*Μαρία Δεμερτζή
Η κίνηση της ολλανδικής κυβέρνησης στη Nexperia είναι μια τολμηρή πράξη για την προστασία της παροχής τσιπ στην Ευρώπη. Ο κινέζικός κατασκευαστής ημιαγωγών με έδρα την Ολλανδία παράγει το ένα τέταρτο της παγκόσμιας προσφοράς βασικών ημιαγωγών όπως δίοδοι και τρανζίστορ, υπογραμμίζοντας τη σημασία του στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.
Με τους επακόλουθους περιορισμούς των εξαγωγών της Κίνας και τους εξελισσόμενους κανόνες των ΗΠΑ να διαμορφώνουν το σκηνικό, πρόκειται για γεωοικονομικό πόλεμο σε δράση. Στην καλύτερη περίπτωση, αναμένουμε μετριοπαθείς συμφωνίες και σταδιακή εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων και, στη χειρότερη, μια πιο απότομη αποκοπή των εταιρικών δραστηριοτήτων μεταξύ αντίπαλων γεωγραφικών μπλοκ.
Τα γεγονότα
Στα τέλη Σεπτεμβρίου, το ολλανδικό Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας επικαλέστηκε έναν νόμο έκτακτης ανάγκης που δεν είχε χρησιμοποιηθεί ποτέ στο παρελθόν -τον Νόμο περί Διαθεσιμότητας Αγαθών- για να παρέμβει στη Nexperia, μια εταιρεία κατασκευής τσιπ που εδρεύει στην Ολλανδία αλλά ανήκει στην κινεζική Wingtech από το 2018. Με αυτή την επίκληση, ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας έχει την εξουσία να μπλοκάρει τις αποφάσεις που λαμβάνονται από τη Nexperia για μια καθορισμένη περίοδο (στην προκειμένη περίπτωση, ένα έτος).
Η εταιρεία ζήτησε έρευνα στο Εφετείο του Άμστερνταμ. Μετά τη δική του αξιολόγηση, το δικαστήριο ανέστειλε τον Κινέζο διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας για τη διάρκεια της διαδικασίας και διόρισε προσωρινό μη εκτελεστικό διευθυντή με εξουσίες λήψης αποφάσεων. Παράλληλα, οι μετοχές της εταιρείας έχουν μεταβιβαστεί σε διαχειριστή που διορίστηκε από το δικαστήριο.
Ποιος ο λόγος;
Σύμφωνα με τον υπουργό, υπήρχαν «σοβαρές ελλείψεις διακυβέρνησης», με τον διευθύνοντα σύμβουλο να μεταφέρει παραγωγική ικανότητα, τα κεφάλαια και την πνευματική ιδιοκτησία σε μια ξένη οντότητα που κατέχει και που δεν σχετίζεται με τη Nexperia. Αυτό, υποστήριξε ο υπουργός, αύξησε τον κίνδυνο διαρροής γνώσης, θέτοντας σε κίνδυνο την παραγωγική ικανότητα, την πνευματική ιδιοκτησία και τη συνέχεια της παραγωγής τσιπ στην Ολλανδία και την Ευρώπη.
Γιατί τώρα;
Τον Δεκέμβριο του 2024, η Wingtech, η μητρική εταιρεία της Nexperia, τοποθετήθηκε στη λίστα του Υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ με τις οντότητες που υπόκεινται σε αυστηρές απαιτήσεις άδειας εξαγωγής για ορισμένα είδη. Ο στόχος αυτής της λίστας είναι να περιορίσει τις εξαγωγές ειδών που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την εθνική ασφάλεια ή τα συμφέροντα εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Τον Σεπτέμβριο του 2025, οι ΗΠΑ επέκτειναν ορισμένους περιορισμούς σε θυγατρικές που ανήκουν κατά πλειοψηφία.
Άμεση επίπτωση
Σε απάντηση, η κινεζική κυβέρνηση εξέδωσε ειδοποίηση ελέγχου εξαγωγών που απαγορεύει στη Nexperia και τους υπεργολάβους της «να εξάγουν συγκεκριμένα τελικά εξαρτήματα και υποσυστήματα που κατασκευάζονται στην Κίνα». Αυτό το αντίμετρο θα μπορούσε να επηρεάσει τις ευρωπαϊκές αλυσίδες εφοδιασμού αυτοκινήτων εάν παραταθεί, με τη Volkswagen και τη Volvo να προειδοποιούν ήδη ότι τα προβλήματα της Nexperia θα μπορούσαν να αναγκάσουν ακόμα και κλείσιμο εργοστασίων.
Γιατί αυτό έχει γεωοικονομική σημασία;
Πρώτον, συνεχίζουμε να βλέπουμε πώς οι πολιτικές των ΗΠΑ διαμορφώνουν τις επιλογές τρίτων χωρών. Τοποθετώντας τη Wingtech στη λίστα οντοτήτων και αυστηροποιώντας τους κανόνες για τις θυγατρικές, η Ουάσινγκτον αύξησε τον κίνδυνο η Nexperia να παγιδευτεί στους περιορισμούς των ΗΠΑ. Αυτό, με τη σειρά του, αύξησε τα ολλανδικά κίνητρα για την περιχαράκωση της εταιρείας προκειμένου να διατηρήσει την πρόσβαση στην τεχνολογία των ΗΠΑ και να προφυλάξει την ευρωπαϊκή παραγωγή. Καθώς οι ΗΠΑ και η ΕΕ είναι στενά συνδεδεμένες οικονομικά, οι αποφάσεις των ΗΠΑ θα συνεχίσουν να επηρεάζουν τη συμπεριφορά της ΕΕ.
Δεύτερον, η Ολλανδία επισημοποιεί την «ασφάλεια εφοδιασμού» ως κρατική εξουσία. Ο Νόμος περί Διαθεσιμότητας Αγαθών χρονολογείται από το 1952 και δεν είχε χρησιμοποιηθεί ποτέ με αυτόν τον τρόπο, υπογραμμίζοντας τη σημερινή σημασία της «στρατηγικής αυτονομίας» σε βασικές εισροές. Η κίνηση είναι ένα ορόσημο στην εξελισσόμενη εργαλειοθήκη οικονομικής ασφάλειας της Ευρώπης: δεν είναι ένας κλασικός έλεγχος ξένων επενδύσεων, αλλά μια άμεση μεν, χρονικά περιορισμένη δε, επίταξη, των δικαιωμάτων εταιρικών αποφάσεων για τη προστασία της Ευρώπης.
Τρίτον, οι αλληλεξαρτήσεις οπλίζονται. Ο εθνικός ρυθμιστικός έλεγχος εταιρειών που εδρεύουν στην Ολλανδία από τη μια, και ο έλεγχος της Κίνας στα εργοστάσια συναρμολόγησης έγιναν και τα δύο διαπραγματευτικά χαρτιά. Οι επιχειρήσεις με κατανεμημένες αλυσίδες εφοδιασμού βλέπουν τώρα αύξηση του κόστους και του κινδύνου λειτουργίας των εταιρειών τους σε «μακρινές» χώρες.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα;
Το πιο πιθανό βραχυπρόθεσμο αποτέλεσμα είναι μια προσπάθεια μετριασμού μέσω συναλλαγών. Αυτό θα συνεπαγόταν την οριοθέτηση της ολλανδικής διακυβέρνησης και των περιουσιακών στοιχείων της Nexperia (σε επίπεδο διοικητικού συμβουλίου, ρυθμίσεις φύλαξης πνευματικής ιδιοκτησίας και μετεγκατάσταση ορισμένων λειτουργιών λήψης αποφάσεων στην Ολλανδία) με αντάλλαγμα η Κίνα να περιορίσει ή να άρει τους ελέγχους εξαγωγών της για συγκεκριμένες εταιρείες. Ο Ολλανδός υπουργός Εθνικής Οικονομίας ξεκίνησε συνομιλίες με τους Κινέζους ομολόγους του για την αποκλιμάκωση της κατάστασης και τη διασφάλιση της συνέχειας λειτουργίας της Nexperia.
Εν τω μεταξύ, η μείωση εξάρτησης από την Κίνα θα πρέπει να συνεχιστεί. Είναι προφανές πως η Nexperia και οι πελάτες της θα επιταχύνουν τη μετατόπιση των δραστηριοτήτων στη Μαλαισία, τις Φιλιππίνες, το Βιετνάμ ή την Ευρώπη για να μειώσουν την έκθεση σε κινεζικά αντίμετρα. Ακόμα κι αν είναι πιο δαπανηρό και χρονοβόρο, τα κίνητρα για το Nexperia να πάρει τέτοια μέτρα είναι πλέον ξεκάθαρα αν θέλει να συνεχίσει να λειτουργεί στην Ευρώπη.
Τέλος, η Κίνα και η Ολλανδία αναμφίβολα θα εγκλωβιστούν σε δικαστικές διαμάχες στο άμεσο μέλλον. Όταν γίνεται επίκληση μιας τέτοιας εξαιρετικής ρήτρας σχετικά με την ασφάλεια, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τα ολλανδικά δικαστήρια να αποφαίνονται κατά της κυβέρνησής τους.
Το γεωπολιτικό εγχειρίδιο της ΕΕ μόλις απόκτησε μια νέα σελίδα.
*Επικεφαλής του Κέντρου Οικονομίας, Στρατηγικής και Χρηματοοικονομικών, για την Ευρώπη, The Conference Board. Το άρθρο αναδημοσιεύεται από το Μπλοκ της Εταιρείας Κυπριακών Οικονομικών Μελετών https://cypruseconomicsociety.org/blog/blog-posts/.
