Πόσο έτοιμος είναι ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης για λύση του Κυπριακού; Η αλήθεια είναι ότι μέσα από συνεχείς δηλώσεις, δείχνει μια διάθεση να εμπλακεί σε συνομιλίες, αλλά έτοιμος για λύση, δηλαδή να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να συζητήσει τις τελευταίες λεπτομέρειες που απέμειναν, δεν φαίνεται να είναι ακόμα. Το ίδιο ισχύει και για τον Τουφάν Έρχιουρμαν, ο οποίος επισκέφθηκε την Άγκυρα και πέτυχε, αν μη τι άλλο, να φύγει χωρίς απόλυτη φραστική ταύτιση με τον Ερντογάν. Ο νέος Τ/Κ ηγέτης κατάφερε να συντηρήσει τις προεκλογικές του υποσχέσεις για άμεση επανέναρξη διαπραγματεύσεων, προφανώς για λύση Ομοσπονδίας, την οποία πάντως δεν κατονόμασε, ωστόσο γνωρίζει και αυτός το αυτονόητο, ότι καμιά τουρκοκυπριακή ηγεσία δεν μπορεί να διαπραγματευτεί σοβαρά χωρίς την πολιτική κάλυψη της Τουρκίας. Αυτό είναι και το μεγαλύτερο πρόβλημα για την επίλυση του Κυπριακού. Όλοι συμφωνούν ότι η Τουρκία είναι λογικό να έχει και να διεκδικεί κάποια συμφέροντα και στην Κύπρο και εν γένει την Ανατολική Μεσόγειο. Από την άλλη, κανένας, ούτε καν οι Τουρκοκύπριοι, δεν δείχνει διατεθειμένος τα συμφέροντα αυτά να καταστήσουν μετά τη λύση την Κυπριακή Δημοκρατία ένα υποτελές κράτος στην Άγκυρα. Στόχος είναι αυτή τη στιγμή η Κύπρος (Ε/Κ-Τ/Κ) να εμβαθύνουν τη διασύνδεσή τους με την ΕΕ και όχι να τεθούν υπό τον έλεγχο μιας τεράστιας χώρας η οποία δεν απέχει και πολύ από του να χαρακτηριστεί τριτοκοσμική.
Η Τουρκία
Η Τουρκία τη στιγμή που μιλάμε δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται τη θέση αυτή. Επιπλέον, η σημερινή πολιτική συγκυρία δεν κατατάσσει το Κυπριακό στις άμεσες προτεραιότητές της. Για να είμαστε δίκαιοι, το Κυπριακό θεωρείται πλέον, σε αντίθεση με την περίοδο 2015-17, μέρος ενός μεγαλύτερου παζλ, ως ένα χαρτί στο μεγάλο παιχνίδι γεωπολιτικού πόκερ που παίζεται στην περιοχή. Για την Τουρκία σήμερα άμεσης προτεραιότητας θέματα είναι η Γάζα, το πρόβλημα της Συρίας, το Ουκρανικό, η πολιτική και οικονομική σχέση που θέλει να οικοδομήσει με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η επόμενη μέρα του Ιράν, η διαχείριση των Κούρδων, η συμμετοχή της στο νέο ευρωπαϊκό αμυντικό δόγμα SAFE και βέβαια η διασύνδεσή της με τη νέα αμερικανική και άκρως παρεμβατική εξωτερική του Ντόναλντ Τραμπ. Η Τουρκία διεκδικεί ρόλο εγγυήτριας δύναμης στην Ουκρανία και στο Παλαιστινιακό, εμφανίζεται ως πυλώνας σταθερότητας στη Συρία και το βόρειο Ιράκ, επιχειρεί μέσω Κατάρ να επεκτείνει την επιρροή της στα Εμιράτα, ενώ παρουσιάζει μια αξιοζήλευτη διείσδυση στην Αφρική.
Η περιφερειακή της πολιτική βέβαια παρουσιάζει και σοβαρές αδυναμίες, κυρίως σε ό,τι αφορά την προβλεψιμότητα της πολιτικής της έναντι της Δύσης. Αυτή η στάση δυσκολεύει την περαιτέρω ένταξή της σε ευρωπαϊκούς πολιτικούς και οικονομικούς θεσμούς. Στο εσωτερικό, είναι διάχυτη η έλλειψη δημοκρατίας στη χώρα. Όλοι σχεδόν οι πολιτικοί αντίπαλοι του Ερντογάν βρίσκονται στη φυλακή και τα αντιπολιτευόμενα ΜΜΕ βρίσκονται υπό διωγμό. Η οικονομία έχει ένα ικανοποιητικό ρυθμό ανάπτυξης (3,5%), αλλά ο πληθωρισμός παραμένει πολύ υψηλός (για το 2025 η εκτίμηση είναι περίπου 34,9 %) σε συνδυασμό με σημαντικές μακροοικονομικές ανισορροπίες, όπως η μεγάλη υποτίμηση της λίρας, υψηλά επιτόκια και διεύρυνση τρεχουσών συναλλαγών (διαφορά εισαγωγών-εξαγωγών).
Με λίγα λόγια, η Τουρκία είναι στην περιοχή, συγκριτικά ομιλούντες, μια πανίσχυρη χώρα, με σοβαρές, ωστόσο, ευπάθειες, οι οποίες ρεαλιστικά περιορίζουν την εμβέλεια των στόχων της. Απέναντί της στη Μέση Ανατολή στέκονται το Ισραήλ, η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και άλλες αραβικές χώρες. Προς δυσμάς έχει να αντιμετωπίσει το Κυπριακό, τα ελληνοτουρκικά, την αντιπάθεια πολλών ευρωπαϊκών χωρών για τη στήριξη που παρέχει στη Ρωσία, αλλά και τον θυμό της Ουάσιγκτον γιατί παραβιάζει το εμπάργκο και πωλεί ρωσικό φυσικό αέριο στη Δύση μέσω των αγωγών που διαθέτει.
Ο Χριστοδουλίδης
Ο Νίκος Χριστοδουλίδης έχει διαβάσει σχετικά καλά το διεθνές περιβάλλον και με αιχμή του δόρατος την επικείμενη Προεδρία της Κύπρου στην ΕΕ επιχειρεί να δημιουργήσει δεδομένα τα οποία θεωρεί ότι μπορούν να βελτιώσουν κάποιες ισορροπίες προς όφελος της Κύπρου.
Επί των ημερών του, και με τη Ρωσία εκτός διεθνούς νυμφώνος, η Κύπρος έχει υιοθετήσει πλήρως τη θέση του Γλαύκου Κληρίδη ότι «ανήκομεν εις τη Δύση». Η Κύπρος είναι πλέον ένας αξιόπιστος εταίρος στην ΕΕ και ένας προβλέψιμος σύμμαχος των ΗΠΑ, με τον Χριστοδουλίδη να κάνει ακόμα ένα βήμα παρακάτω, ζητώντας την ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ. Η ένταξη στο ΝΑΤΟ είναι κίνηση που αφορά και το Κυπριακό, λόγω του ότι βγάζει εκτός συζήτησης τις τουρκικές εγγυήσεις.
Στο πλαίσιο της συνάντησής του με τον Γερμανό Καγκελάριο Μερτζ, ο Πρόεδρος της Κύπρου έκανε και κάποια επικοινωνιακού τύπου ανοίγματα προς την Τουρκία, αναφέροντας ότι θα καλέσει τον Ταγίπ Ερντογάν να λάβει μέρος στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που θα πραγματοποιηθεί στην Κύπρο, ενώ έθεσε και κάποιες προϋποθέσεις για περαιτέρω συνεργασία της Τουρκίας με την ΕΕ.
Όλα όσα κάνει ο Νίκος Χριστοδουλίδης βέβαια δεν είναι αρκετά. Η Κύπρος εξάλλου δεν έχει ούτε το μέγεθος, ούτε την πολιτική επιρροή να προκαλέσει γεωπολιτικές εξελίξεις χωρίς τη συμμετοχή μεγαλύτερων παικτών. Την ίδια στιγμή, ο Κύπριος Πρόεδρος δεν πείθει ότι είναι έτοιμος να μπει σε μια τελική φάση συζήτησης του Κυπριακού, αφού ουδέποτε έδειξε διάθεση να μας εξηγήσει τι ακριβώς σημαίνει η θέση που εκφράζει. ότι πρέπει να ξεκινήσουμε απ' εκεί που μείναμε στο Κραν Μοντανά. Για να γίνει πειστικός χρειάζονται δύο τινά:
Πρώτον, να μας εξηγήσει πού ακριβώς μείναμε. Αν αποδέχεται το πλαίσιο Γκουτέρες και τις συζητήσεις πέριξ αυτού, αυτό σημαίνει συγκεκριμένα πράγματα. Σημαίνει εκ περιτροπής προεδρία, πολιτική ισότητα των Τ/Κ με αποτελεσματική συμμετοχή στη διακυβέρνηση. Με ψήφο δηλαδή ενός Τ/Κ υπουργού, τουλάχιστον σε θέματα που η τ/κ κοινότητα έχει θεμελιώδες συμφέρον. Αυτό που εκκρεμούσε ήταν ο καθορισμός των θεμάτων στα οποία θα ασκείτο η αποτελεσματική ψήφος στο Κραν Μοντανά. Μιλάμε για έναν κατάλογο που ετοίμασαν οι διαπραγματευτές Μαυρογιάννης -Ναμί, ο οποίος επικυρώθηκε προφορικά το 2019 ενώπιον του Αντόνιο Γκουτερες στη συνάντηση Αναστασιάδη -Ακιντζί στο Βερολίνο. Εκκρεμούσε, επίσης, ο κοινός τρόπος λήψης αποφάσεων μεταξύ Προέδρου και Αντιπροέδρου σε περίπτωση διαφωνιών, με την προσπάθεια να αναλώνεται στην εξεύρεση ενός μηχανισμού επίλυσης διαφορών. Δεν είχε ακόμα κλείσει το θέμα του καθορισμού ενός χρονοδιαγράμματος για τον τερματισμό των εγγυήσεων στην Κύπρο, και κατά πόσον αυτό θα ήταν καταληκτικό (sunset close) ή θα είχε κάποια ανανέωση (review). Ο Ε/Κ ηγέτης είναι έτοιμος για αυτά, ή όταν λέει ότι θέλει να ξεκινήσουμε από εκεί που μείναμε, εννοεί τη διαδικασία;
Δεύτερον, οφείλει να σταματήσει τις σχεδόν αστείες πολιτικές περικύκλωσης ή καλύτερα απομόνωσης της Τουρκίας, από αγωγούς φυσικού, ηλεκτρικά καλώδια, Τριμερείς και 3+1 συναντήσεις. Θα ήταν πολύ πιο πειστικός αντί των πιο πάνω, αν δημιουργούσε μια τεχνική επιτροπή για θέματα ενέργειας με συμμετοχή και Τουρκοκυπρίων, η οποία θα συζητούσε για το σύνολο της κυπριακής ΑΟΖ (και βόρεια και νότια), προσδίδοντας στη χώρα μας περισσότερη αξιοπιστία. Μέσω αυτής της Επιτροπής θα μπορούσε να δρομολογηθεί ακόμα και η πρόσκληση σε εταιρείες της Τουρκίας να κάνουν γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ. Την ίδια στιγμή, οι συζητήσεις περί βιωσιμότητας του καλωδίου (GSI) θα ήταν πολύ πιο πραγματιστικές αν στην εξίσωση έμπαιναν και οι Τ/Κ ως καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας. Τεχνική Επιτροπή θα μπορούσε να γίνει και για το υδατικό, αφού το πρόβλημα είναι τεράστιο και για τις δύο πλευρές.
Ο Έρχιουρμαν
Αντίστοιχες κινήσεις θα μπορούσαν να γίνουν και από τους Τ/Κ, αν σε αυτό βέβαια συναινούσε και η Τουρκία. Σκεφτείτε μια τουρκική εταιρεία να πραγματοποιεί γεώτρηση στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας και την ίδια στιγμή να ανοίγει το Βαρώσι για τους Ε/Κ, έστω υπό τη διοίκηση του ΟΗΕ. Σκεφτείτε να αναγνωριζόταν διεθνώς η λειτουργία του αεροδρομίου του Ερτζάν και την ίδια στιγμή να ξεκινούσε, με βάση τον χάρτη που κατατέθηκε στη Γενεύη, η επιστροφή εδαφών στους Ε/Κ πρόσφυγες κάτω από τον παλιό δρόμο Λευκωσίας -Αμμοχώστου.
Έχουμε σχεδόν πλήρη εικόνα της τελικής λύσης του Κυπριακού. Αυτό που απομένει, είναι ιδέες για κινήσεις που μπορούν να αλλάξουν τη ροή των πραγμάτων. Ιδέες που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σταδιακά (π.χ. σε διάστημα τριών ετών) για να οδηγήσουν εκ του ασφαλούς σε ένα δημοψήφισμα στο οποίο θα πουν όλοι ΝΑΙ.
Αν δεν υπάρξει άμεση προοπτική για έναρξη διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό, που δεν φαίνεται να υπάρχει, ο κ. Έρχιουρμαν δείχνει ικανοποιημένος με κάποια ΜΟΕ που αφορούν κυρίως το άνοιγμα κάποιων οδοφραγμάτων. Υπό τις συνθήκες, μάλλον αυτή είναι προς το παρόν η μόνη επιλογή που υπάρχει.
Δεν είναι αρκετά
Τα ΜΟΕ μπορούν να αποβούν χρήσιμα, αλλά δυστυχώς δεν είναι ικανά να αλλάξουν τη ροή των πραγμάτων. Δεν μπορούν να ανατρέψουν το απαράδεκτο status quo, δεν μπορούν να οδηγήσουν στην επανένωση της Κύπρου. Για να γυρίσει ο κόσμος θέλει δουλειά πολλή, θέλει ηγέτες με πολιτική βούληση οι οποίοι θα γεννήσουν ανατρεπτικές ιδέες. Η κρίση και η ρευστότητα που δημιούργησαν οι δύο πόλεμοι που στοιχειώνουν την περιοχή δείχνουν ότι ελλοχεύουν τεράστιοι κίνδυνοι για όλους μας. Χρειαζόμαστε ηγέτες, εν ολίγοις, που θα σταματήσουν να χάνονται στην μικρή εικόνα, αλλά μέχρι στιγμής δεν φαίνεται να τους έχουμε, σε σημείο που πλέον δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν, αν κρίνουμε από τη σχετική ερώτηση που θέσαμε στο site του «Πολίτη», ότι μόνον ο Τραμπ μπορεί να βρει τις λύσεις.
