Ο τραπεζικός τομέας της Κύπρου εξακολουθεί να βρίσκεται στο επίκεντρο των αναλύσεων και διαβουλεύσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς αντιμετωπίζει σύνθετες προκλήσεις που σχετίζονται με το υψηλό επίπεδο ιδιωτικού χρέους και κυρίως με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (ΜΕΔ). Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «In-Depth Review 2025» για την Κύπρο, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, ωστόσο η αποτελεσματική και συνεπής διαχείριση των ΜΕΔ παραμένει κρίσιμο ζητούμενο για τη διαφύλαξη της σταθερότητας και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του κυπριακού τραπεζικού συστήματος.
Οι μεταρρυθμίσεις
Σύμφωνα με την έκθεση «ο τραπεζικός τομέας παραμένει ανθεκτικός. Επωφελείται από ισχυρά κεφαλαιακά αποθέματα, υψηλή ρευστότητα, σταθερή κερδοφορία και βελτιωμένη ποιότητα περιουσιακών στοιχείων που είναι επαρκείς για να απορροφήσουν μη αναμενόμενες ζημιές».
Η κερδοφορία των τραπεζών αναμένεται να «ομαλοποιηθεί από τα πρόσφατα υψηλά, καθώς τα επιτόκια επιστρέφουν σε περισσότερο φυσιολογικά επίπεδα», ενώ αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι παρά την αύξηση των επιτοκίων, «η χορήγηση δανείων έχει επιταχυνθεί και τόσο οι εταιρικοί όσο και οι οικιακοί δανειολήπτες εμφανίζουν ισχυρή ικανότητα εξυπηρέτησης χρέους».
Το ανοιχτό μέτωπο
Η μεγαλύτερη και μακροχρόνια πρόκληση για την Κύπρο εντοπίζεται στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Η ιστορική ανάλυση του φαινομένου, όπως παρατίθεται στην έκθεση, καταδεικνύει τις βαθιές ρίζες του προβλήματος:
«Η οικονομική υγεία των κυπριακών τραπεζών άρχισε να επιδεινώνεται ως αποτέλεσμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων ήδη από το 2010, οδηγώντας στην τραπεζική κρίση του 2012-2013. Η ταχεία αύξηση των ΜΕΔ διάβρωσε τη φερεγγυότητα των τραπεζών, καθώς η ποιότητα των στοιχείων ενεργητικού συνεχώς υποχωρούσε. Η πρόβλεψη για τις προβληματικές απαιτήσεις δεν επαρκούσε, καλύπτοντας μόλις το ένα τρίτο της αξίας τους».
Η κρίση αυτή σηματοδότησε την ανάγκη ριζικών τομών στη διαχείριση των δανείων, καθώς και θεσμικών αλλαγών για να ενισχυθεί το τραπεζικό σύστημα.
Τα αποτελέσματα των προσπαθειών φάνηκαν. «Ο συνολικός όγκος των ΜΕΔ μειώθηκε, παρά τα υψηλά επιτόκια, μειώνοντας τον δείκτη ΜΕΔ στον τραπεζικό τομέα στο 3,3% το τρίτο τρίμηνο του 2024, από το 3,7% το αντίστοιχο τρίμηνο του 2023, παρόλο που παραμένει άνω του μέσου όρου της ΕΕ».
Εντυπωσιακή πρόοδος παρατηρείται και στον τομέα της μεταβίβασης των προβληματικών δανείων σε εταιρείες διαχείρισης, όπως η κρατική ΚΕΔΙΠΕΣ και δέκα ιδιωτικές εταιρείες, κυρίως ξένων συμφερόντων.
Σύμφωνα με την έκθεση «συνολικά, το 92% του συνόλου των ΜΕΔ της Κύπρου (€19,66 δισ. ή 58% του ΑΕΠ) ανήκει σε εταιρείες απόκτησης πιστώσεων. Περίπου το 85% αυτού του χαρτοφυλακίου έχει ως εξασφάλιση ακίνητα, με το 50,6% να αφορά δάνεια νοικοκυριών».
Το αποτέλεσμα: τα ΜΕΔ μεταφέρονται εκτός τραπεζικού τομέα, ελαφρύνοντας σημαντικά τη θέση των τραπεζών έναντι χρηματοοικονομικών κινδύνων.
Συνέπεια στη διαχείριση
Η έκθεση των υπηρεσιών της Επιτροπής αναδεικνύει τη σημασία της συνέπειας στη διαχείριση των «κόκκινων» δανείων ειδικά επειδή «η πρόκληση πλέον αφορά τη διαχείριση των legacy ΜΕΔ (σ.σ. παλαιά δάνεια), καθώς το μεγαλύτερο μέρος έχει μεταφερθεί εκτός τραπεζών. Παρ' όλα αυτά, εξακολουθεί να ασκεί πιέσεις, κυρίως λόγω της υψηλής εξασφάλισης ακινήτων που μπορούν να επηρεάσουν την αγορά ακινήτων μέσω υπερπροσφοράς, χωρίς ώς τώρα να διαπιστώνονται ενδείξεις υπερτίμησης».
Η συνέπεια και η αυστηρή εφαρμογή του νέου πλαισίου εκποιήσεων που έγινε πλήρως επιχειρησιακό το 2024 θεωρείται καθοριστική:
«Το νέο πλαίσιο εκποιήσεων αποσκοπεί στη διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ προστασίας ευάλωτων δανειοληπτών και αποτροπής καταχρηστικής στάσης από στρατηγικούς κακοπληρωτές... Αν και ο ρυθμός εκποιήσεων παραμένει χαμηλός, σύμφωνα με τις Αρχές, οι οφειλέτες έχουν ενισχύσει τις αποπληρωμές τους ή αναζητούν ρυθμίσεις πριν την έναρξη των διαδικασιών εκποίησης», τονίζεται στην έκθεση.
Επιπροσθέτως, η διοχέτευση των προβληματικών δανείων προς εταιρείες διαχείρισης με ισχυρή κεφαλαιακή βάση και διεθνή τεχνογνωσία, σε συνδυασμό με το κρατικό σχέδιο «Ενοίκιο Έναντι Δόσης» για ευάλωτα νοικοκυριά, συνιστούν απαραίτητες κινήσεις.
Η αποτελεσματική διαχείριση των ΜΕΔ δεν αφορά μόνο την τραπεζική σταθερότητα, αλλά και τη διατήρηση ενός ομαλού περιβάλλοντος για τα νοικοκυριά και την αγορά ακινήτων, όπως επισημαίνεται:
«Η υψηλή εξασφάλιση των ΜΕΔ σε ακίνητα ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στην προσφορά και στην τιμή τόσο των εμπορικών όσο και των οικιστικών ακινήτων, ωστόσο δεν υπάρχουν ενδείξεις υπερτίμησης στην αγορά, παρά την άνοδο των τιμών».
Η διάρκεια και η έκβαση αυτής της προσπάθειας θα καθορίσουν τις προοπτικές περαιτέρω ενίσχυσης της βιωσιμότητας του τραπεζικού τομέα, τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και τη δυνατότητα του τραπεζικού συστήματος να στηρίξει ουσιαστικά την οικονομική ανάπτυξη.
Ο κυπριακός τραπεζικός τομέας βρίσκεται σε τροχιά εξυγίανσης, με τις μεταρρυθμίσεις και τη συστηματική διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων να αποδίδουν καρπούς. Όμως, η πορεία απαιτεί συνεχή εγρήγορση, διαφάνεια, και συνέπεια στην εφαρμογή φιλόδοξων μέτρων που θα διαφυλάξουν τη σταθερότητα και θα ενισχύσουν την εμπιστοσύνη στην κυπριακή οικονομία. Όπως εύστοχα καταλήγει η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «οι προκλήσεις παραμένουν, ωστόσο το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου είναι σήμερα πιο ανθεκτικό, ενώ οι θετικές τάσεις αντανακλούν την αποτελεσματικότητα των μεταρρυθμίσεων».
