Ισορροπία πιέσεων και θετική ατζέντα για την Τουρκία

Το γεγονός ότι τόσο η Άγκυρα όσο και η Λευκωσία παρουσιάζονται ικανοποιημένες από τα αποτελέσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Μαρτίου είναι ενδεικτικό των όσων έχουν καταγραφεί στην κοινή δήλωση των 27 κρατών μελών της ΕΕ, αλλά και τι έχει ειπωθεί από πλευράς Ζοζέπ Μπορέλ προς τον Τούρκο Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στο πλαίσιο της κατ’ ιδίαν συνάντησης που είχαν μετά το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της περασμένης Δευτέρας.

[rml_read_more]

Η Άγκυρα εστιάζει στο γεγονός πως καταγράφεται η σαφής πρόθεση (υποσχέσεις με προϋποθέσεις) της ΕΕ για βήματα θετικής ατζέντας τους επόμενους μήνες και στέλνει το μήνυμα πως είναι έτοιμη να συνεργαστεί με την ΕΕ προς την κατεύθυνση αυτή σε μια σειρά από ζητήματα. Η Τουρκία φαίνεται να αντιλαμβάνεται τις αναφορές σε όρους και προϋποθέσεις ως κάτι τμηματικό και για τον λόγο αυτόν διαχωρίζει τα ζητήματα στα οποία μπορεί να επέλθει πρόοδος το επόμενο διάστημα. Παράλληλα, διαχωρίζει με αιχμές την ΕΕ σε χώρες που επιθυμούν θετική προσέγγιση και άλλες που για δικά τους συμφέροντα δεν επιθυμούν (χωρίς να κατονομάζει) σε μια προσπάθεια έμμεσης στοχοποίησης. Χαρακτηριστική είναι η τοποθέτηση του τουρκικού ΥΠΕΞ που αναφέρεται πως «θα συνεχίσει τις προσπάθειες για την επίλυση περιφερειακών κρίσεων σε περιοχές όπως η Λιβύη, η Συρία, ο Νότιος Καύκασος... ως υποψήφια χώρα επιθυμούμε ειλικρινά να αναπτύξουμε τις σχέσεις μας με την ΕΕ σύμφωνα με τον στόχο ένταξης, με βάση τη συνεργασία και το αμοιβαίο όφελος». Εκφράζει όμως και τη δυσαρέσκειά του γιατί η θετική ατζέντα εξαρτάται από κάποιες «καταστάσεις και αναβάλλεται μέχρι τον Ιούνιο», για να αφήσει αιχμές λέγοντας πως «ελπίζουμε ότι το γεγονός αυτό δεν θα προκαλέσει την απώλεια θετικής δυναμικής». Διαφοροποιημένη είναι η προσέγγιση σε ό,τι έχει να κάνει με το Κυπριακό και την κυπριακή ΑΟΖ, καθώς υποστηρίζει αυτά που λέει όλο το προηγούμενο διάστημα για το ότι η ΕΕ δεν έχει δικαιοδοσία σε αυτό το θέμα και όσα αναφέρονται απέχουν από την πραγματικότητα ενώ δεν συμβάλλουν σε πιθανή συμφιλίωση. Από την προσέγγιση της Άγκυρα γίνεται αντιληπτό πως στην ερμηνεία της Τουρκίας επικρατεί η αντίληψη πως τουλάχιστον σε κάποια ζητήματα, όπως για παράδειγμα τη χρηματοδότηση για το μεταναστευτικό, η Τουρκία θα πάρει αυτά που επιθυμεί, όπως και σε επίπεδο έναρξης διαλόγου υψηλού επιπέδου για συγκεκριμένα ζητήματα.

«Δύσκολη μάχη»

Η Λευκωσία, από την άλλη, επιδιώκει να δώσει την αίσθηση πως μέσα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο πηγάζει το συμπέρασμα ότι το Κυπριακό πλέον τίθεται ως προϋπόθεση για τη βελτίωση των ευρωτουρκικών σχέσεων και πως αν η στάση της Τουρκίας δεν είναι η αναμενόμενη, αυτό θα έχει επιπτώσεις και σε επίπεδο θετικής ατζέντας. Το γεγονός ότι, όπως είπε και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, «δεν πρόκειται περί αποφάσεων ωσάν να ήταν η κανονική Σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου αλλά περί ανακοινώσεως και προθέσεων» έχει τη σημασία του, ενώ σημαντική κρίνεται και η επιμονή σημαντικών κρατών για θετική προσέγγιση από τώρα προς την Τουρκία. Ακόμα και στην έκθεση Μπορέλ που όλοι χαιρέτισαν δεν αναγράφεται ως όρος η επίλυση του Κυπριακού αλλά χρησιμοποιούνται οι φράσεις «ελλείψει λύσης στο κυπριακό ζήτημα η εξομάλυνση των σχέσεων ΕΕ - Τουρκίας θα συνεχίσει να αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση» και «οι συνομιλίες μεταξύ των δύο κοινοτήτων, με τελική κατάληξη μια συμφωνία, είναι ουσιώδους σημασίας για τη μείωση των εντάσεων στην Ανατολική Μεσόγειο».

Σε κάθε περίπτωση υπάρχουν όντως πολύ σημαντικές αναφορές για την Κύπρο, όπως για παράδειγμα η προσήλωση των «27» σε συνολική διευθέτηση του Κυπριακού στη βάση των αποφάσεων και των ψηφισμάτων του ΣΑ του ΟΗΕ [ιδίως των αποφάσεων αριθ. 550, 789 (για Βαρώσια) και 1251]. Σημαντική επίσης η στήριξη στην επανέναρξη διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ «στις οποίες η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συμμετέχει ως παρατηρητής και θα διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην υποστήριξη των διαπραγματεύσεων, μεταξύ άλλων ορίζοντας αντιπρόσωπο στην αποστολή καλών υπηρεσιών του ΟΗΕ». Η προϋπόθεση που τίθεται στην κοινή δήλωση σε σχέση με την υιοθέτηση θετικής ατζέντας έχει να κάνει με τη διατήρηση της αποκλιμάκωσης την οποία οι «27» αναλύουν ως: αποφυγή μονομερών ενεργειών στην κυπριακή ΑΟΖ (παράνομες δραστηριότητες γεώτρησης - σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα μελετηθεί η πιθανότητα λήψης αποφάσεων στο πλαίσιο των υφιστάμενων εργαλείων - περιοριστικών μέτρων), συνέχιση διμερών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και διατήρηση της πρόθεσης για συνομιλίες στο Κυπριακό υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών. Παράλληλα όμως δεν καταγράφεται ρητά η συμφωνημένη βάση λύσης, όπως ούτε ότι οι διαπραγματεύσεις θα πρέπει να συνεχιστούν από εκεί που έμειναν στο Κραν Μοντανά. Καταγράφεται δε το στρατηγικό συμφέρον της ΕΕ για την ανάπτυξη συνεργατικής και αμοιβαίως επωφελούς σχέσης με την Τουρκία.

Η Γερμανία και μια σειρά από άλλες χώρες επιδίωξαν η κοινή δήλωση να περιέχει μια θετική για την Άγκυρα χροιά για να μην τορπιλίσουν τις προσπάθειες συνεννόησης. Η Λευκωσία ξεκαθάρισε πως δεν υπάρχει ενδεχόμενο για την ώρα να δεχθεί συζήτηση για αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης αν δεν υπάρξει έμπρακτη απόδειξη των προθέσεων της Άγκυρα για επίλυση του Κυπριακού. Κέρδισε την προσθήκη της φράσης «αποτελεσματική εφαρμογή της Τελωνειακής Ένωσης σε όλα τα κράτη», ενώ οι «27» καλούν το Συμβούλιο να επεξεργαστεί εντολή για τον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης. Σημαντικό στοιχείο επίσης το γεγονός πως η κοινή δήλωση ΕΕ - Τουρκίας για το μεταναστευτικό θα πρέπει να εφαρμοστεί χωρίς διακρίσεις, μια αναφορά που καλύπτει και την Κυπριακή Δημοκρατία. Παράλληλα όμως οι «27» συμφωνούν να συνεχιστεί η βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τους πρόσφυγες και τις κοινότητες υποδοχής σε ό,τι έχει να κάνει με Σύρους πρόσφυγες στην Τουρκία, την Ιορδανία, τον Λίβανο και άλλα σημεία της περιοχής. Το παρασκήνιο από την περασμένη Δευτέρα μέχρι και την Πέμπτη ήταν ιδιαίτερα έντονο.

Και τώρα Κυπριακό…

Επόμενο ορόσημο για τη Λευκωσία, και όχι μόνο, είναι η άτυπη «5+1» στη Γενεύη, καθώς αποτελεί ένα πρώτο δείγμα των προθέσεων των πλευρών προς την επίλυση του Κυπριακού. Πάντως, η τ/κ πλευρά αλλά και η Άγκυρα δεν χάνουν ευκαιρία να επαναφέρουν το ζήτημα της «5+1» στο προσκήνιο. Την περασμένη Πέμπτη ο Τ/Κ διαπραγματευτής Εργκιούν Ολγκιούν άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο αν δεν βρεθεί κοινός παρονομαστής στη Γενεύη οι πλευρές να επανέλθουν σε συνάντηση έναν μήνα μετά, δηλαδή περί τα τέλη Μαΐου. Όμως, γνωρίζοντας τις μεθόδους που πραγματεύεται η Άγκυρα κατά καιρούς δεν αποκλείεται αν ισχύει ένα τέτοιο ενδεχόμενο, το τέλος Μαΐου να μετατραπεί σε τέλος Ιουνίου (το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ιουνίου είναι προγραμματισμένο για τις 24-25 Ιουνίου). Ο Τσαβούσογλου διεμήνυσε τις προάλλες πως η ΕΕ αν επιθυμεί μπορεί να έχει εκπρόσωπο σε διπλανό δωμάτιο αλλά όχι στην ίδια αίθουσα με τις υπόλοιπες πλευρές που θα συμμετάσχουν στην άτυπη συνάντηση της Γενεύης. Πάντως, Άγκυρα και Τατάρ εξακολουθούν να επιμένουν δημόσια σε λύση δύο κρατών και κυριαρχική ισότητα, ωστόσο αυξάνεται η πίεση από τα τ/κ κόμματα που τάσσονται υπέρ της ομοσπονδίας. Ο πρόεδρος του κόμματος Κοινοτικής Δημοκρατίας που είχε με τον Τατάρ μετέφερε τη θέση πως «αν στη Γενεύη πείτε πως δεν ήρθαμε να συζητήσουμε για ομοσπονδία, τότε ο Αναστασιάδης θα υποδείξει πως η τ/κ πλευρά είναι αυτή που δεν θέλει λύση». Διερωτήθηκε δε τι θα πράξει ο Τατάρ αν η ε/κ πλευρά πει στον γ.γ. του ΟΗΕ ότι θέλει ΔΔΟ με πολιτική ισότητα και να το εννοεί.

Ο Τ/Κ ηγέτης, πέραν της λύσης δύο κρατών και της κυριαρχικής ισότητας, έστειλε το μήνυμα πως «ο λαός της Μόρφου να μην ανησυχεί καθόλου. Δεν τίθεται θέμα να έρθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων θέμα Μόρφου», χαρακτηρίζοντας μάλιστα τη Μόρφου ως έδαφος της «ΤΔΒΚ» και μάλιστα ένα από τα πιο σημαντικά μέρη. Στο όραμα του Ερσίν Τατάρ το Βαρώσι μπορεί να αποτελέσει παγκόσμιο τουριστικό προορισμό, υποστηρίζοντας ότι η περίκλειστη πόλη άνοιξε κατά τρόπο που συνάδει με το διεθνές δίκαιο και θα μπορούσε να αναπτυχθεί με τον ίδιο τρόπο.

Κατοχύρωση χαλλουμιού/hellim εν μέσω αντιδράσεων

Αύριο Δευτέρα αναμένεται να ανακοινωθεί και επίσημα η κατοχύρωση του χαλλουμιού ως ΠΟΠ από την ΕΕ. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη τόσο για ιστορικούς, πολιτισμικούς, πολιτικούς αλλά και οικονομικούς λόγους, για ένα παραδοσιακό προϊόν η κατοχύρωση του οποίου καθυστέρησε σημαντικά λόγω πολιτικών σκοπιμοτήτων αλλά και κωλυσιεργίας. Σε πολιτικό επίπεδο, το γεγονός ότι φαίνεται πως έχει βρεθεί, αν δεν προκύψει αρνητική στάση από πλευράς Τατάρ για επιμέρους ζητήματα, χρυσή τομή για ταυτόχρονη κατοχύρωση του χαλλουμιού σε όλο το νησί κρίνεται εξαιρετικά σημαντικό. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός πως ο Ζοζέπ Μπορέλ στην πρόσφατη έκθεσή του προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ανέφερε σχετικά «τα θετικά αποτελέσματα που σχετίζονται με πρακτικά και ζωτικά ζητήματα για την τ/κ κοινότητα -όπως η διευκόλυνση εξαγωγών χαλλουμιού/hellim και η διανομή εμβολίων κατά της νόσου COVID-19- θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα περιβάλλον ευνοϊκό για περισσότερη εμπιστοσύνη ενόψει και της «5+1».

Το θέμα φυσικά δεν θεωρείται κλειστό καθώς μένουν η επίσημη ανακοίνωση και η επικύρωση από τα εθνικά Κοινοβούλια των 27 κρατών μελών της ΕΕ, ωστόσο οι διεργασίες βρίσκονται σε πολύ καλό δρόμο, ενώ καμία χώρα δεν φαίνεται να φέρει ένσταση. Αυτό δεν σημαίνει όμως πως δεν υπάρχουν προβλήματα και αντιδράσεις και στις δύο πλευρές, κυρίως από τους εργαζόμενους που απασχολούνται στον ευρύτερο τομέα της παραγωγής χαλλουμιού, τόσο στην ε/κ όσο και στην τ/κ πλευρά. Ο Σύνδεσμος Τυροκόμων Κύπρου έχει ήδη καλέσει τα μέλη του σε εκδήλωση διαμαρτυρίας στο Προεδρικό στις 5 Απριλίου και ώρα 11:00 π.μ., ενώ δεν αποκλείεται ακόμα και επ’ αόριστον αναστολή εργασιών. Θέτουν ως κόκκινη γραμμή τη διασφάλιση των υφιστάμενων ποσοτήτων παραγωγής χαλλουμιού και τη διασφάλιση όλων των ειδών χαλλουμιού που ήδη παράγουν. Ζητούν επίσης τη διασφάλιση χρήσης όλων των ειδών γάλακτος (αιγοπρόβειου και αγελαδινού) ανεξαρτήτως φυλής και διατροφής. Πρόκειται άλλωστε για ένα εξαγώγιμο προϊόν που αποφέρει κέρδη πέραν των 260 εκατομμυρίων ευρώ. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας σχολιάζοντας τις αντιδράσεις εξέφρασε την ελπίδα πως θα επικρατήσει η λογική και με καλή προσπάθεια και θέληση θα ξεπεραστούν οι δυσκολίες.

Αντίστοιχες ανησυχίες εκφράζονται και από τους Τ/Κ που ασχολούνται με την παραγωγή χαλλουμιού, ενώ εκεί γιγαντώνεται η αβεβαιότητα και λόγω έλλειψης του κατάλληλου αριθμού ζώων για να διαφυλάξουν τις ποσότητες σε σχέση με τα προβλεπόμενα πρότυπα. Πάντως, θα πρέπει να καταγραφεί πως ο Τ/Κ ηγέτης και η «κυβέρνηση» δέχονται έντονες επικρίσεις από κόμματα και οργανωμένους φορείς για να διαχειριστούν ορθά το ζήτημα καθώς πρόκειται για εξαιρετικά σημαντική παράμετρο στην οικονομία των Τ/Κ.