Ζούμε σε επικίνδυνους καιρούς για τη δημοκρατία, την παγκόσμια ειρήνη, σε μια εποχή όπου αυξάνεται η απόσταση ανάμεσα σε αυτούς που περνούν «βασιλικά» και εκείνους που τα φέρνουν βόλτα με δυσκολίες. Είμαστε μάρτυρες μιας λαϊκίστικης εξέγερσης στα παραδοσιακά κόμματα και τις ελίτ. Ακόμα και οι πιο έγκριτοι πολιτικοί αναλυτές δυσκολεύονται να κατανοήσουν όλα τα αίτια αυτής της δυσαρέσκειας η οποία προκαλεί πολιτική αναταραχή σε ολόκληρο τον κόσμο. Η επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, όπως και η κατακόρυφη αύξηση των ποσοστών ακροδεξιών κομμάτων σε πολλές χώρες, φαίνεται να είναι μια οργισμένη αντίδραση ενάντια στην επί δεκαετίες αύξηση των ανισοτήτων και στο οικονομικό μοντέλο της παγκοσμιοποίησης, το οποίο προσφέρει τεράστια οφέλη στους μεγιστάνες, αφήνοντας στους απλούς πολίτες ένα αίσθημα ανημποριάς και εγκατάλειψης. Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αισθάνονται ότι βρίσκονται στο περιθώριο, ότι έχουν χάσει το τρένο της αξιοπρεπούς ζωής και ότι τα παραδοσιακά κόμματα δεν νοιάζονται για την πικρία τους.
Πολλοί κορυφαίοι σχολιαστές υποστηρίζουν ότι αν θέλουν τα παραδοσιακά κόμματα να ξανακερδίσουν τους πολίτες, θα πρέπει να ξανασκεφτούν την αποστολή και τον σκοπό τους. Και για να το πετύχουν, θα πρέπει να διδαχθούν από την λαϊκιστική διαμαρτυρία που τα απορρίπτει – όχι αντιγράφοντας την ξενοφοβία και τον έντονο εθνικισμό που τη χαρακτηρίζουν, αλλά λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τις θεμιτές αιτιάσεις που βρίσκονται πίσω από αυτά τα διόλου ευχάριστα συναισθήματα. Η λαϊκιστική διαμαρτυρία δεν είναι μόνο μια εκδήλωση δυσφορίας για τους μετανάστες, τη μισθολογική στασιμότητα και την ακρίβεια. Στρέφεται, δικαιολογημένα, και εναντίον της αλαζονείας που επιδεικνύουν οι κερδισμένοι και τη σκληρότητα που υφίστανται εκείνοι που μένουν πίσω. Οι «διαμαρτυρόμενοι», που σύμφωνα με όλες τις μετρήσεις αποτελούν τη μεγάλη πλειοψηφία, απαιτούν ριζικές αλλαγές σε όλους τους τομείς, όπως η οικονομία, η παιδεία, η υγεία, το κράτος, η δικαιοσύνη, η ασφάλεια, το πολιτικό σύστημα. Κι όμως, με απογοήτευση βλέπουν να επιχειρούνται μόνο επί μέρους αλλαγές οι οποίες δεν φέρνουν κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα. Το κατεστημένο σύστημα έχει μια απίστευτη δυνατότητα να απορροφά (σαν να διαθέτει αερόσακους) οποιαδήποτε μικρής έκτασης βελτιωτική αλλαγή. Όλες οι δικές μας κυβερνήσεις για παράδειγμα, προσπάθησαν να επιλύσουν το πρόβλημα της αδυναμίας των πολιτών να επικοινωνήσουν τηλεφωνικά με πολλές κυβερνητικές υπηρεσίες. Τα αποτελέσματα γνωστά και άκρως απογοητευτικά. Ενώ δείτε πως λειτουργούν σε άλλες χώρες τα πράγματα: Πριν από 8 χρόνια, ένας δικός μου άνθρωπος, μου έφερε ένα γράμμα που πήρε από τον Καναδά, όπου ήταν εγκατεστημένη για χρόνια η χήρα του αδελφού του που είχε γυρίσει στην Κύπρο, και ζήτησε να τους εξηγήσω τι της ζητούσαν να κάνει. Το γράμμα ήταν από την Υπηρεσία Συντάξεων του Καναδά. Το διάβασα αλλά δεν ήταν καθαρό τι ζητούσε.
Η επιστολή έγραφε αριθμό τηλεφώνου, φαξ κ.λπ. Πήρα τηλέφωνο και άρχισα να εξηγώ ότι τηλεφωνώ από την Κύπρο για λογαριασμό μιας Καναδής που πήρε μια επιστολή και μου ζήτησε να τη βοηθήσω. Ο άνδρας που απάντησε στο τηλεφώνημά μου με διέκοψε με πολλή ευγένεια και μου είπε «κύριε, κλείστε και θα σας πάρω πίσω για να μην πληρώνει η συνταξιούχος μας το κόστος του τηλεφωνήματος!» Έκλεισα, και πριν προλάβω να εξηγήσω στον άνθρωπο που ζήτησε τη βοήθειά μου τι έγινε, χτύπησε το τηλέφωνο. Εξήγησα στον συνομιλητή μου το πρόβλημα. Και με έκπληξη τον ακούω να μου λέει: «Έχετε δίκαιο που δεν καταλαβαίνετε τι θέλουμε. Κάτι λείπει, προφανώς από τυπογραφικό λάθος». Και μου εξήγησε τι έπρεπε να κάνει η συνταξιούχος. Τον ευχαρίστησα και έκλεισα το τηλέφωνο. Μετά από 6-7 βδομάδες με πήρε τηλέφωνο ο άγνωστος Καναδός δημόσιος υπάλληλος, άκουσον - άκουσον, για να με ευχαριστήσει που εντόπισα το λάθος στο έντυπο που στέλνεται σε συνταξιούχους του Καναδά και για να μου πει ότι το λάθος διορθώθηκε!! Όλες αυτές οι ριζικές αλλαγές που απαιτούνται στον τόπο μας και αλλού προϋποθέτουν, βεβαίως, την αναγέννηση του πολιτικού πολιτισμού και του πολιτικού συστήματος. Μια τέτοια αναγέννηση, εκτός των άλλων, προϋποθέτει μια γιγαντιαία επιχείρηση τύπου «καθαρά χέρια», όχι βεβαίως για εκδίκηση, αλλά για παραδειγματική τιμωρία όσων έκαναν εγκλήματα κατά της χώρας και αποτελούν την «κόπρο του Αυγείου», από την οποία πρέπει να «καθαρίσουν» όλοι οι τομείς και θεσμοί του δημόσιου βίου. Η αναγέννηση του πολιτικού συστήματος, είναι, χωρίς αμφιβολία, πρώτιστα δική μας ημών των πολιτών ευθύνη και επιλογή. Και δεν επιτυγχάνεται με το να επιλέγουμε τύπους σαν τον Φειδία ούτε ανθρώπους που παριστάνουν τους πολέμιους της διαφθοράς και της διαπλοκής αλλά στην ουσία εκείνο που τους ενδιαφέρει είναι τα «παλαμάκια» και η ατομική τους προβολή. Αυτές οι αλλαγές απαιτούν συγκεκριμένο σχέδιο για κάθε τομέα, σχέδιο που θα περιλαμβάνει τις στρατηγικές κατευθύνσεις και τους συγκεκριμένους βραχυπρόθεσμους, μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους, όπως και συγκεκριμένα προγράμματα δράσεων που θα προσδιορίσουν με ακρίβεια τις απαιτούμενες αλλαγές στις δομές, στο νομικό και θεσμικό πλαίσιο, στα συστήματα, στην τεχνολογία, στις ικανότητες και στη νοοτροπία των ανθρώπων.
Χρειαζόμαστε ανθρώπους που μπορούν να συλλάβουν, να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν ριζικές αλλαγές στο κράτος και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα που να αφορούν τους ανθρώπους, την αξιοκρατία, την ενδυνάμωση, την ανάπτυξη, τη νοοτροπία, την αφοσίωση και κυρίως την κινητοποίηση και τη διάθεσή τους να δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό για τις μέγιστες δυνατές επιδόσεις. Ανθρώπους που θα μπορούν να κάνουν πράξη το «κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση». Που να μπορούν να δημιουργήσουν την κατάλληλη κουλτούρα για να αντιμετωπιστούν το ρουσφέτι, την κομματικοποίηση του κράτους και να μπορεί να αξιοποιηθεί αποτελεσματικά ο πιο κρίσιμος, ο πιο πολύτιμος και ταυτόχρονα ο πιο δαπανηρός παράγοντας του κράτους: οι άνθρωποι. Η δημιουργία της κατάλληλης κουλτούρας είναι ένα πελώριο ζήτημα. Σε ό,τι αφορά το πώς αλλάζει η υπάρχουσα κουλτούρα, έχοντας διαβάσει δεκάδες βιβλία και εκατοντάδες άρθρα από ειδικούς, έχω διαμορφώσει την πεποίθηση ότι η κουλτούρα μιας κοινωνίας ή μιας μεγάλης ομάδας ανθρώπων αλλάζει κυρίως έμμεσα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι, για ν’ αλλάξει η κουλτούρα, πρέπει ν’ αλλάξει το πλαίσιο μέσα στο οποίο διαμορφώνονται, εκπαιδεύονται, εργάζονται και ζουν οι άνθρωποι. Ανθρώπους που θα διαθέτουν τις ικανότητες που απαιτεί η αποτελεσματική άσκηση της εξουσίας και η διαχείριση των κοινών, των οργανισμών και των θεσμών: Ικανότητα λήψης σωστών αποφάσεων, ικανότητα «να ακούν», συναισθηματική, υπαρξιακή και κοινωνική νοημοσύνη. Ανθρώπους που ξέρουν να «πείθουν» και όχι να «επιβάλλουν». Οι άνθρωποι δεν αλλάζουν με διατάγματα, ούτε και με απειλές.
