Το ότι η Κύπρος βρίσκεται τη δεδομένη στιγμή αντιμέτωπη με το μείζον πρόβλημα της ανομβρίας είναι οφθαλμοφανές. Η κατάσταση τα τελευταία χρόνια, κυρίως για την άρδευση, ήταν διαρκώς σε βαθμό κρισιμότητας. Ωστόσο, τους τελευταίους μήνες τίθεται επί μονίμου βάσεως η επιδείνωση της κατάστασης σε τέτοιο βαθμό, σε σημείο που όλες οι ενδείξεις αφήνουν κυριολεκτικώς ανοικτό το ζήτημα να μην διαθέτουμε αποθέματα ακόμη και για την ύδρευση.
Τα στοιχεία τα οποία παρουσιάζουν οι τεχνοκράτες και ειδικοί δεν χαρακτηρίζονται πλέον ως μέρος μια θεωρητικής εκτίμησης των δεδομένων. Δεν καταγράφονται με τη λογική πως μπορεί να αντιμετωπίσει η χώρα μια πρωτοφανή κρίση με την έλλειψη νερού για όλες τις χρήσεις. Δεν περιορίζεται ο προβληματισμός στο γεγονός ότι με την επιδείνωση της ανομβρίας κινδυνεύει η γεωργική παραγωγή, οι εποχικές καλλιέργειες για τις οποίες κτυπά όχι καμπανάκι, αλλά πραγματικός συναγερμός. Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι έχουν προειδοποιηθεί δεκάδες και εκατοντάδες καλλιεργητές διά του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων ότι θα έχουν στη διάθεσή τους πιο κάτω από τη μισή ποσότητα που διέθεταν έως τώρα και τους ζητήθηκε όπως αποφύγουν της εποχικές καλλιέργειες, αφού οι επόμενοι μήνες μπορούν να χαρακτηριστούν όχι απλώς οριακοί αλλά ως καταστροφικοί.
Προεδρικός πανικός
Η αποτίμηση της κατάστασης σχετικά με την κρίση του νερού έχει κυριολεκτικώς πανικοβάλει τους πάντες στο κυβερνητικό σχήμα. Όπως ο «Π» πληροφορείται, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και οι συνεργάτες του βρίσκονται σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, ενώ όσο συνειδητοποιούν ότι η Κύπρος θα δυσκολευτεί να αντιμετωπίσει την κρίση, τόσο εντείνονται και οι συζητήσεις για τον τρόπο αντίδρασης. Εκείνο που επιχειρείται και λαμβάνει χώρα, επί του παρόντος, είναι η πίεση από τον Νίκο Χριστοδουλίδη προς την υπουργό Γεωργίας αλλά και τους τεχνοκράτες του Υπουργείου να φέρουν λύσεις για την όσο το δυνατόν άμβλυνση του προβλήματος, ενώ δεν θεωρεί ότι λύνεται το άμεσο πρόβλημα με τις έως τώρα ενέργειες των αρμόδιων Αρχών του υπουργείου.
Αργούν οι λύσεις
Με βάση τα στοιχεία αλλά και τον προγραμματισμό που υπάρχει από το Υπουργείο Γεωργίας, οι λύσεις που προτείνονται ενώπιον του Προέδρου μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση της κατάστασης μόνο εντός του 2026. Ωστόσο, με βάση τα όσα έχουν λεχθεί, το κράτος είναι υποχρεωμένο να προχωρήσει εντός του καλοκαιριού σε πολύ μεγάλες περικοπές, κάτι που δημιουργεί σοβαρή δυστοκία στο Προεδρικό, γιατί το πολιτικό κόστος δεν θα το επωμιστούν οι τεχνοκράτες αλλά η κυβέρνηση, η οποία ενώ γνώριζε τις συνθήκες που αντιμετωπίζει στην υδατική κρίση δεν ανέλαβε πρωτοβουλίες για να αποφευχθούν περικοπές. Μπροστά σε μια τέτοια εξέλιξη, είναι προφανές ότι ο Νίκος Χριστοδουλίδης έχει πλήρη αντίληψη πως οι υποσχέσεις που έχουν δοθεί από τους αρμόδιους για τη βελτίωση της κατάστασης από την επόμενη χρονιά είναι αστείες, ανεδαφικές, αλλά και καταστροφικές όχι μόνο επί της ουσίας αλλά και για την ίδια τη φιλοσοφία της κυβερνητικής προσπάθειας να αλλάξει την εικόνα της εντός της κοινωνίας. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης αισθάνεται αυτή τη στιγμή ότι δεν του είχαν αποκαλύψει κατά τρόπο ορθολογιστικό την πλήρη εικόνα του προβλήματος, κάτι που οδήγησε τον ίδιο να ζητά σήμερα να φροντίσουν οι εμπλεκόμενοι να φέρουν ενώπιόν του αξιόπιστες λύσεις για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα αυτή τη χρονιά, και κυρίως το καλοκαίρι που έρχεται.
Όπως σημειώνουν στο «Π» τεχνοκράτες, το πρόβλημα τους επόμενους μήνες θα επιδεινώνεται ραγδαίως, κυρίως και με την άφιξη του βασικού τουριστικού ρεύματος, το οποίο μάλιστα προβλέπεται αυξημένο για φέτος. Με τα αποθέματα των νερών να εξαντλούνται, οι επαΐοντες οδηγούνται στο συμπέρασμα πως οι ελλείψεις το επόμενο διάστημα θα είναι πρωτοφανείς.
Τα φράγματα
Η εφιαλτική κατάσταση που προκαλείται από την παρατεταμένη ανομβρία είναι χωρίς υπερβολή το κυρίαρχο θέμα και το οποίο επιδεινώνεται με γρήγορους ρυθμούς. Τα τελευταία στοιχεία για την κατάσταση στα φράγματα, των βασικών πυλώνων της άρδευσης, είναι ενδεικτικά: Το ποσοστό πληρότητας βρίσκεται στο 25%. Αν σκεφτεί κανείς πως αυτή η ποσότητα( 25%) ήταν όση χρειάστηκε η Κύπρος την περασμένη χρονιά, μπορεί να αντιληφθεί τη δραματική κατάσταση που επικρατεί στα φράγματα. Με βάση τα στοιχεία των υπηρεσιών, τα αποθέματα νερού στα φράγματα αναμένεται να εξαντληθούν έως το τέλος του έτους. Τα φράγματα του Ενιαίου Σχεδίου Νοτίου Αγωγού (ΕΣΝΑ), από τα 46 εκατομμύρια κυβικά μέτρα σήμερα, αναμένεται να μειωθούν σε μόλις 8 εκατ. κ.μ.. Παράλληλα, τα φράγματα στην Πάφο προβλέπεται να περιέχουν μόνο 1,7 εκατ. κ.μ., έναντι των 18 εκατ. που καταγράφηκαν προηγουμένως.
Μονάδες αφαλάτωσης
Ο δεύτερος πυλώνας παροχής νερού είναι οι αφαλατώσεις. Με την καταστροφή της μονάδας την Πάφο τα πράγματα και εδώ είναι οριακά. Οι υπόλοιπες μονάδες λειτουργούν στο μέγιστο, αλλά δεν είναι σε θέση να καλύψουν τις ανάγκες σε ύδρευση. Στις συζητήσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος τίθενται επί τάπητος ορισμένες εισηγήσεις, όπως η εγκατάσταση κινητών μονάδων αφαλάτωσης σε περιοχές όπως η Λεμεσός και η Μονή για να ενισχυθεί η ικανότητα παραγωγής. Ωστόσο, σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει να αντιμετωπισθεί ένα πρωτοφανές υψηλό κόστος, αλλά και η έλλειψη χρόνου για την εφαρμογή του σχεδίου.
Πρωτοβουλίες και ΜΟΕ
Με βάση τη σημερινή εικόνα στο υδατικό, μάλλον θα πρέπει να αναζητηθούν λύσεις οι οποίες θα είναι ικανές να αναδιατυπώσουν ευρύτερα τη στάση μας. Η σημείωση μιας πρόσφατης πρωτοβουλίας, όπως καταγράφηκε από τον ευρωβουλευτή Μιχάλη Χατζηπαντέλα, ο οποίος, όπως ο ίδιος έχει κοινοποιήσει, σε επαφές του στην Ευρώπη συζήτησε το ενδεχόμενο αξιοποίησης του εργοστασίου επεξεργασίας λυμάτων στην κατεχόμενη Μια Μηλιά, έτσι ώστε να συνδεθεί στο δίκτυο της Υδατοπρομήθειας, τόσο στις ελεύθερες όσο και στις κατεχόμενες περιοχές. Με αυτό τον τρόπο το επεξεργασμένο νερό του εργοστασίου θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για σκοπούς άρδευσης, αμβλύνοντας το πρόβλημα της λειψυδρίας. Με τις επαφές Χατζηπαντέλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βλέπει θετικά το συγκεκριμένο έργο, ωστόσο οι απαραίτητες διαδικασίες θα πρέπει να γίνουν από την κυπριακή κυβέρνηση.
Το θέμα της επεξεργασίας λυμάτων της Μιας Μηλιάς δεν είναι νέο. Εντούτοις, στην παρούσα φάση μπορεί να δώσει μια σημαντική λύση με ευρύτερους στόχους. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο Κύπριος ευρωβουλευτής σημειώνει ότι σε σχέση με το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, δίνεται η ευκαιρία στα κράτη μέλη να αναθεωρήσουν τα προτεινόμενα έργα τους, ή να τα αντικαταστήσουν με νέα έργα υψηλής προτεραιότητας που προκύπτουν λόγω νέων συνθηκών και εξελίξεων. Κάτι που σημαίνει ότι η Δημοκρατία έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει προγράμματα προς αντιμετώπιση της λειψυδρίας.
Το φράγμα στα Πάναγρα
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ορισμένοι πολιτικοί παράγοντες, και όχι μόνο τεχνοκράτες, θέτουν στο μικροσκόπιο, σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, την αγορά και μεταφορά νερού από το φράγμα στην κατεχομένη περιοχή των Πανάγρων. Το θέμα βεβαίως δεν προσομοιάζει με το εργοστάσιο επεξεργασίας λυμάτων στη Μια Μηλιά, αλλά είναι μια πραγματικότητα η οποία θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί στις συνθήκες τις λειψυδρίας την οποία βιώνει και θα βιώσει ο πληθυσμός το επόμενο διάστημα. Αυτό συμβαίνει, θυμίζουμε, και με την αγορά ή και πώληση ηλεκτρικής ενέργειας με τα κατεχόμενα. Ωστόσο, όπως έλεγαν στο «Π» ακόμη και αυτοί που θεωρούν την ιδέα μεταφοράς νερού από το φράγμα που έστησε η Τουρκία μεταφέροντας νερό από το φράγμα της Μερσίνης μέσω θαλάσσιου αγωγού μήκος 66,5 χλμ ως εφικτή, θα πρέπει να αντιμετωπισθεί το γεγονός ότι δεν υπάρχουν υποδομές για άμεσες λύσεις. Το μόνο που θα μπορούσε να γίνει, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, είναι η μεταφορά νερού μέσω βυτίων προς τις ελεύθερες περιοχές. Το αν θα είναι η πολιτική ηγεσία έτοιμη να χειριστεί τόσο σοβαρές προκλήσεις, είναι σαφώς άλλο ζήτημα. Ωστόσο, ενώπιον της οικτρής εικόνας με την έλλειψη νερού, εκείνο που μας σώζει είναι η αποτίμηση με ρεαλισμό της πραγματικότητας. Οι υποσημειώσεις και οι νομικίστικοι ακροβατισμοί δεν θα μας ξεδιψάσουν. Αυτό θα πρέπει να το αντιληφθούν όλοι, και κυρίως ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο οποίος είναι ο βασικός υπεύθυνος για την εύρυθμη λειτουργίας του κράτους και αυτός που θα πρέπει να εξασφαλίσει το αγαθό του νερού για τους πολίτες. Κάτι το οποίο προφανώς το αντιλαμβάνεται ο Πρόεδρος, για αυτό και οι έντονες πιέσεις προς τους συνεργάτες του για να βρεθούν λύσεις.
