Δεν βλέπει κοινό έδαφος μεταξύ των δύο πλευρών ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών στην έκθεσή του για τις Καλές Υπηρεσίες στην Κύπρο, ωστόσο σημειώνει το γεγονός ότι οι δύο ηγέτες συμφώνησαν στην ανάγκη αναζήτησης θετικών βημάτων. Συντηρεί εν ολίγοις την ελπίδα στη λογική του dum spiro spero (εφόσον ζω ελπίζω) ο Γενικός Γραμματέας και καλεί όλους τους ενδιαφερόμενους να διασφαλίσουν ότι οι επόμενες συναντήσεις θα είναι ανοικτές και εποικοδομητικές και ζητεί την επίτευξη συμφωνίας για τα σημεία διέλευσης ως ένδειξη πολιτικής βούλησης.
Σύμφωνα με ότι μετέδωσε η ανταποκρίτρια του ΚΥΠΕ στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών, ο Γενικός Γραμματέας επανέλαβε τη δέσμευσή του να διατηρήσει τον διάλογο με τα εμπλεκόμενα μέρη και τις εγγυήτριες δυνάμεις (Ελλάδα, Τουρκία, Ηνωμένο Βασίλειο) υπογραμμίζοντας ότι η υποστήριξη -διεθνώς, αλλά και εντός Κύπρου- είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη μιας διαρκούς λύσης.
• Ενθαρρύνεται η διεξαγωγή μιας συζήτησης με τις εγγυήτριες δυνάμεις για να εξεταστούν τα επόμενα βήματα, καθώς υπάρχει ελπίδα για μια αμοιβαία αποδεκτή λύση.
Επιπλέον, οι ενεργές τεχνικές επιτροπές, αν και λειτουργούν, εμποδίζονται από την έλλειψη ισχυρής πολιτικής βούλησης, αναφέρει ο Γεν. Γραμματέας και επισημαίνει ότι απαιτείται μεγαλύτερη στήριξη από τους ηγέτες. «Η συνεχιζόμενη στήριξη της ΕΕ στις επιτροπές αυτές είναι αξιέπαινη», αναφέρει.
Ο ΓΓ παραδέχεται πως, παρά το εύρος της δράσης της προσωπικής του απεσταλμένης Μαρία Άνχελα Ολγκίν η οποία εργάστηκε εντατικά με τα μέρη και ενεπλάκη με ένα ευρύ φάσμα «παικτών» τόσο στο νησί όσο και διεθνώς, δυστυχώς δεν βρέθηκε κοινό έδαφος μεταξύ των ηγετών για να προχωρήσει το Κυπριακό. Όπως αναφέρει, στη βάση και τη δράση της απεσταλμένης του, όλο το προηγούμενο διάστημα συνεργάστηκε με τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων και τις εγγυήτριες δυνάμεις (Ελλάδα, Τουρκία, Ηνωμένο Βασίλειο). Σε συνέχεια των συζητήσεων, ο Γενικός Γραμματέας προσκάλεσε τον Ελληνοκύπριο ηγέτη Νίκο Χριστοδουλίδη και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ερσίν Τατάρ σε άτυπο δείπνο στη Νέα Υόρκη στις 15 Οκτωβρίου. Οι δύο ηγέτες συμφώνησαν να πραγματοποιήσουν στο εγγύς μέλλον μια διευρυμένη άτυπη συνάντηση υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα και να διερευνήσουν τη δυνατότητα ανοίγματος νέων σημείων διέλευσης στο νησί.
Στην έκθεσή του ο ΓΓ θεωρεί ότι «η άτυπη συνάντηση της 15ης Οκτωβρίου δημιούργησε ελπίδες στις δύο κοινότητες για πρόοδο προς την επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό. Οι συζητήσεις για το άνοιγμα νέων σημείων διέλευσης χαιρετίστηκαν και από τις δύο κοινότητες και προκάλεσαν δημόσιες συζητήσεις για το μέλλον της ειρηνευτικής διαδικασίας».
Ο ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών αποτιμά θετικά την πορεία των σχέσεων μεταξύ των εγγυητριών δυνάμεων Ελλάδας και Τουρκίας οι οποίες βελτιώθηκαν, με τακτικές συναντήσεις σε ηγετικό επίπεδο που επιβεβαίωσαν τη δέσμευση για σύσφιγξη των σχέσεων, γεγονός που θεωρείται θετικό για τη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού.
Ο ΓΓ δεν κρύβει στην έκθεσή του για τις Καλές Υπηρεσίες του, κάτι άλλωστε που σημειώνει και στην έκθεση για την ΟΥΝΦΙΚΥΠ, ότι ανησυχεί για τις μονομερείς ενέργειες και από τις δύο πλευρές γύρω από τη νεκρή ζώνη, που θα μπορούσε μόνιμα να μεταβάλει το στάτους κβο στην περιοχή και που δεν είναι βοηθητικές για την ευρύτερη ειρηνευτική διαδικασία. Επίσης συνεχίζω να ανησυχώ για την κατάσταση στην περιφραγμένη πόλη των Βαρωσίων».
Μεταξύ άλλων δε αναφέρεται στις εσωτερικές προσπάθειες ενός ευρύτερου διαλόγου καταγράφοντας σειρά ζητημάτων με έμφαση στην αυξημένη δραστηριότητα, ιδιαίτερα μεταξύ ομάδων που υποστηρίζουν την επανένωση και το άνοιγμα νέων σημείων διέλευσης, παρά τη συνεχιζόμενη δυσπιστία για την πιθανότητα επίτευξης λύσης.
Στην έκθεση γίνεται ακόμη αναφορά στη δράση των τεχνικών επιτροπών ενώ, όπως αναφέρει, η αποστολή Καλών Υπηρεσιών προώθησε τις επαφές, τη συνεργασία και την οικοδόμηση εμπιστοσύνης στο νησί. Ο Αναπληρωτής Ειδικός Σύμβουλος Κόλιν Στιούαρτ πραγματοποίησε 54 συναντήσεις με ηγέτες, πολιτικά κόμματα, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και διεθνείς εταίρους.
Έκθεση με λογικές εξίσωσης και απαξίωσης
Η δεύτερη έκθεση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, η οποία κυκλοφόρησε στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών, αφορά τη δράση του ΟΗΕ στην Κύπρο. Η έκθεση για την ΟΥΝΦΙΚΥΠ δεν έχει εκπλήξεις υπό την έννοια της αξιολόγησής του αναφορικά με τις δράσεις των μερών στη νεκρή ζώνη. Από την προηγούμενη έκθεσή του, η οποία εκδόθηκε στα μέσα Ιουνίου του περασμένου χρόνου, ο Γενικός Γραμματέας συνεχίζει να δίνει το νέο στίγμα που επικρατεί στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών αναφορικά με το ρεκόρ παραβιάσεων των δύο πλευρών στη νεκρή ζώνη και συνεχίζει να στέλνει το μήνυμα ότι το φαινόμενο, όπως είχε καταγραφεί πριν από έξι μήνες, ήταν απαράδεκτο και θα έπρεπε να ελεχθεί. Ο Γενικός Γραμματέας στις όποιες αναφορές του για την κατάσταση πραγμάτων στη νεκρή ζώνη κάνει λόγο για διάβρωση του σεβασμού προς την εξουσία της ΟΥΝΦΙΚΥΠ και την ένθεν και ένθεν περιφρόνηση που επιδεικνύεται προς την εφαρμογή αυτής της εξουσίας.
Ο Γενικός Γραμματέας και στην παρούσα του έκθεση εμφανίζεται απογοητευμένος αφού συνεχίζει να εκφράζεται με λογικές εξίσωσης αλλά και απαξίωσης που επιδεικνύουν και οι δύο πλευρές στη δράση τους εντός της νεκρής ζώνης:
• «Έχω επανειλημμένα τονίσει τη σημασία της αποχής των μερών από μονομερείς ενέργειες που θα μπορούσαν να αυξήσουν τις εντάσεις και να θέσουν σε κίνδυνο την επιστροφή στις συνομιλίες, καλώντας παράλληλα όλα τα μέρη να συμμετάσχουν σε διάλογο για την επίλυση των διαφορών τους».
Ο Αντόνιο Γκουτέρες δεν αγνοεί στην έκθεσή του μια πραγματικότητα η οποία εμποδίζει και τη νέα προσπάθεια που αφορά τη διαδικασία στο Κυπριακό:
• «Το 2024 σηματοδότησε αρκετές ατυχείς επετείους στο νησί, μεταξύ άλλων και κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αναφοράς. Λυπάμαι που, κατά την υπενθύμιση της τραγικής ιστορίας του νησιού, τα διχαστικά αφηγήματα στο νησί ήταν πιο δυνατά από τις φωνές ειρήνης».
Στην υπό αναφορά πρακτική των πλευρών κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 2024, ο Γενικός Γραμματέας αναφέρεται με συγκεκριμένα στοιχεία στρατιωτικών παραβιάσεων. Όπως σημειώνει, καταγράφηκαν 227 παραβιάσεις (118 από τις τουρκικές δυνάμεις και 109 από την Εθνική Φρουρά), με έμφαση σε μη εξουσιοδοτημένα στρατιωτικά συστήματα.
Και οι δύο πλευρές ενίσχυσαν τα συστήματα παρακολούθησης με στρατιωτικά μέσα, με την Κυπριακή Δημοκρατία να εγκαθιστά 31 πύργους παρακολούθησης και τις τουρκικές δυνάμεις να προσθέτουν 49, προστίθεται.
Οι δύο πλευρές, αναφέρεται, προχώρησαν σε τακτικές προωθήσεις εντός της νεκρής ζώνης. Ένα σημαντικό περιστατικό σημειώθηκε όταν 30 Τούρκοι στρατιώτες πλησίασαν έναν προσωρινό καταυλισμό αιτούντων άσυλο, αλλά αποσύρθηκαν μετά από παρέμβαση της UNFICYP.
Στην έκθεση αναφέρεται, συγκεκριμένα, ότι «οι στρατιωτικές παραβιάσεις και από τις δύο πλευρές συνεχίστηκαν, με την εγκατάσταση μη εξουσιοδοτημένων συστημάτων παρακολούθησης στη νεκρή ζώνη και με τακτικές παρεμβάσεις από τις αστυνομικές Αρχές».
Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Γενικός Γραμματέας, παρά το δυσμενές κλίμα, ο ίδιος έχει ενθαρρύνει τις πλευρές να συζητήσουν το άνοιγμα νέων σημείων διέλευσης όταν συναντήθηκε μαζί με τους δύο ηγέτες τον περασμένο Οκτώβριο.
Αρνητικές καταγραφές
Μαζικές παραβιάσεις και δημιουργία καθόλου εύκρατου κλίματος καταγράφηκαν βεβαίως από τον Γενικό Γραμματέα και στην προηγούμενη έκθεσή του. Εκείνο που σήμερα επιβεβαιώνεται είναι πως δυστυχώς στην εξίσωση των παραβιάσεων εντάσσονται σταθερά και οι δυνάμεις της Κυπριακής Δημοκρατίας αφού παρατηρείται μεγάλος αριθμός κινήσεων, οι οποίες καταγράφονται αρνητικά από τα Ηνωμένα Έθνη.
• Φαίνεται εκ της έκθεσης πως κάποιοι στις ελεύθερες περιοχές ή ορισμένες δυνάμεις, τις οποίες ουδείς είναι δυνατόν να ελέγξει, συνεχίζουν να παίζουν στο γήπεδο της αδιάλλακτης τουρκοκυπριακής ηγεσίας και της πολιτικής του Ερσίν Τατάρ περνώντας σε λογικές μηδενικού αθροίσματος στο θέμα των «παραβιάσεων». Είναι δε ενδιαφέρον να διαπιστωθεί και κυρίως να εντοπιστεί η πηγή αυτών των αποφάσεων οι οποίες -θέλουμε να πιστεύουμε- δεν συμβαδίζουν με τις προθέσεις του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο οποίος διατυμπανίζει ότι είναι έτοιμος για συνομιλίες «ακόμη και αύριο» τόσο στα ζητήματα της ουσίας στο πρόβλημα όσο και στα θέματα που αφορούν τη διάνοιξη νέων διόδων. Μια τέτοια πρόθεση φαντάζει έωλη όταν αποτυπώνονται συνεχώς παρόμοια ευρήματα στις εκθέσεις του Γενικού Γραμματέα αλλά η ελληνοκυπριακή πλευρά συνεχίζει να ακούει μόνο εκείνα που αφορούν τους άλλους, ενώ την ίδια στιγμή παρουσιάζεται έτοιμη και ενδιαφέρεται να πείσει τους πάντες ότι έχει αποκτήσει τη χαμένη αξιοπιστία της πλευράς μας μετά την αλλοπρόσαλλη πρακτική των προηγούμενων χρόνων.
Το όνειδος
Θα πρέπει να σημειωθεί πως ο Γενικός Γραμματέας στέκεται με έμφαση στην πρακτική που εφάρμοσε η Κυπριακή Δημοκρατία στις «συνεχιζόμενες επαναπροωθήσεις μεταναστών». Θυμίζοντας ότι το προηγούμενο διάστημα «142 αιτούντες άσυλο, συμπεριλαμβανομένων 35 παιδιών, παρέμειναν αποκλεισμένοι στη νεκρή ζώνη λόγω «επαναπροωθήσεων από την Κυπριακή Δημοκρατία».
Ο εγκλωβισμός των μεταναστών στη νεκρή ζώνη προκάλεσε μεγάλη ένταση με τα Ηνωμένα Έθνη τα οποία προχώρησαν στην παροχή επείγουσας ανθρωπιστικής βοήθειας σε συντονισμό με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR). Σημειώνει ωστόσο ο ΓΓ πως, «έως τον Νοέμβριο, όλοι οι αιτούντες άσυλο μεταφέρθηκαν σε κέντρα υποδοχής».
