύο μέτρων σχετικά με μια σημαντική κυπριακή κληρονομιά. Πρώτον, η επιτροπή κατέγραψε το χαλλούμι ως προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (ΠΟΠ), προστατεύοντας το πολύτιμο όνομα από απομίμηση και κατάχρηση σε ολόκληρη την ΕΕ. Μόνο χαλλούμια που παράγονται στην Κύπρο σύμφωνα με τις προδιαγραφές του προϊόντος επιτρέπεται πλέον να χρησιμοποιούν το καταχωρημένο όνομα, προσφέροντας σαφή οικονομικά οφέλη στο νησί. Για να διευκολύνει τους παραγωγούς της τουρκοκυπριακής κοινότητας να επωφεληθούν πλήρως από την προστασία, η Επιτροπή ενέκρινε ένα μέτρο που επιτρέπει στο προϊόν ΠΟΠ να διασχίσει την Πράσινη Γραμμή, υπό την προϋπόθεση ότι το τυρί και το γάλα από το οποίο παρασκευάστηκε πληρούν όλα τα ζώα της ΕΕ και πρότυπα δημόσιας υγείας.
ΞΕΧΩΡΙΣΤΟ2 (ΜΕ ΦΩΤΟ)
Κολοκάσι Σωτήρας, το πρώτο ΠΟΠ
Είναι το πρώτο κυπριακό προϊόν που απέκτησε ΠΟΠ τον Αύγουστο του 2016. Το κολοκάσι καλλιεργείται στην Κύπρο από τον 12ο αιώνα μ.Χ. για τους εδώδιμους κορμούς του, τις μάππες (τον κεντρικό κορμό που βρίσκεται αμέσως κάτω από την επιφάνεια του εδάφους) και τις πούλλες (τους δευτερεύοντες ή θυγατρικούς κορμούς που αναπτύσσονται προς τα πλάγια). Στην περιοχή της Σωτήρας μεταφέρθηκε από την Καρπασία στις αρχές του 20ού αιώνα. Οι εδαφικές και κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής, αλλά κυρίως η εμπειρογνωμοσύνη των παραγωγών, οι οποίοι διαμέσου των αιώνων ανέπτυξαν ιδιαίτερες πρακτικές καλλιέργειας και συγκομιδής, καθορίζουν τα μοναδικά χαρακτηριστικά του. Η παλαιότερη αναφορά στο κυπριακό κολοκάσι το τοποθετεί στο τραπέζι του εορταστικού δείπνου για το γάμο του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου με τη Βερεγγάρια στις 12 Μαΐου 1191 στο κάστρο της Λεμεσού (Jeffery, 1926).
