Η ιστορία δεν συγχωρεί τα ψέματα

 

Ο Ulus Irkad, ένας από τους καλύτερους ερευνητές και συγγραφείς από την Πάφο, ήταν αυτόπτης μάρτυρας των διακοινοτικών συγκρούσεων στην περιοχή, τόσο το 1964 όσο και το 1974. Κάθισε και έγραψε για μας αυτά που θυμάται. Ο Ulus Irkad λέει:

«Μία από τις παιδικές μου αναμνήσεις είναι ο φόβος του θανάτου που αισθάνθηκα όταν ξέσπασαν οι συγκρούσεις στην Πάφο στις 9 Μαρτίου 1964 και έπεφταν γύρω μας βόμβες. Ζούσαμε στα ‘σύνορα’ και συνεχώς έπεφταν σφαίρες και βόμβες στο σπίτι μας και ακριβώς μπροστά στο σπίτι μας τοποθετήθηκαν νάρκες. Καθώς η σύγκρουση γινόταν εντονότερη, έπρεπε να φύγουμε από το σπίτι μας και να πάμε στο σπίτι της θείας μου που ενοικίαζε από τον καφετζή θείο Yusuf. Το μόνο που μπορούσα να δω στο πρόσωπο όλων ήταν ο φόβος. Ο φόβος του θανάτου. Ήμουν ένα παιδί μόλις επτά χρονών. Μετά από λίγο ο θείος μου είχε έρθει από το μέτωπο στο Μαυραλή και ήταν ανήσυχος και φοβισμένος... Μας έλεγε ότι οι ελληνοκυπριακές δυνάμεις είχαν πάει στο Μαυραλή και είχαν πάρει τους φίλους του ως κρατούμενους και ότι κατάφερε να δραπετεύσει και να κρυφτεί κάπου και έκλαιγε καθώς τα έλεγε αυτά στα παιδιά του. Σύμφωνα με όσα λέγονταν, ένα ελληνοκυπριακό τανκ είχε μπει στους τουρκοκυπριακούς μαχαλάδες και πλησίαζε εκεί που ήμασταν. Όλοι ήταν φοβισμένοι. Ακριβώς μπροστά μου ήταν μια γυναίκα με υπέροχα πράσινα μάτια, που καθόταν με τις δυο κόρες της, η οποία αργότερα απέκτησε προβλήματα υγείας. Όμως ενώ ήταν εκεί, λόγω του φόβου, άρχισε να φωνάζει φοβισμένη. Για πρώτη φορά στη ζωή μου ένιωσα ότι όλοι μας θα σκοτωνόμασταν και έκλαιγα από τον φόβο του θανάτου. Όλοι φοβόντουσαν».

Οι επιπτώσεις

«Όμως αργότερα άρχισαν να κυκλοφορούν άλλες φήμες. Λόγω της σύγκρουσης στην αγορά το 1963, η ψυχρότητα μεταξύ των δύο κοινοτήτων που ρίζωνε σε όλο το νησί είχε τη δική της αντανάκλαση και στην Πάφο. Λόγω του Ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ της 4ης Μαρτίου 1964, η τουρκοκυπριακή ηγεσία ήταν εξοργισμένη. Η απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ της 4ης Μαρτίου 1964 έλεγε ότι η πραγματική εκπροσώπηση και το δικαίωμα ομιλίας ανήκαν στην Κυπριακή Δημοκρατία. Η ηγεσία μας που είχε απομακρυνθεί από τη βάση του διεθνούς δικαίου κρεμόταν τώρα στον αέρα και ήταν εγκαταλελειμμένη. Η τουρκοκυπριακή ηγεσία καθώς και οι ‘βαθιές δυνάμεις’ που στόχευαν να φύγουν από την Κυπριακή Δημοκρατία και να δημιουργήσουν μια ξεχωριστή Δημοκρατία προσπάθησαν να προκαλέσουν μια σύγκρουση και η ατμόσφαιρα στην Πάφο θεωρήθηκε κατάλληλη για κάτι τέτοιο, για να προσπαθήσουν να διασφαλίσουν ότι η Τουρκία θα επενέβαινε.

Σύμφωνα με όσα ακούσαμε, είχε ανοιχτεί μια τρύπα στο μαγαζί του Μαύρου, ενός Ελληνοκύπριου, και οι Τουρκοκύπριοι στρατιώτες έπαιρναν συστηματικά πράγματα από το μαγαζί του στην αγορά περνώντας από την τρύπα που άνοιξαν στο πίσω μέρος του μαγαζιού... Μερικοί πρώην στρατιώτες μού είχαν πει επίσης ότι ορισμένοι Τουρκοκύπριοι στρατιώτες προσπαθούσαν συνεχώς να προκαλέσουν τόσο τον Μαύρο όσο και τη σύζυγό του... Και στο τέλος ένας Παφίτης άρχισε να διαφωνεί με τον Μαύρο και οι Τουρκοκύπριοι στρατιώτες, που το περίμεναν αυτό να συμβεί, επιτέθηκαν με τα όπλα τους στους πολίτες, Ελληνοκύπριους, που είχαν έρθει στην αγορά για ψώνια για το Πάσχα στις 7 Μαρτίου του 1964 και την πρώτη στιγμή σκότωσαν επτά Ελληνοκύπριους - οι περισσότεροι από αυτούς ήταν μαθητές και επίσης υπήρχε και μια έγκυος γυναίκα μεταξύ εκείνων που σκοτώθηκαν. Ο Μαύρος αιχμαλωτίστηκε και εκτελέστηκε με όπλο στο κεφάλι στην τουρκοκυπριακή περιοχή της Πάφου.

Χρόνια αργότερα, παρακολούθησα ένα βίντεο για εκείνη την ημέρα και είδα πόσο άθλιο φαινόταν το μέρος μετά τους φόνους - το βίντεο έδειχνε τα νεκρά ζώα και οι Ελληνοκύπριοι συγκεντρώθηκαν σε ένα σημείο συνάντησης και ορκίζονταν να πάρουν εκδίκηση για αυτό. Και όταν ορκίζονταν ότι θα έπαιρναν εκδίκηση, μπορούμε να δούμε ότι εκεί ήταν και ο Γιωρκάτζης. Εκείνη την ημέρα εκατοντάδες Ελληνοκύπριοι αιχμαλωτίστηκαν και μεταφέρθηκαν στα καφενεία και στα σπίτια πολιτών στον Μουττάλλο ως κρατούμενοι. Στις 8 Μαρτίου υπήρξε συμφωνία και ο διαπραγματευτής αυτής της συμφωνίας ήταν ένας Άγγλος ταγματάρχης, ο ταγματάρχης Macey, που αργότερα ‘εξαφανίστηκε’ λόγω της εχθρότητας των ατόμων της EOKA απέναντί του. Εξακολουθεί να είναι ‘αγνοούμενος’ από το 1964, όπως επίσης και ο οδηγός του.

Όμως εκείνη τη μέρα, στις 8 Μαρτίου 1964, επιτεύχθηκε συμφωνία και απελευθερώθηκαν οι κρατούμενοι, αλλά την επόμενη μέρα οι Ελληνοκύπριοι που είχαν ορκιστεί να πάρουν εκδίκηση έλαβαν υποστήριξη από άλλες περιοχές της Κύπρου και ήρθαν χιλιάδες με βαριά όπλα ως στρατιώτες και ως εθνοφύλακες και επιτέθηκαν στο Μαυραλή καθώς και σε άλλες περιοχές, σκοτώνοντας άμαχους Τουρκοκύπριους ή κάνοντάς τους να ‘εξαφανιστούν’. Στο Μαυραλή, εννιά Τουρκοκύπριοι αιχμαλωτίστηκαν και αποκεφαλίστηκαν με τσεκούρι, ενώ στην περιοχή Mesdjit πέντε Τουρκοκύπριοι στρατιώτες που ξεχάστηκαν σε ένα σπίτι εξακολουθούν να είναι σήμερα ‘αγνοούμενοι’. Δεν είναι γνωστό τι τους συνέβη. Ένας θείος μας που είχε χάσει έναν γιο σε ένα χωριό επίσης πυροβολήθηκε στο κεφάλι σε ένα στρατιωτικό φυλάκιο και σκοτώθηκε.

Ο Ρωσσίδης, που ήταν εκπρόσωπος της Κυπριακής Δημοκρατίας στον ΟΗΕ, στις εκθέσεις του στις οποίες κάνει λόγο για τη σύγκρουση που έγινε στις 7 Μαρτίου του 1964, δεν αναφέρεται στους 15 Τουρκοκύπριους που σκοτώθηκαν στις περιοχές Μαυραλή και Mesdjit εκείνες τις μέρες και προσπαθεί να «δικαιολογήσει» τα αντίποινα... Όμως, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, τόσο τα αντίποινα όσο και οι προκλήσεις είναι εγκλήματα και οι ηγεσίες και των δύο κοινοτήτων έχουν διαπράξει αυτά τα εγκλήματα...

Τα ερωτήματα

Τα τελευταία 58 χρόνια, έχοντας ζήσει εκείνες τις στιγμές, μου επιτρέπουν να θέτω τα ερωτήματα αυτά στον εαυτό μου: Γιατί οι Τουρκοκύπριοι της Πάφου, που ο αριθμός του στρατού τους δεν ήταν πάνω από 200 ή 300 και που ήταν τέσσερις φορές λιγότεροι από τους Ελληνοκύπριους εκεί και που είχαν στρατό που αποτελείτο κυρίως από πολίτες μαθητές ως στρατιώτες, γιατί λοιπόν έκαναν την επίθεση αυτή στην αγορά στις 7 Μαρτίου 1964; Παρόλο που ήταν γνωστό ότι οι Ελληνοκύπριοι ήταν πολύ περισσότεροι τόσο ως στρατιώτες όσο και ως εθνοφύλακες και παρόλο που γνωρίζαμε ότι θα αντεπιτίθεντο, γιατί πήγαμε και το κάναμε για να το προκαλέσουμε από την αρχή; Ποιον εμπιστευτήκαμε; Τι εμπιστευτήκαμε; Αν ήταν την Τουρκία που εμπιστευόμασταν, γιατί δεν ήρθε η Τουρκία μετά από τόσο μεγάλη αιματοχυσία και τόση απώλεια; Και το 1974 δεν ‘θυσιάστηκαν’ οι νότιες περιοχές; Γιατί χρησιμοποιήθηκαν ως ‘δόλωμα’ περίπου 50 χιλιάδες Τουρκοκύπριοι στο νότιο τμήμα του νησιού μας ή χρησιμοποιήθηκαν μόνο ως εργαλείο για στρατιωτικούς σκοπούς; Ήθελαν να πεθάνουμε και να πουν μετά ‘Αυτή είναι η ελληνοκυπριακή σκληρότητα’;

Γιατί υποφέραμε από τόσο πολύ πόνο και φόβο ως παιδιά στα στρατιωτικά φυλάκια το 1974 και στις επιθέσεις το 1964; Εφόσον ο τουρκοκυπριακός στρατός, που αποτελείτο από περίπου 200 Τουρκοκύπριους, δεν ήταν αρκετός το 1964, το 1974 κλήθηκαν στις στρατιωτικές θέσεις παιδιά πάνω από 12 ετών!

Γιατί η τουρκοκυπριακή ηγεσία δεν υπολόγισε ότι όταν το προκαλούσε αυτό θα υπήρχαν αντίποινα; Ή το υπολόγισε και ο στόχος ήταν κάτι άλλο; Γιατί κάθε τουρκοκυπριακή πρόκληση ακολουθήθηκε από σφαγή Τουρκοκυπρίων από μερικούς Ελληνοκύπριους; Ήταν άραγε ο στόχος των ‘εξαφανίσεων’ και των σφαγών μέρος των ψυχολογικών πολεμικών σχεδίων; Αυτά είναι τα ερωτήματα στο μυαλό μας. Σύμφωνα με την εκτίμησή μου, αυτά είχαν υπολογιστεί και ο στόχος αυτών που έκαναν αυτές τις προκλήσεις ήταν να κάνουν τις ελληνοκυπριακές στρατιωτικές δυνάμεις να επιτεθούν στην τουρκοκυπριακή παφίτικη μειονότητα, καθώς και στους Τουρκοκύπριους εκείνους που ζούσαν στο νότιο τμήμα, με ειδικές τακτικές πολέμου, και να τους κάνουν να έχουν περισσότερες απώλειες προκειμένου να διασφαλιστεί η παρέμβαση της Τουρκίας (πράγματα που συνέβησαν το 1974).

Υπήρχαν ειρηνικοί ηγέτες;

Πρέπει επίσης να θυμόμαστε, ακόμη και τώρα, ένα άλλο περιστατικό από τις 9 Μαρτίου 1964... Στις 9 Μαρτίου 1964, όταν επρόκειτο να πραγματοποιηθεί η σφαγή των Παφιτών Τουρκοκυπρίων, ο Dr. Ihsan Ali τηλεφώνησε στον Γλαύκο Κληρίδη και τον κάλεσε στην Πάφο. Μαζί με τον Γλαύκο Κληρίδη, ο Dr. Ihsan Ali πήγε μπροστά από τα ελληνοκυπριακά τανκς. Οι Τουρκοκύπριοι κρατούμενοι που κρατούνταν στο Γυμνάσιο Πάφου και εμείς στον Μουττάλλο το ακούσαμε αυτό. Ο Dr. Ihsan Ali πήγε μπροστά από τα ελληνοκυπριακά τανκς και είπε: ‘Αν συνεχίσετε αυτήν την επιχείρηση, η Τουρκία θα επέμβει για να σταματήσει αυτή την κατοχή’ και η μάχη σταμάτησε.

Και τι συνέβη μετά; Η τουρκοκυπριακή υπόγεια οργάνωση, μόλις τελείωσε η σύγκρουση, ξυλοκόπησε βαριά όλα τα μέλη της οικογένειας του Dr. Ihsan Ali και τον ίδιο στο κέντρο του Μούτταλλου. Πιστεύω ότι η υπόγεια οργάνωση ‘αντάμειβε’ τον Dr. Ihsan Ali επειδή μπέρδεψε το παιχνίδι τους και απέτρεψε τη σφαγή. Είναι επίσης γεγονός ότι αντί να τιμούν τον Dr. Ihsan Ali ως δημοκρατικό, προοδευτικό Τουρκοκύπριο, μερικοί Τουρκοκύπριοι από την Πάφο που ‘γιορτάζουν’ εκείνη τη σκοτεινή μέρα της 9ης Μαρτίου 1964 τον αποκαλούν ‘προδότη’! Μετά από τόσα χρόνια, διερωτώμαι: αν υπήρχαν ειρηνικοί ηγέτες όπως ο Dr. Ihsan Ali που ήταν ενάντια στον πόλεμο και ενάντια στην αιματοχυσία και αν τέτοιοι ηγέτες χρησιμοποιούσαν διπλωματία ειρήνης και ορολογία αδελφοσύνης, αποτρέποντας τέτοια οδυνηρά συμβάντα, άραγε θα περνούσαμε τις οδυνηρές εμπειρίες τόσο του 1964 όσο και του 1974; Θέτω αυτά τα οδυνηρά ερωτήματα στον εαυτό μου.

Στην πραγματικότητα η ιστορία δεν συγχωρεί τα ψέματα. Και η καλοσύνη θεωρείται μεγάλη στην ιστορία και, τελικά, όσοι προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις καλοσύνης ανταμείβονται».

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

99966518