Όσοι ταξίδεψαν από μια ευρωπαϊκή χώρα σε άλλη γνωρίζουν πολύ καλά τι σημαίνει η ζώνη Σένγκεν: κανένας διαβατηριακός έλεγχος, καμία καθυστέρηση, καμία ταλαιπωρία, διότι οι ταξιδιώτες θεωρούνται ότι ταξιδεύουν εντός ενός ενιαίου χώρου.
Αυτό, όμως, δεν ισχύει για την Κύπρο. Παρά το ότι είναι κράτος μέλος της ΕΕ από το 2004, παραμένει εκτός Σένγκεν. Μαζί με την Ιρλανδία αποτελούν τις δύο μοναδικές εξαιρέσεις. Η Ιρλανδία το επέλεξε συνειδητά. Δεν επιθυμεί την ένταξή της στη ζώνη Σένγκεν διότι θέλει να αποφύγει τη δημιουργία ενός «σκληρού» συνόρου με πολλαπλούς και αυστηρούς ελέγχους με το Ηνωμένο Βασίλειο. Επέλεξε να διατηρήσει καθεστώς εξαίρεσης και εφαρμόζει τη δική της πολιτική θεωρήσεων.
Η Κύπρος, αντίθετα, επιθυμεί διακαώς την ένταξη στη ζώνη Σένγκεν αλλά προς το παρόν δεν της επιτρέπεται. Όσοι ταξιδεύουν από Κύπρο με προορισμό άλλο κράτος μέλος της ΕΕ περνούν από έλεγχο ταυτότητας/διαβατηρίου και αποσκευών. Όταν ο προορισμός τους περιλαμβάνει και ενδιάμεση στάση, για παράδειγμα από Λάρνακα στην Αθήνα και μετά Λισαβόνα, μιας και οι απευθείας πτήσεις είναι μετρημένες από Λάρνακα και Πάφο, τότε, θα περάσουν από διπλό έλεγχο: και στο αεροδρόμιο αναχώρησης και στην πρώτη χώρα εισόδου στη ζώνη Σένγκεν, δηλαδή στην Αθήνα. Το ίδιο ισχύει και για τις αποσκευές. Το αποτέλεσμα; Καθυστέρηση, ταλαιπωρία και διπλοί έλεγχοι για χιλιάδες ταξιδιώτες κάθε χρόνο.
Η Πράσινη Γραμμή
Η Κυπριακή Δημοκρατία υπέβαλε επίσημα αίτηση προσχώρησης στη ζώνη Σένγκεν τον Σεπτέμβριο του 2019. Τέσσερα χρόνια μετά εντάχθηκε στο Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν (SIS), το οποίο επιτρέπει στα κράτη μέλη να ανταλλάσσουν σε πραγματικό χρόνο ειδοποιήσεις για θέματα ασφάλειας και ελέγχου συνόρων. Οι «ειδικές περιστάσεις» που ισχύουν στην Κυπριακή Δημοκρατία, ήτοι η τουρκική κατοχή, η Πράσινη Γραμμή και τα οδοφράγματα, εμποδίζουν προς το παρόν την πλήρη ένταξη της Κύπρου στη ζώνη Σένγκεν.
Ευρωπαίοι εταίροι εκφράζουν σοβαρές ανησυχίες και επιφυλάξεις ως προς την αποτελεσματική επιτήρηση της Πράσινης Γραμμής, η οποία -να σημειωθεί- δεν αποτελεί σύνορο. Ο Κανονισμός για την Πράσινη Γραμμή απαγορεύει ρητά τους συνοριακούς ελέγχους. Εξού και οι διελεύσεις ένθεν και ένθεν των οδοφραγμάτων περιορίζονται σε ελέγχους ταυτοποίησης. Οι δε Τουρκοκύπριοι περνούν στο έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας τα τελευταία 20 χρόνια επιδεικνύοντας και έγγραφα του ψευδοκράτους.
Η απάντηση της Κομισιόν
«Η πρώτη αξιολόγηση της Κύπρου για την προσχώρησή της στον χώρο Σένγκεν βρίσκεται σε εξέλιξη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (σ.σ. Κομισιόν) παρακολουθεί στενά την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην εκπλήρωση των τεχνικών απαιτήσεων», αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στην απάντηση της Κομισιόν, τον περασμένο Απρίλιο, στο σχετικό ερώτημα που υπέβαλε ο ευρωβουλευτής του ΔΗΣΥ και του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος Μιχάλης Χατζηπαντέλα.
Στην απάντηση που έλαβε ο Μιχάλης Χατζηπαντέλα από τον Ευρωπαίο επίτροπο αρμόδιο για θέματα Εσωτερικών Υποθέσεων και Μετανάστευσης, Μάγκνους Μπρούνερ, αναφέρεται ότι η Κομισιόν γνωρίζει πως η προσχώρηση της Κύπρου στον χώρο Σένγκεν απαιτεί τον δέοντα σεβασμό προς την ιδιάζουσα κατάστασή της και είναι έτοιμη να ξεκινήσει διάλογο με την Κυπριακή Δημοκρατία σχετικά με τον τρόπο με τον οποίον μπορεί να επιτευχθεί αυτό, μεταξύ άλλων, όσον αφορά την Πράσινη Γραμμή.
Αναφορικά με τα μέτρα στήριξης που παρέχει η Ε.Ε. στην Κύπρο για τη διαχείριση των συνόρων, τη μετανάστευση και την αστυνομική συνεργασία, αναφέρεται στην απάντηση προς τον κ. Χατζηπαντέλα ότι για την περίοδο 2021-2027 θα διατεθούν πέραν των €292 εκατ. μέσω των Ταμείων Εσωτερικών Υποθέσεων. Μεταξύ των βασικών επενδύσεων περιλαμβάνονται και τα ακόλουθα:
€9,9 εκατ. για την ενίσχυση ψηφιακών συστημάτων, όπως το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν (SIS).
€67,7 εκατ. για την κατασκευή νέων κέντρων υποδοχής και προαναχωρησιακών κέντρων, όπως το κέντρο φιλοξενίας «Λίμνες» στην κοινότητα Μενόγεια.
€30 εκατ. για την ενίσχυση των συστημάτων επιτήρησης στα θαλάσσια σύνορα.
Όπως διαβεβαίωσε τον κ. Χατζηπαντέλα ο αρμόδιος Ευρωπαίος επίτροπος, η Κομισιόν θα συνεχίσει να συνεργάζεται με τις κυπριακές Αρχές για την επιτάχυνση της διαδικασίας αξιολόγησης και θα υποστηρίξει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις.
Πρόεδρος: Ένταξη το 2026
Τη διαβεβαίωση ότι μέχρι το τέλος του 2025 θα έχουν ολοκληρωθεί όλα τα τεχνικά ζητήματα έτσι ώστε η Κυπριακή Δημοκρατία να ενταχθεί το 2026 στη ζώνη Σένγκεν, έδωσε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, με δηλώσεις του στις 11/05/2025.
Συγκεκριμένα, ερωτηθείς αν η Κύπρος μπορεί να ενταχθεί στη ζώνη Σένγκεν και αν γίνονται κάποιες προεργασίες για αυτό, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας απάντησε: «Θα μπούμε στη ζώνη Σένγκεν το 2026. Γίνεται μια τεράστια προσπάθεια μέχρι το τέλος του 2025 από τεχνικής απόψεως, αυτός είναι ο στόχος μας. Θα έχουμε ολοκληρώσει όλα όσα πρέπει να κάνουμε ως Πολιτεία με στόχο το 2026 να ενταχθεί στη ζώνη του Σένγκεν η Κυπριακή Δημοκρατία. Σε όλες τις επαφές που έχουμε και ειδικότερα ενόψει της ανάληψης της προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε. όπου θα επισκεφθώ όλα τα κράτη μέλη, είναι ένα από τα βασικά θέματα που θέτουμε και χαίρομαι για την ανταπόκριση που βλέπω. Αλλά πρώτα πρέπει να ολοκληρώσουμε εμείς τη δουλειά μας και σας διαβεβαιώ ότι μέχρι το τέλος του 2025 θα ολοκληρώσουμε όλα τα τεχνικά ζητήματα που πρέπει να κάνουμε έτσι ώστε η χώρα μας, το 2026, να είναι στη ζώνη Σένγκεν. Ήταν κάτι που ανακοίνωσα και προεκλογικά και να είστε βέβαιοι ότι θα το υλοποιήσουμε».
Η αμφισβήτηση
Το Κυπριακό Δίκτυο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (CIReN) έθεσε κάτω από το μικροσκόπιό του την προεδρική δήλωση-εξαγγελία ότι η Κύπρος θα ενταχθεί στη ζώνη Σένγκεν το 2026, με στόχο να διαπιστώσει κατά πόσο μπορεί να μετουσιωθεί σε πράξη. Προς αυτή την κατεύθυνση, το CIReN πραγματοποίησε έλεγχο γεγονότων (fact-check) και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η υπό αναφορά εξαγγελία είναι παραπλανητική. Εκφράζονται, δηλαδή, σοβαρές αμφιβολίες ως προς το αν μπορεί να μετουσιωθεί σε πράξη εντός του 2026. Η σχετική δημοσίευση έγινε στις 04/07/2025 και υπογράφεται από τον αρχισυντάκτη του CIReN, Κυριάκο Πιερίδη.
Κατά τον έλεγχο των γεγονότων, το CIReN ζήτησε και έλαβε την επίσημη θέση της Κομισιόν. Σύμφωνα με την εκπρόσωπο Τύπου, Φιορέλα Μπόιγκνερ, «η πλήρης συμμετοχή της Κύπρου στη ζώνη Σένγκεν πρέπει να συνοδεύεται από τις αναγκαίες εγγυήσεις, λαμβάνοντας υπόψη την ειδική κατάσταση του νησιού», προσθέτοντας ότι αυτό περιλαμβάνει «την τήρηση των υψηλότερων προτύπων ασφάλειας της ζώνης Σένγκεν».
Ο δε εκπρόσωπος της Ειρηνευτικής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο (UNFICYP), Άλεμ Σαντίκ, δήλωσε στο CIReN ότι τα ζητήματα που σχετίζονται με την Πράσινη Γραμμή στο πλαίσιο των υποχρεώσεων και της επιτήρησης του Σένγκεν «αφορούν πρωτίστως την Κυπριακή Δημοκρατία και την Ε.Ε.». Ανέφερε, πρόσθετα, ότι «μέχρι στιγμής δεν έχουν γίνει επίσημες διαβουλεύσεις με την UNFICYP για το ζήτημα αυτό» και υπογράμμισε ότι «η Κυπριακή Δημοκρατία διατηρεί την ευθύνη για τη λειτουργία των σημείων ελέγχου και για όλους τους ελέγχους μετανάστευσης».
Όπως αποφάνθηκε το CIReN, η δήλωση του Προέδρου Χριστοδουλίδη ότι η Κύπρος θα ενταχθεί στη ζώνη Σένγκεν το 2026 είναι παραπλανητική για τους ακόλουθους λόγους:
1ον. Παρότι η Κύπρος έχει σημειώσει πρόοδο τα τελευταία δύο χρόνια και επιτάχυνε τις προσπάθειες πρόσφατα, η πρώτη πλήρης αξιολόγηση Σένγκεν είναι ακόμη σε εξέλιξη και σημαντικές συστάσεις, όπως ο έλεγχος των συνόρων και οι διαδικασίες επιστροφής και έκδοσης θεωρήσεων, παραμένουν ανεκπλήρωτες.
2ον. Απαιτούνται ακόμη αποστολές επαλήθευσης και επιτόπιοι έλεγχοι. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι η Κομισιόν θα εκδώσει Έκθεση Αξιολόγησης Σένγκεν έως το τέλος του έτους.
3ον. Παραμένει ανοιχτό το ζήτημα των ελέγχων στην Πράσινη Γραμμή.
4ον. Απαιτείται ομοφωνία από τα 29 κράτη που συμμετέχουν στη ζώνη Σένγκεν. Ακόμη κι αν η Κύπρος ολοκληρώσει όλα τα τεχνικά κριτήρια ώς τα τέλη του χρόνου, η πλήρης ένταξη στη ζώνη Σένγκεν απαιτεί ομόφωνη απόφαση από όλα τα κράτη μέλη.
«Το γεγονός ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2025 δεν υπήρχε καμία ένδειξη διαλόγου για το θέμα των συνόρων και της Πράσινης Γραμμής καθιστά τη δήλωση του Προέδρου παραπλανητική, καθώς υπερεκτιμά την ετοιμότητα της Κύπρου και υποβαθμίζει τις σοβαρές, άλυτες νομικές και πολιτικές προκλήσεις», καταλήγει στο άρθρο του το CIReN.
