Η δημοσιογραφική ενασχόληση με τα ενεργειακά είναι απολαυστική: πλούσιο ρεπορτάζ, συνεχείς εξελίξεις, ανατροπές. Ωστόσο είναι και καταθλιπτική καθώς η δημόσια συζήτηση διεξάγεται χωρίς δεδομένα και χωρίς διαφάνεια. Ακούμε πολλά με τη δυνατότητα διασταύρωσης και επαλήθευσης να είναι περιορισμένη.
Ο υπουργός Οικονομικών, Μάκης Κεραυνός, είπε δύο φορές δημόσια -στον «Πολίτη 107,6 & 97,6» και στην «Καθημερινή»- ότι κατέχει δύο μελέτες που δείχνουν ότι το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης είναι μη βιώσιμο. Ποιες είναι αυτές οι μελέτες; Γιατί δεν δημοσιοποιούνται; Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι ο κ. Κεραυνός δεν έχει άδικο. Και χωρίς μελέτες μπορώ να σας βεβαιώσω ότι το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης είναι όντως μη βιώσιμο. Αλλά επειδή οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις είναι χρήσιμες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει φτιάξει το 2013 ένα εργαλείο, τον κανονισμό για τα Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος, με τον οποίον παρεμβαίνει στην αγορά και στηρίζει, με παροχή κινήτρων στους επενδυτές, έργα ανάπτυξης και διαλειτουργικότητας των διευρωπαϊκών ενεργειακών δικτύων.
Η ηλεκτρική διασύνδεση με την Ελλάδα είναι ένα Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος και με ρυθμιστικές αποφάσεις Ελλάδας και Κύπρου παρέχονται κίνητρα για την κατασκευή του «Great Sea Interconector» όπως μια κλειδωμένη κερδοφορία ή η ύπαρξη εσόδου πριν το έργο τεθεί σε εμπορική λειτουργία (εξού και τα 25 εκατ. ευρώ που ζητεί ο ΑΔΜΗΕ, συνολικά €125 εκατ. στην πενταετή διάρκεια της κατασκευής). Αν και αυτά θεωρητικά είναι γνωστά στους ειδικούς και -θέλω να πιστεύω- στην πολιτική ηγεσία, διά μαγείας εξαφανίζονται όταν γίνονται θεσμικές συζητήσεις, όπως στη Βουλή, ή και δηλώσεις από κυβερνητικά στελέχη, ακόμη και από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Πώς μπορεί η κοινή γνώμη, ο ψηφοφόρος, να βγάλει άκρη όταν δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε στα δεδομένα;
Στο άλλο μείζον ενεργειακό έργο, το τερματικό υγροποίησης φυσικού αερίου στο Βασιλικό, θεωρητικά, από την ώρα που έφυγαν οι Κινέζοι, δίνουμε μια μάχη με τον χρόνο για να ολοκληρωθεί το έργο. Με την έλευση του φυσικού αερίου λύνονται δύο προβλήματα: το υψηλό κόστος και η επάρκεια.
Η κινεζική κοινοπραξία CPP, με την ανακοίνωση που εξέδωσε την Πέμπτη, δίνει μια άλλη εκδοχή για το τι έγινε και αποχώρησε από το έργο. Εν ολίγοις ρίχνει την ευθύνη στην ΕΤΥΦΑ την οποία εγκαλεί για καθυστερήσεις πληρωμών και κυρίως για έλλειψη γνώσης και εμπειρίας για να διαχειριστεί το έργο. Ποτέ δεν μάθαμε με στοιχεία και τεκμηρίωση πώς φτάσαμε στον τερματισμό της σύμβασης.
Η σύμβαση με τους Κινέζους τερματίστηκε επίσημα τον Ιούλιο του 2024, χωρίς να υπάρχει, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, έτοιμο πλάνο για τη συνέχεια. Και υπήρχε χρόνος να υπάρξει πλάνο για τη διάδοχη κατάσταση καθώς οι εργασίες είχαν σταματήσει από τον Ιανουάριο του 2024. Έτσι φτάσαμε στον Σεπτέμβριο του 2025, 14 μήνες μετά τον τερματισμό του συμβολαίου και 20 μήνες από τον τερματισμό των εργασιών, με το έργο στον πάγο και χωρίς πλάνο για τη συνέχεια. Δημιουργούνται μια σειρά από εύλογα ερωτήματα για αυτή την πολύμηνη αδράνεια, πολύ περισσότερο όταν από το ρεπορτάζ μας προκύπτει ότι η συνέχιση των εργασιών ήταν εφικτή, με τα νομικά ζητήματα να είναι ανυπέρβλητα. Υπάρχουν άλλα δύο έργα, η εγκατάσταση έξυπνων μετρητών από την ΑΗΚ και οι αφαλατώσεις, που δείχνουν ότι υπάρχει νομική διέξοδος όταν μια κατάσταση είναι επείγουσα.
Τώρα, επειδή όλα αυτά στοιχίζουν εκατοντάδες εκατ. ευρώ τα οποία πληρώνει ο φορολογούμενος, η έλλειψη διαφάνειας για τα ενεργειακά θα πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα προς αποφυγή. Οι συμβάσεις και όλα τα έγγραφα που αφορούν τόσο την ηλεκτρική διασύνδεση όσο και το Βασιλικό πρέπει να δημοσιοποιηθούν.
Δεν θα τολμήσουμε πρόβλεψη για το τι θα γίνει στη συνέχεια. Προκύπτει, όμως, η ανάγκη η Κυπριακή Δημοκρατία να αποκτήσει την ικανότητα να σχεδιάζει και, κυρίως, να υλοποιεί μεγάλα έργα χωρίς να προκαλούνται ερωτηματικά και χωρίς να αφήνονται σκιές. Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε την Αμερική. Μια εταιρεία ιδιωτικού δικαίου, εισηγμένη στο Χρηματιστήριο της Κύπρου για να διασφαλίζεται η διαφάνεια, αποτελεί το καλύτερο όχημα για την εκτέλεση των ενεργειακών έργων (και όχι μόνο).
