Πέραν της μια δεκαετίας από την κρίση χρέους στην ευρωζώνη, οι τραπεζικοί τομείς των χωρών που έλαβαν χρηματοδοτική βοήθεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) παρουσιάζουν μια εντυπωσιακή μεταμόρφωση. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του ESM για το 2024, Ελλάδα, Ισπανία, Κύπρο, Ιρλανδία και Πορτογαλία έχουν όχι μόνο ανακάμψει, αλλά συχνά ξεπερνούν τις επιδόσεις άλλων ευρωπαϊκών χωρών.
Στην Κύπρο, παρά τις σοβαρές ξένες επενδύσεις στον τραπεζικό τομέα της χώρας που είτε συνέβαλαν στη σταθεροποίηση συστήματος (πρόκειται για τις εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων που «καθάρισαν» τους ισολογισμούς των τραπεζών) είτε επένδυσαν στην ανάκαμψη (τοποθετήσεις επενδυτικών ταμείων στην Τράπεζα Κύπρου, εξαγορά Ελληνικής Τράπεζας από τη Eurobank και της Astrobank από την Alpha Bank) παραμένει μια σκιά: το υψηλό επίπεδο των παλαιών μη εξυπηρετούμενων δανείων.
«Ο κυπριακός τραπεζικός τομέας κατέγραψε άλλη μια θετική ετήσια απόδοση, διατηρώντας επίπεδα κερδοφορίας ρεκόρ που ανέβασαν τα αποθέματα κεφαλαίου και ρευστότητας σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, πολύ πάνω από τους μέσους όρους της ευρωζώνης. Ο όγκος των αναδιαπραγματευμένων δανείων παρέμεινε υψηλός, αν και με πτωτική τάση, ενώ η δραστηριότητα χορήγησης νέων δανείων αυξήθηκε μέτρια σε σύγκριση με το 2023. Η ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων συνέχισε να βελτιώνεται, αλλά οι προκλήσεις σχετικά με την επίλυση των παλαιών μη εξυπηρετούμενων δανείων παραμένουν», αναφέρει για την Κύπρο η ετήσια έκθεση του ESM.
Η Ελλάδα οδηγεί την ανάκαμψη
Η πιο εντυπωσιακή μεταστροφή καταγράφεται στην Ελλάδα, όπου οι τράπεζες πέτυχαν ιστορικά ορόσημα το 2024. Για πρώτη φορά μετά από 16 χρόνια, οι ελληνικές τράπεζες διένειμαν μερίσματα, ενώ τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (NPLs) μειώθηκαν από 5% στο τέλος του 2023 σε 3,4% το τρίτο τρίμηνο του 2024. Η πιστωτική επέκταση ανέκαμψε με αύξηση 10% στον ιδιωτικό τομέα, ενώ οι τράπεζες ανακοίνωσαν εθελοντικά σχέδια απόσβεσης των αναβαλλόμενων φορολογικών απαιτήσεων επτά χρόνια νωρίτερα από το προγραμματισμένο.
Ρεκόρ κερδών σε Κύπρο - Πορτογαλία
Ο κυπριακός τραπεζικός τομέας διατήρησε ρεκόρ επιπέδων κερδοφορίας και κεφαλαιακής επάρκειας, ενώ η ποιότητα του ενεργητικού συνέχισε να βελτιώνεται. Παρόμοια, οι πορτογαλικές τράπεζες κατέγραψαν ρεκόρ κερδοφορίας με θέσεις φερεγγυότητας και ρευστότητας άνετα πάνω από τις ρυθμιστικές απαιτήσεις.
Σταθερή πορεία στην Ισπανία
Η Ισπανία παρουσιάζει μια πιο σταδιακή αλλά σταθερή βελτίωση. Οι ισπανικές τράπεζες διατήρησαν επαρκή επίπεδα κεφαλαίου και ρευστότητας, με δείκτη NPLs κάτω από 3% και βελτιωμένη κερδοφορία. Αν και η πιστωτική ανάπτυξη παραμένει ασθενής, παρατηρείται σταδιακή αύξηση καθώς οι νομισματικές συνθήκες χαλαρώνουν.
Ανθεκτικότητα στην Ιρλανδία
Ο ιρλανδικός χρηματοπιστωτικός τομέας επιδεικνύει αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα. Παρά τις προκλήσεις από την αύξηση του κόστους διαβίωσης, οι τράπεζες διατήρησαν σταθερούς δείκτες κεφαλαίου και ποιότητας ενεργητικού, ενώ τα NPLs συνέχισαν να μειώνονται.
Οι προκλήσεις που παραμένουν
Παρά την εντυπωσιακή ανάκαμψη των τραπεζικών συστημάτων των χωρών που έλαβαν βοήθεια από τον ESM, το ζήτημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) παραμένει σημαντική πρόκληση με διαφορετικές διαστάσεις σε κάθε χώρα. Ελλάδα και Κύπρος έχουν το δυσκολότερα έργο.
Στην Ελλάδα, τα «παλαιά» ΜΕΔ ύψους 74,7 δισ. ευρώ που κατέχουν εταιρείες διαχείρισης πιστώσεων αποτελούν ακόμη ζήτημα. Στην Κύπρο, τα παλαιά ΜΕΔ φτάνουν τα 19 δισ. ευρώ. Η σύγκριση με την ελληνική αγορά δείχνει και το μέγεθος της πρόκλησης για την Κύπρο. Κοινό στοιχείο σε Ελλάδα και Κύπρο οι καθυστερήσεις στη διαδικασία των εκποιήσεων.
Στις άλλες χώρες το πρόβλημα έχει μικρότερες διαστάσεις.
Στην Ισπανία, που έλαβε από τον ESM χρηματοδότηση 41,3 δισ. ευρώ για τον τραπεζικό της τομέα, οι τράπεζες διατήρησαν τον δείκτη ΜΕΔ κάτω από το 3%, επιδεικνύοντας την αποτελεσματικότητα του προγράμματος αναδιάρθρωσης που περιελάμβανε τη δημιουργία της SAREB (εταιρεία διαχείρισης προβληματικών στοιχείων).
Η Πορτογαλία παρουσιάζει τη σταθερότερη εικόνα, με δείκτη ΜΕΔ που κυμαίνεται μεταξύ 1,65% και 3,3% στις μεγαλύτερες τράπεζες τον Ιούνιο 2024, ενώ οι πορτογαλικές τράπεζες κατέγραψαν ρεκόρ κερδοφορίας.
Τέλος, η Ιρλανδία έχει πετύχει τη μεγαλύτερη μείωση, με τον δείκτη ΜΕΔ να πέφτει στο 2,0% τον Ιούνιο 2024, στα χαμηλότερα επίπεδα από την οικονομική κρίση, χάρη σε πωλήσεις και αναδιαρθρώσεις δανείων.
Τι μάθαμε
Η επιτυχημένη ανάκαμψη των τραπεζικών συστημάτων αυτών των χωρών αποδεικνύει την αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων προσαρμογής και των μεταρρυθμίσεων που υλοποιήθηκαν. Από στοχευμένες ανακεφαλαιοποιήσεις και αυστηρή εποπτεία έως βελτίωση της εταιρικής διακυβέρνησης και διαχείρισης κινδύνων, οι μεταρρυθμίσεις αυτές έχουν μετατρέψει κάποτε εύθραυστα χρηματοπιστωτικά συστήματα σε υγιείς και ανθεκτικούς πυλώνες της οικονομίας.
Η μεταμόρφωση αυτή δεν αποτελεί μόνο επιτυχία για τις συγκεκριμένες χώρες, αλλά και ένα ενθαρρυντικό παράδειγμα για την ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διαχειρίζεται κρίσεις και να οικοδομεί ισχυρότερες οικονομίες. Καθώς η ευρωζώνη αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις, η εμπειρία αυτών των χωρών προσφέρει πολύτιμα διδάγματα για το πώς η αποφασιστικότητα, οι μεταρρυθμίσεις και η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη μπορούν να δημιουργήσουν διαρκή και βιώσιμη ανάπτυξη.
Στην περίπτωση της Κύπρου απαιτείται συνέπεια στις πολιτικές αντιμετώπισης των παλαιών ΜΕΔ, καθώς το ποσοστό αθέτησης σε χορηγήσεις που δόθηκαν από το 2016 κινείται στο 1%. Το τραπεζικό σύστημα δανείζει νοικοκυριά και επιχειρήσεις με αποδεδειγμένη ικανότητα αποπληρωμής. Σε ό,τι αφορά τα παλαιά δάνεια, πρέπει να αφεθεί να λειτουργήσει το θεσμικό πλαίσιο για τη διαχείριση των ΜΕΔ.
