Δέκα χρόνια μετά τη δημιουργία του, ο Ενιαίος Μηχανισμός Εξυγίανσης (SRM) -ο δεύτερος πυλώνας της Τραπεζικής Ένωσης που στέκεται δίπλα στην ενιαία εποπτεία και του υπό εκκόλαψη πλαισίου για την προστασία των καταθέσεων- περνά από τη φάση του «σχεδιάζω» στη φάση του «εκτελώ», με τη στρατηγική «Vision 2028» να δίνει προτεραιότητα στην άμεση διαχείριση κρίσεων και στην ετοιμότητα των τραπεζών όταν τα πράγματα δυσκολεύουν. Ο SRM είναι παιδί και της κυπριακής τραπεζικής κρίσης του 2013 και έχει ως στόχο οι διασώσεις τραπεζών να γίνονται χωρίς να προκαλείται σοκ στην πραγματική οικονομία και χωρίς να επωμίζονται κόστος οι καταθέτες.
Σε επετειακή συζήτηση που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες, όπου και εδρεύει ο SRM, αναδείχθηκε η επικέντρωση στο αποτέλεσμα. Αν και ο SRM συνδέεται με τη διάσωση τραπεζών, στόχος είναι να μην χρειάζεται η ενεργοποίησή του, αλλά να λειτουργεί προληπτικά. Σε αυτό το πλαίσιο δίνεται προτεραιότητα στη λιγότερη γραφειοκρατία, σε περισσότερες ασκήσεις, στα καλύτερα δεδομένα σε πραγματικό χρόνο και σε διαδικασίες που δουλεύουν στην πράξη, όχι μόνο στα χαρτιά, στη σαφή κατανομή ρόλων και στη χρήση των κατάλληλων εργαλείων (όπως bail‑in ή μεταβίβαση στοιχείων ενεργητικού) χωρίς καθυστερήσεις.
Μέσα στη δεκαετία, το SRB «έστησε» τον κεντρικό μηχανισμό εξυγίανσης και το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης (SRF), το οποίο λειτουργεί ως δίχτυ ασφαλείας για ομαλές λύσεις χωρίς επιβάρυνση των φορολογουμένων. Παράλληλα, οι τράπεζες έπιασαν ή πλησιάζουν τους στόχους σχηματισμού κεφαλαίων MREL (σ.σ. πρόσθετα κεφάλαια που «κουρεύονται» αν χρειαστεί), κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι διαθέτουν επαρκή αποθέματα για να απορροφήσουν ζημιές εάν συμβεί το απρόοπτο. Οι κυπριακές τράπεζες έχουν πιάσει τους στόχους τους για τον σχηματισμό κεφαλαίων MREL. Το επόμενο βήμα είναι η ταχύτητα στη λήψη των αποφάσεων, οι οποίες θα πρέπει να λαμβάνονται μέσα σε λίγες ώρες και ο κοινός τρόπος δουλειάς με τις εθνικές Αρχές.
Η στρατηγική
Η στρατηγική «Vision 2028» συμπυκνώνει στόχους και δράσεις γύρω από τρία απλά ερωτήματα: δουλεύουν τα σχέδια, μπορούμε να τα εκτελέσουμε γρήγορα, και συνεννοούμαστε όλοι με τον ίδιο τρόπο; Αυτό συνεπάγεται περισσότερες ασκήσεις, καλύτερα πληροφοριακά συστήματα, καθαρούς κανόνες επικοινωνίας με την αγορά και απλούστερες εσωτερικές διαδικασίες ώστε να περιορίζονται τα «στενά σημεία» σε πραγματική κρίση. Επιπλέον, προβλέπεται στενότερη συνεργασία με τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό (SSM) της ΕΚΤ και άλλες δικαιοδοσίες, ώστε οι διασυνοριακές περιπτώσεις να μη σκοντάφτουν σε ρυθμιστικές ασυμβατότητες.
Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια
Την τελευταία δεκαετία έχει υπάρξει πρόοδος στη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, εξέλιξη που έχει αντανάκλαση στην ανθεκτικότητα των τραπεζών. Στην Κύπρο, η εμπειρία της τραπεζικής κρίσης έδειξε ότι αν υπήρχε ένα αποτελεσματικότερο πλαίσιο διαχείρισης των «κόκκινων δανείων», δηλαδή έγκαιρη καταγραφή και αναδιάρθρωσή τους, θα αποφεύγαμε το «κούρεμα».
Σε αυτή τη δεκαετία, το ευρωπαϊκό πλαίσιο για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια έχει ωριμάσει και αυτό βοηθά τις τράπεζες να καθαρίζουν τους ισολογισμούς τους έγκαιρα. Η Οδηγία για Διαχειριστές και Αγοραστές Πιστώσεων ορίζει κανόνες αδειοδότησης, συμπεριφοράς και προστασίας δανειοληπτών, ώστε οι πωλήσεις δανείων να γίνονται με διαφάνεια και συνέχεια στην εξυπηρέτηση. Το αποτέλεσμα είναι λιγότερη αβεβαιότητα, ισχυρότερα κεφάλαια και ένα σύστημα πιο έτοιμο να απορροφήσει κραδασμούς, πριν αυτοί γίνουν κρίση.
Οι εταιρείες που αγοράζουν δάνεια και οι διαχειριστές τους λειτουργούν ως εξειδικευμένοι «μετασχηματιστές» κινδύνου: παίρνουν προβληματικές απαιτήσεις από τις τράπεζες και τις δουλεύουν με στοχευμένες λύσεις, διασώσεις βιώσιμων δανειοληπτών και ορθολογικές ανακτήσεις. Με την αδειοδότηση και τους κανόνες διασυνοριακής λειτουργίας, η αγορά λειτουργεί πιο ομαλά και προβλέψιμα, χτίζοντας εμπιστοσύνη σε επενδυτές και καταναλωτές. Η ανάπτυξη αυτής της αγοράς σε όγκο και τεχνική επάρκεια στην Ευρώπη έχει φανεί και στις πρόσφατες μελέτες για τις συναλλαγές μη εξυπηρετούμενων δανείων και τις υποδομές εξυπηρέτησης δανείων.
Στο μεταξύ, το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης στηρίζει την αξιοπιστία των σχεδίων εξυγίανσης, γιατί δίνει σαφήνεια για τη «γέφυρα» χρηματοδότησης σε μια δύσκολη στιγμή. Το υφιστάμενο πλαίσιο κλείνει ένα κενό στη διαχείριση τραπεζικών κρίσεων και είναι πιο ανθεκτικό, αρκεί να συνεχιστεί ο ψηφιακός εκσυγχρονισμός και η διασυνοριακή σύγκλιση. Το βασικό μήνυμα προς την αγορά είναι απλό: η ετοιμότητα για τη διαχείριση κρίσεων απαιτεί ασκήσεις, στόχους και μετρήσεις απόδοσης.
Τι σημαίνει πρακτικά για τις τράπεζες
Οι αυξομειώσεις επιτοκίων, οι κυβερνοαπειλές και οι κίνδυνοι εκτός τραπεζών είναι το νέο «τεστ αντοχής», που απαιτεί σχέδια με ταχύτητα, σωστά δεδομένα και καθαρούς ρόλους.
Η σύγκλιση με τον SSM και η συνεργασία με τρίτες χώρες θα καθορίσουν την επιτυχία σε σύνθετες, διασυνοριακές υποθέσεις. Και, φυσικά, η ενιαία και συνεπής εφαρμογή της Οδηγίας για τους διαχειριστές/αγοραστές πιστώσεων θα κρίνει πόσο αποτελεσματικά η Ευρώπη θα «απομονώνει» τους κινδύνους πριν αυτοί γίνουν συστημικοί..
Μέχρι το 2028, οι τράπεζες θα χρειαστεί να αποδείξουν ότι μπορούν να εκτελέσουν τα σχέδιά τους στην πράξη με καλύτερα δεδομένα, απλούστερες δομές, σαφή διαχωρισμό κρίσιμων λειτουργιών και πλήρη συμμόρφωση με τους στόχους MREL. Θα δουν περισσότερες επιτόπιες ασκήσεις και «βαθιές βουτιές» στους μηχανισμούς bail‑in και στις ροές πληροφόρησης, για να κλείσουν κενά πριν γίνουν πρόβλημα. Σε αυτό το περιβάλλον, οι ώριμες δευτερογενείς αγορές ΜΕΔ και οι αξιόπιστοι διαχειριστές δανείων είναι κρίσιμος σύμμαχος για την πρόληψη, μειώνοντας το κόστος, την αβεβαιότητα και το χρόνο αντίδρασης.
