Μισός αιώνας διαιρεμένη Κύπρος. Σχεδόν μισός αιώνας συνομιλίες για το Κυπριακό, σχέδια λύσης, απορρίψεις προτάσεων, διαπραγματεύσεις που οδηγούν στο παρά ένα της λύσης… Και μετά, αδιέξοδο στις συνομιλίες, ευχολόγια για επιστροφή στο τραπέζι από εκεί που μείναμε… Ή αν πάμε πίσω στο 2004, και στην απόρριψη του σχεδίου Ανάν από μέρους της ε/κ πλευράς, θα θυμηθούμε εκείνα τα συνεχή λογύδρια «τα σχέδια που έρχονται δεν φεύγουν, αλλά πάντα αναζητάμε το καλύτερο»…
"Για δεκαετίες, παραμένουμε σε ένα status quo,
επειδή φοβόμαστε μήπως οδηγηθούμε σε κάτι χειρότερο"
Στο Κυπριακό, για μισό αιώνα τώρα, ακούμε τους συνομιλητές, ακούμε τους πολιτικούς, τα εμπλεκόμενα μέρη. Την κοινωνία των πολιτών, όρος που κυριάρχησε τα τελευταία χρόνια, ποιος την ακούει ή ποιος λαμβάνει υπόψη τις θέσεις και τοποθετήσεις της; Ευτυχώς για τους πολλούς, και δυστυχώς για τους λίγους, ολοένα και περισσότεροι που ασχολούνται με το Κυπριακό, αναζητούν και μαθαίνουν τις απόψεις αυτής της μερίδας των συμπατριωτών μας. Και ανάμεσα σε αυτούς και η προσωπική απεσταλμένη του ΓΓ του ΟΗΕ, Μαρία Άνχελα Ολγκίν, η οποία κατά τις πρόσφατες επαφές της στο νησί μας, συνομίλησε με τους ανθρώπους της Κύπρου, με αυτούς που αύριο θα κληθούν να ζήσουν μαζί στην κοινή μας πατρίδα. Κι όπως είπε η ίδια, θέλει πολύ να ακούσει πώς σκέφτονται οι άνθρωποι της Κύπρου. Και θα μιλήσει μαζί τους ξανά, όταν θα επιστρέψει τον Μάρτη.
Η κοινωνία των πολιτών, δεν είναι έννοια αφηρημένη. Με δράσεις, σεμινάρια, εκδηλώσεις, ομάδες Ε/Κ και Τ/Κ κάνουν πράξη αυτό που σε κάθε έκθεσή του ο εκάστοτε Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, υποδεικνύει: Είναι απαραίτητη η οικοδόμηση εμπιστοσύνης ανάμεσα στον λαό της Κύπρου.
Μια τέτοια ομάδα είναι και η Cyprus Futures, μια πολυσυλλεκτική ομάδα 36 Κυπρίων που προέρχονται από διάφορους τομείς, επαγγέλματα, γενιές, με ποικίλες πεποιθήσεις, οπτικές γωνίες και πολιτικές θέσεις, οι οποίοι εργάστηκαν μαζί με σκοπό να εξερευνήσουν και να συζητήσουν το κοινό τους μέλλον. Οι μισοί είναι Ε/Κ και οι άλλοι μισοί Τ/Κ, ενώ περιλαμβάνονται θρησκευτικές μειονότητες και υπάρχει ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων. Η πρωτοβουλία εξετάζει τις πολλαπλές ανησυχίες των Κυπρίων του σήμερα σχετικά με το κυπριακό πρόβλημα αλλά και πέρα από αυτό.
Συνομιλούμε με την Ιωάννα Αχιλλέως Ζαβιτσανάκη, μέλος της ομάδας, η οποία πιστεύει, πως τη δράση των πολιτικών για το Κυπριακό μπορεί να βοηθήσει και η δράση των πολιτών. Και το αποτέλεσμα να είναι πετυχημένο. «Η συμμετοχή των πολιτών, για να έχει οποιαδήποτε αξία, δεν πρέπει να θεωρείται ούτε από τους πολίτες ούτε από τους πολιτικούς ως εμπόδιο για τη χάραξη και υλοποίηση πολιτικής, αλλά ως αναπόσπαστο μέρος της επιτυχίας της», τονίζει, και υποδεικνύει πως «δεν αρκεί μια κυβέρνηση απλώς να αποδεχθεί το δικαίωμα συμμετοχής των πολιτών, πρέπει και να διασφαλίσει ότι είναι πραγματικά εξουσιοδοτημένοι να συμμετάσχουν - υπάρχει πληθώρα εργαλείων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά για την επίτευξη της συμμετοχής των πολιτών».
Κόπωση και κυνισμός
Μετά από συνομιλίες χρόνων και διαπραγματευτικές διαδικασίες εντός κι εκτός Κύπρου, μετά τα τόσα αδιέξοδα στο Κυπριακό, πόσο αισιόδοξοι μπορεί να είναι οι πολίτες για το μέλλον του τόπου μας;
«Δεκαετίες αδιεξόδου έχουν προκαλέσει κόπωση και κυνισμό σε όλους μας και πολλοί Κύπριοι είναι δύσπιστοι ότι θα υπάρξει ποτέ λύση στο Κυπριακό. Ο τρόπος σκέψεώς μας για το Κυπριακό κυριαρχείται από κάποιο βαθμό ιστορικού τραύματος, ανταγωνιστικότητας και έλλειψης εμπιστοσύνης. Φυσικά, υπάρχουν αρκετοί που υποστηρίζουν ότι οι Ε/Κ και οι Τ/Κ συνυπήρχαν και μπορούν να ξανά συνυπάρξουν ειρηνικά αν αφεθούν μόνοι, αλλά τα ίδια άτομα συνήθως προσθέτουν ότι αυτό είναι κάτι που οι εξωτερικοί παίκτες δεν θα επιτρέψουν ποτέ, όσο δεν τους συμφέρει. Πράγμα που μας φέρνει σε μια άλλη πτυχή του τρόπου σκέψεώς μας, αυτήν της απαισιοδοξίας, της νοοτροπίας του θύματος και της έλλειψης βούλησης», σημειώνει. Με αποτέλεσμα η κοινωνία παθητικά να περιμένει τι θα συμβεί στο μέλλον. «Επί δεκαετίες οι πολίτες έχουμε εκτεθεί σε κάποια μπερδεμένα πολιτικά μηνύματα -που μεταλαμπαδεύονται βέβαια και από την ίδια την κοινωνία- σχετικά με τον ρόλο μας». Κι εξηγεί: «Από τη μια πλευρά η κοινωνία έχει μάθει να αισθάνεται ότι δεν είναι σε θέση ούτε να κατανοήσει ούτε να επηρεάσει θετικά την κατάσταση, ενώ από την άλλη της έχει παραδοθεί ένα αίσθημα ευθύνης να μην κάνει τα πράγματα χειρότερα. Εν ολίγοις, η κοινωνία έχει υιοθετήσει σε μεγάλο βαθμό τον ρόλο τού να κάθεται και να περιμένει».
Βολεμένοι;
Γιατί οι πολίτες, πρέπει «επειγόντως» να ασχοληθούν με το Κυπριακό;
«Ακούω συχνά από ξένους που έρχονται στην Κύπρο ότι οι Ε/Κ φαινόμαστε βολεμένοι με την κατάσταση. Αυτό είναι πολύ προσβλητικό, αλλά σε εμάς εναπόκειται να αλλάξουμε αυτή τη λανθασμένη και επικίνδυνη αντίληψη. Και πρέπει οπωσδήποτε να την αλλάξουμε για να συνεχίσουμε να έχουμε μια αληθινή στήριξη από τη διεθνή κοινότητα. Ευθύνη για κάτι τέτοιο έχουμε και εμείς οι πολίτες. Εξ ου και η δική μου εμπλοκή στο Cyprus Futures», εξηγεί η κ. Ιωάννα Αχιλλέως Ζαβιτσανάκη.
Δράση ή αδράνεια;
Ποια η χρησιμότητα των σεναρίων του Cyprus Futures, για τα οποία έχει ενημερωθεί και η προσωπική απεσταλμένη του ΓΓ στο Κυπριακό;
«Στόχος είναι αυτά τα σενάρια να είναι μόνο η αρχή μιας ευρείας και περιεκτικής στρατηγικής συνομιλίας εντός και γύρω από την Κύπρο για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που υπάρχουν στο νησί. Πιστεύω ότι τα σενάρια θα κάνουν πραγματικά την κοινωνία να συνειδητοποιήσει ότι η δράση ή η αδράνεια σήμερα επηρεάζει άμεσα τα αποτελέσματα του αύριο. Ελπίζω ότι θα κάνει τους ανθρώπους να αισθανθούν την ευθύνη να εμπλακούν περισσότερο».
"Και στις δύο κοινότητες, έχουμε παγιδευτεί σε ένα πλέγμα δυσπιστίας/ανταγωνισμού/προκατάληψης από τη μια και έλλειψης ελπίδας/βούλησης από την άλλη"
Διαφορετικότητα
Δεδομένης της διαφορετικότητας στην ομάδα, πώς καταφέρατε να καταλήξετε σε ένα σετ σεναρίων;
«Άλλο είναι να μιλάς για τη διαφορετικότητα και άλλο να τη βλέπεις στην πράξη! Στην αρχή της διαδικασίας και ειδικά καθώς συνειδητοποίησα πόσο ποικιλόμορφη ήταν στην πραγματικότητα η ομάδα -διαφορές απόψεων δεν υπάρχουν μόνο μεταξύ των δύο κοινοτήτων αλλά και εντός της κάθε κοινότητας- είχα πραγματικά αμφιβολίες για το αν θα καταλήξουμε κάπου. Επίσης, επειδή η προσέγγιση είναι προσανατολισμένη στο μέλλον, αναρωτιόμουν πώς θα μπορέσουμε να καταλήξουμε με συναίνεση σε τρία ή τέσσερα διαφορετικά και ξεχωριστά σενάρια αφού υπάρχουν πολλές κατευθύνσεις προς τις οποίες μπορεί να πάνε τα πράγματα. Στο τέλος της ημέρας, νομίζω ότι είναι ακριβώς η ύπαρξη τέτοιας ποικιλομορφίας που οδήγησε σε αυτό που πιστεύω ότι είναι ένα πραγματικά σχετικό, ρεαλιστικό, θεμελιωμένο και περιεκτικό σετ σεναρίων».
Πώς επηρεάζει κάποιον η εμπλοκή σε αυτή την πρωτοβουλία;
Η συνομιλήτριά μας, όχι μόνο έμαθε πολλά για τους άλλους, «έμαθα πολλά και για τον εαυτό μου. Έχω ζήσει αρκετά χρόνια στο εξωτερικό, έχω φίλους από πολλές χώρες και θεωρούσα πάντα τον εαυτό μου πολύ ανοιχτόμυαλο. Συνειδητοποίησα όμως ότι αυτό δεν ίσχυε για τους Τ/Κ - τους συνάνθρωπούς μου που ζουν στο ίδιο μου το νησί! Όσο ανοιχτόμυαλοι κι αν νομίζουμε ότι είμαστε γενικά, μερικές φορές δεν βλέπουμε τι συμβαίνει στο ίδιο μας το περιβάλλον. Αυτή η συνειδητοποίηση με έκανε να αμφισβητήσω και να ξανά επεξεργαστώ κάποια πράγματα. Η διαδικασία με βοήθησε να δω πολύ καθαρά και συνοπτικά τον τρόπο σκέψης της κοινωνίας. Και στις δύο κοινότητες, έχουμε παγιδευτεί σε ένα πλέγμα δυσπιστίας/ανταγωνισμού/προκατάληψης από τη μια και έλλειψης ελπίδας/βούλησης από την άλλη. Επίσης, άλλαξε τον τρόπο που βλέπω το παρόν. Η εστίαση στο μέλλον αλλάζει τον τρόπο που βλέπουμε το παρόν, τόσο πολύ που «αντιλαμβανόμαστε ξανά» αυτό το παρόν και τις στρατηγικές του επεκτάσεις. Για δεκαετίες, παραμένουμε σε ένα status quo, επειδή φοβόμαστε μήπως οδηγηθούμε σε κάτι χειρότερο. Όμως, νομίζω ότι όλοι έχουμε πλέον συνειδητοποιήσει ότι το status quo δεν είναι στατικό, ότι τα πράγματα γίνονται de facto χειρότερα. Για πόσο ακόμη μπορούμε να παραμείνουμε παθητικοί στην αλλαγή που συμβαίνει στην πραγματικότητα στα κατεχόμενα, συμπεριλαμβανομένων των συνεχών δημογραφικών αλλαγών, της αυξανόμενης εξάρτησης των Τ/Κ από την Τουρκία, των μαζικών κατασκευαστικών έργων, των ξένων επενδύσεων, των μονομερών ενεργειών στα Βαρώσια; Υπάρχει ανάγκη δημιουργίας εξάρτησης σε μια λειτουργική ειρήνη και όχι σε μια αόρατη παγωμένη σύγκρουση. Αν και δεν μπορούμε να προβλέψουμε ή να ελέγξουμε το μέλλον, μπορούμε να εργαστούμε και να προσπαθήσουμε να το επηρεάσουμε», τονίζει.
Πραγματικότητα και ελπίδα
Ίσως κάποιος να πει ή να ισχυριστεί, πως όλα αυτά είναι μόνο θεωρία, που για να γίνουν πράξη, απαιτούνται πολλά και σημαντικά.
«Η εμπλοκή μου, μου αποκατέστησε το αίσθημα της ελπίδας και της βούλησης, διατηρώντας βέβαια την αίσθηση της πραγματικότητας. Βελτίωσε την ικανότητά μου να ακούω ενεργά και εκτέθηκα σε διάφορους τρόπους σκέψεως και αντιλήψεις. Αυτές οι γνώσεις και η κατανόηση με έχουν κάνει πιο αισιόδοξη για τη δυνατότητα μιας ουσιαστικής λύσης. Με έκαναν να θέλω να συνεχίσω να μαθαίνω και να ενημερώνομαι για να έχω τεκμηριωμένη άποψη».
Τι πρέπει να γνωρίζετε για το Cyprus Futures
Τα σενάρια για το μέλλον της Κύπρου είναι ιστορίες γι' αυτό που θα μπορούσε να συμβεί στο μέλλον - όχι τι θα συμβεί (προβλέψεις) ή τι θα έπρεπε να συμβεί (προτάσεις ή συστάσεις). Τα πιθανά σενάρια για το μέλλον της Κύπρου είναι πολλά, ωστόσο η ομάδα των σεναρίων επέλεξε να αναπτύξει τέσσερις επινοημένες ιστορίες οι οποίες θεωρεί ότι πρέπει να ειπωθούν και να γίνουν κατανοητές αναφορικά με το τι θα μπορούσε να συμβεί από τώρα έως το 2035. Κάθε ιστορία, ή σενάριο, περιγράφει έναν ξεχωριστό «κόσμο». Συλλογικά, τα σενάρια επιδιώκουν να είναι χρήσιμα σε έναν διευρυμένο και συμπεριληπτικό διάλογο. Όπως εξηγεί στον «Π» η Ιωάννα Αχιλλέως Ζαβιτσανάκη, έχει παρατηρήσει, συζητώντας τα Cyprus Futures με γνωστούς και φίλους, ότι αυτά που ξεχωρίζουν στην πρωτοβουλία είναι η διαφορετικότητα/ποικιλομορφία των μελών της ομάδας που προσδοκεί να είναι μια μικρογραφία της κυπριακής κοινωνίας. «Δεν είμαστε ομάδα ανθρώπων με ένα συγκεκριμένο προφίλ. Είμαστε ως επί το πλείστον απλοί αλλά ενεργοί πολίτες που θέλουμε να προσφέρουμε και να συμβάλουμε στην επίλυση των προβλημάτων της χώρας μας. Ο καθένας είχε κάτι διαφορετικό να φέρει στη συζήτηση, αντιπροσωπεύοντας μια τομή της κυπριακής κοινωνίας. Αυτό δημιούργησε μια συζήτηση ζωντανή, γειωμένη και αληθινή, με αρκετές αντιπαραθέσεις μεν, αλλά με συμφωνημένο τελικό αποτέλεσμα». Επίσης ξεχωρίζει το γεγονός ότι δεν προτείνεται για κάποια συγκεκριμένη πρόταση ή λύση. «Έτσι, δεν υπάρχει πραγματικά κάτι για να απορρίψουν οι αναγνώστες, δεν είναι κάτι με το οποίο πρέπει να ταυτιστούν. Δεν υπάρχει άλλη ατζέντα, εκτός από την προώθηση του δημόσιου διαλόγου».
Περισσότερα για τη δράση των Cyprus Futures σενάρια για την Κύπρο, εδώ: https://www.cyprusfutures.org/
