Για το ενδιαφέρον της Άγκυρας για τις «προεδρικές εκλογές» στην τουρκοκυπριακή κοινότητα και το πώς βλέπει την Κύπρο, μιλά στον «Π» ο Τουρκοκύπριος δημοσιογράφος Γιουσούφ Κανλί, ο οποίος εργάζεται στην Τουρκία από το 1977, είναι σήμερα αντιπρόεδρος της Ένωσης Δημοσιογράφων Τουρκίας και σύμβουλος Έκδοσης του ιδιωτικού πρακτορείου ειδήσεων ANKA. Μάλιστα θεωρείται ένας παραδοσιακός εκφραστής της γραμμής που ακολουθεί η τουρκική κυβέρνηση.
Υπάρχει ενδιαφέρον στην Τουρκία για τις «προεδρικές εκλογές» στην τουρκοκυπριακή κοινότητα;
Υπάρχει ένα φυσικό και μόνιμο ενδιαφέρον στην Τουρκία για τις πολιτικές εξελίξεις στην τουρκοκυπριακή κοινότητα. Για την Τουρκία, η ηγεσία στη βόρεια Κύπρο δεν είναι ένα τοπικό ζήτημα. Συνδέεται άμεσα με το Κυπριακό, τη γεωπολιτική της Ανατολικής Μεσογείου, ακόμη και τις ευρύτερες σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ, το ΝΑΤΟ και τις γειτονικές της χώρες. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, οι διπλωμάτες και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης πάντα παρακολουθούν στενά αυτές τις εκλογές. Ωστόσο, το ενδιαφέρον του ευρύτερου κοινού αυξάνεται σταδιακά. Οι εκλογές σπάνια κυριαρχούν στα πρωτοσέλιδα πριν το τελικό στάδιο. Καθώς πλησιάζουν οι εκλογές του Οκτωβρίου, η προσοχή θα αυξηθεί αναπόφευκτα: Η δυναμική της προεκλογικής εκστρατείας, ένας πιθανός δεύτερος γύρος και οι εικασίες σχετικά με την επιρροή της Τουρκίας θα θέσουν το ζήτημα πιο έντονα στη δημόσια ατζέντα. Αυτό που πρέπει να υπογραμμιστεί είναι ότι η υποστήριξη της Τουρκίας δεν εξαρτάται από το ποιος θα κερδίσει. Οι δηλώσεις του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από το βήμα του ΟΗΕ και οι προηγούμενες δηλώσεις του κατά τη διάρκεια της πτήσης από την Ντόχα επιβεβαίωσαν, εκ νέου, ότι η αλληλεγγύη της Τουρκίας προς τον τουρκοκυπριακό λαό είναι άνευ όρων. Δεν πρόκειται για προσωπικότητες ή κόμματα αλλά για δεσμούς ιστορίας, πολιτισμού και ταυτότητας.
Ερχιουρμάν vs Τατάρ
Η τουρκική κυβέρνηση δείχνει προτίμηση προς κάποιον από τους υποψηφίους Τουφάν Ερχιουρμάν και Ερσίν Τατάρ;
Ιστορικά, η Άγκυρα αισθάνεται πιο άνετα με ηγέτες όπως ο Ερσίν Τατάρ, οι οποίοι υποστηρίζουν το μοντέλο των δύο κρατών, σύμφωνα με την τρέχουσα πολιτική της Τουρκίας. Πράγματι, η υποστήριξη της Τουρκίας ήταν καθοριστική για τη νίκη του το 2020. Ωστόσο, εν όψει των εκλογών του 2025, η επίσημη στάση της Άγκυρας είναι συγκρατημένη. Οι Τούρκοι ηγέτες τονίζουν τον «σεβασμό στη βούληση του τουρκοκυπριακού λαού» και αποφεύγουν να εκπέμπουν σαφή μηνύματα ευνοϊκής μεταχείρισης. Φυσικά, πίσω, από τα παρασκήνια, η Τουρκία συμφωνεί περισσότερο με τους υποψηφίους που υπερασπίζονται την κυριαρχική ισότητα αλλά διατηρεί ανοιχτό διάλογο με όλους τους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των ηγετών που τάσσονται υπέρ της ομοσπονδίας, όπως ο Τουφάν Ερχιουρμάν. Το ουσιαστικό σημείο είναι το εξής: Όποιος και αν κερδίσει, η δέσμευση της Τουρκίας προς την ΤΔΒΚ δεν θα αλλάξει. Ο Ερντογάν έχει δηλώσει ρητά ότι η Τουρκία θα σταθεί στο πλευρό των Τουρκοκυπρίων, ανεξάρτητα από το πολιτικό χρώμα της ηγεσίας τους. Αυτή η διαβεβαίωση αντικατοπτρίζει μια σχέση που βασίζεται σε αδιάσπαστη αδελφότητα.
Η Κύπρος βρίσκεται ψηλά στην πολιτική ατζέντα της Τουρκίας;
Η Κύπρος ήταν πάντα ψηλά στην ατζέντα της Τουρκίας, ακόμη και όταν άλλες κρίσεις κυριαρχούν στην καθημερινή πολιτική. Δεν είναι πάντα το κύριο θέμα στις τουρκικές εφημερίδες ή στις βραδινές τηλεοπτικές εκπομπές αλλά βρίσκεται συνεχώς στο επίκεντρο της πολιτικής της Άγκυρας. Ο λόγος είναι σαφής: Η Κύπρος είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την εθνική ασφάλεια της Τουρκίας, τις θαλάσσιες διεκδικήσεις της στην Ανατολική Μεσόγειο και την ταυτότητά της ως περιφερειακής δύναμης. Δεν είναι ένα ζήτημα που μπορεί να παραγκωνιστεί. Η ομιλία του Ερντογάν στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υπογράμμισε για άλλη μια φορά αυτή την πραγματικότητα. Η Τουρκία θεωρεί τους Τουρκοκύπριους μέρος της ευρύτερης περιφερειακής της οπτικής. Ακόμα και όταν οι οικονομικές αναταραχές ή άλλες περιφερειακές κρίσεις καταλαμβάνουν τα πρωτοσέλιδα, η Κύπρος παραμένει σταθερός πυλώνας της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας.
Κυπριακό
Υπάρχουν ενδείξεις αλλαγής στην τουρκική πολιτική για την Κύπρο;
Δεν διαφαίνεται καμία ουσιαστική αλλαγή. Η Τουρκία παραμένει προσηλωμένη στην αρχή της κυριαρχικής ισότητας και στη λύση των δύο κρατών, την οποία θεωρεί ως τη μόνη ρεαλιστική επιλογή μετά την κατάρρευση του ομοσπονδιακού μοντέλου στο Κραν Μοντανά το 2017. Ωστόσο, η προσέγγιση της Τουρκίας εξελίσσεται τακτικά. Η Άγκυρα δίνει πλέον έμφαση σε «μοντέλα συνεργασίας» σε τομείς όπως η ενέργεια, το περιβάλλον και το εμπόριο. Αυτά δεν αντικαθιστούν το όραμα των δύο κρατών αλλά επιτρέπουν μια ρεαλιστική συνεργασία χωρίς να απαιτείται επίσημη αναγνώριση. Ταυτόχρονα γίνεται όλο και πιο σαφές ότι, ίσως, ούτε μια άκαμπτη ομοσπονδία ούτε ένα καθαρό μοντέλο δύο κρατών μπορούν να προσφέρουν την τελική λύση. Ίσως χρειαστεί ένα νέο, ιδιόμορφο μοντέλο: δύο κυρίαρχα κράτη που θα σχηματίζουν μια χαλαρή ομοσπονδία ή συνομοσπονδία, υπό μια ομπρέλα με πολύ περιορισμένες εξουσίες και αρμοδιότητες. Κάτω από αυτή την ομπρέλα, τα δύο συστατικά κράτη θα είναι πλήρως κυρίαρχα, με την εξουσία ακόμη και να υπογράφουν διεθνείς συμφωνίες ανεξάρτητα. Εάν υπάρχει γνήσιο ενδιαφέρον για την ειρήνη, τη σταθερότητα και την ευημερία, όλα τα μέρη πρέπει να είναι διατεθειμένα να εξετάσουν τέτοιες δημιουργικές λύσεις. Μόνο ξεπερνώντας τα εξαντλημένα πρότυπα μπορεί να οικοδομηθεί ένα κοινό μέλλον σε αυτό το νησί -ένα μέλλον ειρήνης, ηρεμίας και ευημερίας για όλους. Ο ίδιος ο Ερντογάν έχει ξεκαθαρίσει: Η Τουρκία δεν δεσμεύεται σε μια άκαμπτη φόρμουλα αλλά στα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια του τουρκοκυπριακού λαού.
Ευρωπαϊκός δρόμος
Η Τουρκία θεωρεί ότι ο δικός της δρόμος προς την Ευρώπη περνά μέσα από την Κύπρο;
Επισήμως, η Τουρκία απορρίπτει αυτό το κλισέ. Η Άγκυρα επιμένει ότι η υποψηφιότητά της για ένταξη στην ΕΕ πρέπει να κριθεί με βάση τα δικά της προσόντα και πως αυτό δεν πρέπει να συνδέεται με το βέτο ενός κράτους μέλους. Ωστόσο, αναγνωρίζει την πολιτική πραγματικότητα: Όσο η Κυπριακή Δημοκρατία είναι μέλος της ΕΕ, θα ασκεί επιρροή στην πορεία της Τουρκίας προς την Ευρώπη. Βέβαια, αυτή η φόρμουλα έχει σήμερα λιγότερο βάρος από ό,τι στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Η ΕΕ δεν κυριαρχεί πλέον στην πολιτική φαντασία της Τουρκίας και η Άγκυρα θεωρεί την Κύπρο λιγότερο ως ευρωπαϊκό εμπόδιο και περισσότερο ως ζήτημα κυριαρχίας και ασφάλειας. Παρά τις οικονομικές προκλήσεις, η Τουρκία παραμένει μια περιφερειακή δύναμη. Χθες ήταν σημαντική, σήμερα η επιρροή της είναι μεγαλύτερη, όπως φαίνεται στην Ουκρανία και σε όλα τα καυτά σημεία της Μέσης Ανατολής. Αύριο θα είναι ακόμη ισχυρότερη: με 85 εκατομμύρια κατοίκους, μια ανθεκτική οικονομία, μια ταχέως αναπτυσσόμενη αμυντική βιομηχανία και αποδεδειγμένη στρατιωτική δύναμη. Από αυτή την άποψη, η στάση της Άγκυρας είναι σταθερή: Η Κύπρος δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βέτο ενός μικρού κράτους για να περιορίσει μια ανερχόμενη περιφερειακή δύναμη. Η Ευρώπη πρέπει να προσαρμοστεί στην πραγματικότητα της Τουρκίας, όχι το αντίστροφο.
Ο Χριστοδουλίδης
Πώς βλέπει η Τουρκία την κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη;
Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και την αποκαλεί σταθερά «ελληνοκυπριακή διοίκηση της Νότιας Κύπρου». Απορρίπτει τον ισχυρισμό ότι η Λευκωσία εκπροσωπεί ολόκληρο το νησί. Από την οπτική γωνία της Άγκυρας, η νότια Κύπρος έχει μετατραπεί σκόπιμα σε ένα βαριά στρατιωτικοποιημένο προκεχωρημένο φυλάκιο. Πέρα από τις δύο βρετανικές κυρίαρχες βάσεις που παραχωρήθηκαν βάσει των συμφωνιών του 1960, έχει ανοίξει το έδαφός της στη Γαλλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ και άλλες χώρες. Αγοράζει προηγμένο οπλισμό -πιο πρόσφατα το ισραηλινό σύστημα αεροπορικής άμυνας Barak MX- και επιτρέπει κοινές ασκήσεις και αναπτύξεις. Αντί να αποτελεί γέφυρα συνεργασίας, το νησί κινδυνεύει να μετατραπεί σε πεδίο πυραύλων, εκτεθειμένο σε εξωτερικούς πολέμους. Διπλωματικά, η Λευκωσία ακολουθεί μια άκαμπτη πολιτική του «όχι», αποκλείοντας την Τουρκία από τις πλατφόρμες ενεργειακής και περιφερειακής συνεργασίας. Για την Άγκυρα, αυτό είναι σαν το βουητό ενός κουνουπιού -ενοχλητικό, προκλητικό αλλά ανίκανο να σβήσει τη θεμελιώδη πραγματικότητα ότι οι Τουρκοκύπριοι είναι συνιδιοκτήτες του νησιού. Όσον αφορά τον Πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη η Άγκυρα τον θεωρεί ως τη συνέχεια μιας παρεμποδιστικής γραμμής. Ο μέντοράς του, Νίκος Αναστασιάδης, έπαιξε ιδιαίτερα καταστροφικό ρόλο στο Κραν Μοντανά το 2017, εγκαταλείποντας τις συνομιλίες τα ξημερώματα, παρά το γεγονός ότι σχεδόν όλες οι απαιτήσεις του είχαν ικανοποιηθεί -«σαν εγκληματίας που φεύγει από τον τόπο του εγκλήματος». Αυτή η προδοσία έπεισε την Τουρκία ότι οι Ελληνοκύπριοι ηγέτες δεν είναι έτοιμοι να αποδεχθούν πραγματική πολιτική ισότητα. Ο Χριστοδουλίδης αντιμετωπίζει επίσης το δικό του πρόβλημα αξιοπιστίας. Η άνοδος των ακροδεξιών δυνάμεων στην ελληνοκυπριακή πολιτική και η εμφανής εξάρτησή του από την πολιτική τους υποστήριξη καθιστούν τον κ. Χριστοδουλίδη πολύ λιγότερο ευπρόσδεκτο εταίρο στα μάτια της Άγκυρας. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι ένας ηγέτης που υποστηρίζεται από σκληροπυρηνικούς -οι οποίοι ευδοκιμούν χάρη στην αντιτουρκική ρητορική- μπορεί να επιτύχει τους συμβιβασμούς που είναι απαραίτητοι για να επιτευχθεί σοβαρή πρόοδος. Για την Τουρκία, φαίνεται λιγότερο ως ένας ρεαλιστής συνομιλητής και περισσότερο ως αιχμάλωτος των ακροδεξιών ρευμάτων που διαμορφώνουν την εγχώρια ελληνοκυπριακή πολιτική. Έτσι, ο Χριστοδουλίδης δεν θεωρείται μεταρρυθμιστής αλλά το κομψό πρόσωπο μιας άκαμπτης και αποκλειστικής πολιτικής. Όποια βάση και αν ανοίξει, σε όποια συμμαχία και αν ενταχθεί, η πυξίδα της Άγκυρας παραμένει σαφής: Ακλόνητη αλληλεγγύη προς τον τουρκοκυπριακό λαό. Όπως δήλωσε ο Ερντογάν στη Νέα Υόρκη και στην Ντόχα, η υποστήριξη της Τουρκίας θα συνεχιστεί, ανεξάρτητα από το ποιος θα βρίσκεται στην εξουσία στη Λευκωσία.
